Son dakika: Çeşme’de çeşmeden nasıl su akar? Son dakika haberleri

Popüler tatil mekanı İzmir’in Çeşme ilçesinde kelimenin tam anlamıyla su krizi yaşanıyor. Çeşme’ye su veren Kutlu Aktaş Barajı’nda aktif doluluk oranı %4’e geriledi, ilçenin yaklaşık iki haftalık içme suyu kaldı. Hal böyle olunca kesinti de kaçınılmaz oldu. Artık Çeşme’nin çeşmeleri günde 7 saat susuz kalacak. Kuşkusuz ilçede yaz aylarında bir milyona yaklaşan nüfus su talebini artırıyor. Su yönetiminde altyapı yatırımları kadar bilinçli su tüketimi de şart elbette. Peki Çeşme için be yapılabilir? Su Politikaları Derneği Başkanı Dursun Yıldız anlattı…

* Mevsimlik dinamik su talebi büyük olan turistik tatil bölgelerinde suyun arz ve talep yönetimi birlikte yapılmalı.

* Çeşme ilçesine ilave su temini için inşaatı tamamlanmak üzere olan yeni Karareis Barajı su temini projesinde sona gelinmesine rağmen proje bitmedi. Ama ilçeye halen suyun alındığı mevcut barajda su bitince kesinti programı uygulamak zorunlu oldu.

* Su’da krizi yönetmek zor. Su yoksa yönetilecek bir şey de kalmıyor. Bu nedenle her yıl risk analizi yapıp planlı bir şekilde riskin önceden yönetimi şart. Bunun için su yönetimi kurumları havza ölçeğinde tam bir koordinasyon içinde çalışabilmelidir.

* 2024 yılına göre İzmir’in içme suyunu sağlayan tüm barajlarındaki aktif doluluk oranları geçen yılın aynı dönemine göre yarı yarıya düşmüş durumda. İzmirin içme ve kullanma suyunun önemli bir bölümünü sağlayan Tahtalı Barajında bu oran %24’ten %9’a düştü. Çeşme’nin içme suyunu sağlayan Alaçatı Kutlu Aktaş Barajı’nda ise doluluk oranı yüzde 25’den yüzde 4’e düştü. Kriz yönetimi için İlçede belediye, su kesintisi dahil çeşitli tasarruf önlemlerini uygulamaya almak zorunda kalıyor.

* 2024 yılının Ekim ayından bu yana yeterli yağış alamayan Ege Bölgesinde meteorolojik olarak kurak ve şiddetli kurak bir 9 ay yaşadı. ilkbahar yağışlarının da yetersiz kalmasıyla barajların yaz dönemine çok düşük su hacimleriyle girmek zorunda kaldı.

* Meteorolojik kuraklık hidrolojik kuraklığa dönüşmüş ve baraj ve göllere giren su miktarları azalmıştır. Barajlardaki doluluk oranının azalmasının meteorolojik ve yönetsel iki sebebi vardır. Bunlardan meteorolojik olan doğrudan yağışların azalmasına bağlıdır. Yönetsel olanı ise suyun verimsiz kullanımı ve yönetimidir.

* Su şebekelerindeki kayıp ve kaçakların yüksek olması da yönetim sorunu olarak görülür. Ancak İZSU Genel Müdürlüğü’nün Çeşmedeki 30 yıllık, eskimiş su şebekesini değiştirme projesinde sona gelinmiştir. Bu proje yaz aylarında nüfusu 1 milyonu aşan Çeşme’nin su sıkıntısını büyük oranda rahatlatacaktır. Ancak altyapının yenilenmesinin yanı sıra, su kullanım bilincinin arttırılması çalışması da yapılmalıdır. Ayrıca her su yılı başında bir su bütçesi hesabı yapılmalı ve barajlardaki doluluk oranı da dikkate alınarak su talebi yönetilmelidir. Aşırı su kullanımını önleyici tedbirler zamanında alınmalıdır. Su arz güvenliği için kriz aşamasına geçmeden hidrolojik kuraklık riski yönetilmelidir.

* Çeşme’nin yerleşik nüfusunun yaklaşık 51 bin olmasına rağmen bu sayının tatilciler ve turistlerle birlikte kışın 300 bin, yazın ise 1 milyona ulaşması su yönetimini zorluyor. Yazın 3-4 kat artan su talebini karşılamak güç olur. Bu dinamik su talebinin karşılanması için kısıtlı suyun çok planlı ve verimli şekilde yönetilmesi şarttır. Bu yönetime suyu kullananlar da aktif bir şekilde katılmalıdır. Su talebi yazın çok büyük oranlarda artan yörelerimizde talebin yönetilmesi gerekiyor. Bu kapsamda insani su temini hakkı gözetilerek su’da dinamik bedel takdiri uygulamasına geçilmesi de bir alternatif olarak değerlendirilebilir.

* Çeşme’de su arzını sürdürülebilir hale getirmek için ilave su temini projesi çalışması yapılmıştır. Çeşme’nin kısa vadede su arz güvenliği için inşa edilen Karareis ve Salman Barajlarında su tutulmuş, isale hattı tamamlanmıştır. Karareis Barajı’ndan gelecek olan suyun arıtma tesisi devreye alınmak üzere diye biliyorum. Ancak bu tamamlanamadığı için bu yeni su iletim sistemi işletmeye alınamadı. Kurak bir dönemin sonunda Çeşme’de su kısıtlaması programı başladı.

* Bu barajlardan Çeşme’ye yılda yaklaşık 3,74 milyon m³ ilave içme-kullanma suyu temin edilmesi hedefleniyor. Bu projeler Çeşme’nin kısa dönemli ilave su ihtiyacı için çok önemli bir işlev görecek. Ancak bu altyapı tamamlansa bile ilçenin su’datalep yönetimine geçmesi gerekli.

* Türkiye’de su yönetimi bir geçiş dönemi içinde. Yasal, yönetsel ve kurumsal olarak birçok düzenleme ve yeniden yapılanmaya ihtiyacı var. Bunun için öncelikle uzun zamandır hazırlıkları süren su yasası taslağının yasalaşması gerekiyor. Kurumlararası koordinasyonun Nehir Havzası ölçeğinde sağlanması için havza ölçeğinde güçlü ve etkin bir kurumsal yapıya ihtiyaç bulunuyor.