Soğuk Savaş tan Alaska ya: Putin Trump zirvesinde ortak güvenlik diplomasisi Dış Haberler

Amerika’daki güvenlik bürokrasisi içerisinde yer alan üst düzey bir yetkilinin Habertürk’e verdiği bilgiye göre, Putin’in güvenliği hem kendi Rus koruma ekibi hem de ABD Gizli Servisi tarafından, eşgüdüm içinde sağlanacak. Bu “ortak koruma” modeli, iki ülke arasındaki siyasi atmosfer ne kadar gergin olursa olsun, devlet liderlerinin güvenliğinin öncelikli bir alan olarak korunduğunu gösteriyor.

Yetkili, "Siyasi atmosfer, güvenlik bürokrasisinin profesyonel uygulamalarına asla müdahale etmez" diyerek, bu protokolün yalnızca güncel bir uygulama olmadığını, köklü bir geleneğin devamı olduğunu vurguluyor. Bu gelenek, Soğuk Savaş’ın zirve yıllarından günümüze kadar, Washington ile Moskova arasındaki diplomatik temaslarda hep var oldu.

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE "ORTAK KORUMA" GELENEĞİ

ABD–Sovyet güvenlik iş birliği, en çarpıcı biçimde 1973’teki Nixon–Brejnev Washington görüşmesinde sahneye çıkmıştı. O dönemde Beyaz Saray çevresinde Amerikan Gizli Servisi’nin keskin nişancı ekipleri, Sovyet KGB güvenlik mensuplarıyla koordineli çalışmış; hatta iki tarafın güvenlik şefleri, birbirlerinin pozisyon planlarını önceden paylaşarak olası yanlış anlaşılmaların önüne geçmişti.

1988'deki New York Reagan–Gorbaçov buluşması ise bu güvenlik uyumunun bir başka simgesiydi. İki liderin BM Genel Kurulu sırasında yaptığı temaslarda, Manhattan sokaklarında hem ABD Gizli Servisi hem de Sovyet güvenlik birimleri yan yana çalışmış; Gorbaçov’un araç konvoyu, Amerikan polis eskortuyla aynı trafik düzenlemesi içinde hareket etmişti.

1995'te Clinton–Yeltsin zirvesinde de benzer bir koordinasyon vardı. Washington’daki görüşmeler sırasında iki tarafın keskin nişancı ekipleri birbirinin konuşlandığı binaları önceden bildirdi. Hatta bir ABD’li güvenlik görevlisinin ifadesiyle, “Bu, birbirine güvenen iki ülkenin değil, birbirinin niyetini bilen ve protokol gereği iş birliği yapan iki ülkenin koordinasyonuydu.”

KİŞİSEL TECRÜBELER VE SAHA NOTLARI

ABD'li güvenlik üst düzey sorumlusu kaynağın Habertürk’e verdiği bilgiye göre, 2000’li yıllarda St. Petersburg’taki Astoria Oteli’nde Bush’un güvenliğinden sorumlu yöneticilerden biri olarak görev yaptığı dönemde, Rus özel servisleriyle haftalar süren bir uyum yakalandı.

"O hafta boyunca, iki ekip arasında sessiz ama güçlü bir profesyonel bağ oluştu. Herkes kendi liderine odaklandı, ama güvenlik zincirinin halkaları birbirine eksiksiz bağlandı" yorumunu yapıyor.

Benzer şekilde, 2001’de Slovenya’nın başkenti Ljubljana’da Bush ile Putin arasındaki ilk yüz yüze görüşmede de hem Amerikan hem Rus güvenlik birimleri, mekânın çevre güvenliğinden giriş çıkış kontrol noktalarına kadar ortak planlama yaptı. Bu planlama, o dönemde iki liderin karşılıklı güven ilişkisini inşa eden ilk adımlardan biri olarak görülmüştü.

ALASKA ZİRVESİ'NDE UYGULANACAK PROTOKOLLER

Alaska’daki Putin–Trump buluşmasında, geçmişten gelen bu "ortak koruma" geleneği güncellenmiş bir güvenlik protokolüyle hayata geçirilecek. Putin’in kişisel koruma ekibi, kendi iç çember güvenliğini sağlayacak; ABD Gizli Servisi ise dış çember güvenliği ve mekân kontrolünü üstlenecek. Her iki tarafın da keskin nişancı ve hızlı müdahale timleri, konum ve zaman bilgilerini önceden paylaşarak yanlış alarm riskini en aza indirecek.

Zirvenin yapılacağı Elmendorf–Richardson Üssü, Amerikan askeri güvenliği açısından en yüksek derecede korunan bölgelerden biri. Burada uygulanacak güvenlik protokolü, hem Amerikan hem Rus tarafı için “çifte güvenlik garantisi” anlamına geliyor.

1960'LARDAN GÜNÜMÜZE GÜVENLİK PROTOKOLLERİNİN EVRİMİ 1961 – Viyana Zirvesi (Kennedy–Kruşçev)

Soğuk Savaş’ın doruk noktasında, genç ABD Başkanı John F. Kennedy ile Sovyet lider Nikita Kruşçev’in Avusturya’nın tarafsız başkenti Viyana’da buluşması, güvenlik açısından bir sınavdı. CIA ve KGB ekipleri, birbirlerinin hareketlerini yakından izlerken, Avusturya güvenlik güçleri dış çember güvenliğini sağladı. Bu zirvede ilk kez, iki tarafın keskin nişancı noktaları birbirine bildirilerek olası “yanlış alarm” riski azaltıldı.

1973 – Nixon–Brejnev Washington Görüşmesi

ABD Başkanı Richard Nixon, Sovyet lider Leonid Brejnev’i Beyaz Saray’da ağırladığında, iki ülkenin güvenlik ekipleri Beyaz Saray arazisinde birlikte görev yaptı. Gizli Servis ve KGB, liderlerin araç konvoylarının geçiş güzergâhlarını ortak planladı. Amerikalı bir güvenlik yetkilisinin ifadesiyle: “O gün düşmanlarımızı korumak için yan yana durduk."

1988 – Reagan–Gorbaçov New York Teması

BM Genel Kurulu sırasında Manhattan’da bir araya gelen Ronald Reagan ve Mihail Gorbaçov’un temasları, ortak güvenlik diplomasisinin en görünür sahnelerinden biriydi. Sovyet liderin konvoyu, Amerikan polis eskortuyla aynı trafik düzeni içinde ilerledi. Gizli Servis ile Sovyet güvenlik birimleri, otel kat planlarını bile birbirleriyle paylaştı.

1995 – Clinton–Yeltsin Washington Zirvesi

Bill Clinton ile Boris Yeltsin’in Beyaz Saray’daki görüşmesinde, iki tarafın keskin nişancı ekipleri, karşı tarafın konuşlandığı binaları önceden bildirdi. Bir ABD’li görevli bu durumu şöyle özetledi: "Bu, güven değil; ama yanlış anlaşılmaları önleme refleksiydi."

2000'lerden Günümüze Modern İş Birliği 2001 – Ljubljana Zirvesi (Bush–Putin)

George W. Bush ile Vladimir Putin’in Slovenya’daki ilk yüz yüze görüşmesinde, mekânın çevre güvenliği, giriş-çıkış kontrol noktaları ve helikopter iniş alanı ortak planlandı. Bu, Putin’in Batı liderleriyle ilk buluşması olduğundan, Rus güvenlik protokollerinin Batı prosedürlerine uyumu için önemli bir testti.

2006 – St. Petersburg G8 Zirvesi

ABD’li güvenlik üst düzey sorumlusu kaynağın verdiği bilgiye göre, St. Petersburg’taki Astoria Oteli’nde Bush’un güvenliğinden sorumlu yöneticilerden biri olarak görev aldığı dönemde, Rus özel servisleriyle haftalar süren uyum yakalandı. “O hafta boyunca, iki ekip arasında sessiz ama güçlü bir profesyonel bağ oluştu. Herkes kendi liderine odaklandı, ama güvenlik zincirinin halkaları birbirine eksiksiz bağlandı” diyor.

2018 – Helsinki Zirvesi (Trump–Putin)

Finlandiya, iki tarafın güvenlik protokollerini birleştirmek için özel “kör noktalar” haritası çıkardı. Amerikan ve Rus keskin nişancıları için ayrı ama yan yana mevziler oluşturuldu. Otel girişleri, çift kontrol sistemiyle yönetildi: önce ev sahibi ülke, ardından liderin kendi ekibi.

Alaska 2024: Ortak Korumanın Yeni Sınavı

Putin–Trump görüşmesinin yapılacağı Elmendorf–Richardson Üssü, ABD’nin en yüksek güvenlik seviyesine sahip askeri bölgelerinden biri. Burada uygulanacak protokol şu şekilde olacak: • İç Çember Güvenliği: Putin’in Rus koruma ekibi, liderin hemen çevresini kontrol edecek. • Dış Çember Güvenliği: ABD Gizli Servisi, üs çevresini, hava sahasını ve ulaşım hatlarını denetleyecek. • Keskin Nişancı Koordinasyonu: Her iki tarafın timleri, konum bilgilerini önceden paylaşacak. • Lojistik Senkronizasyon: Araç konvoylarının hız, güzergâh ve durak noktaları eş zamanlı olarak planlanacak.

Bu protokol, hem geçmişin diplomatik hafızasını hem de günümüzün teknik güvenlik standartlarını yansıtan bir “ortak kalkan” işlevi görecek.

DİPLOMASİ VE GÜVENLİKTE ORTAK MESAJ

Uzmanlara göre, bu tür güvenlik iş birlikleri, yalnızca liderleri korumak değil, diplomatik bir mesaj vermek anlamına da geliyor: “Siyasi farklılıklar ne olursa olsun, lider güvenliği evrensel bir sorumluluktur.”

Alaska’daki bu buluşma, 60 yıllık ABD–Sovyet/Rusya güvenlik diplomasisinin yeni perdesi olacak. Ve muhtemelen, tıpkı 1973’teki Nixon–Brejnev el sıkışması veya 1988’deki Reagan–Gorbaçov yürüyüşü gibi, tarihin güvenlik arşivine özel bir not olarak düşülecek.