Süper Mario nun mütevazi bir tesisatçıdan oyun ikonuna dönüşüm hikayesi

Süper Mario Kardeşler oyununun ilk yayımlanmasının üzerinden 40 yıl geçti. Kısaca Mario olarak bilinen oyun ilk olarak 1985 yılında Japonya'daki Nintendo Entertainment System (NES) için piyasaya sürüldü.

O tarihten bu yana dünya çapında yaklaşık 40 milyon adet satılarak tüm zamanların en popüler oyunlarından biri oldu.

Mario, geçen sürede 200'den fazla oyunda yer aldı; bunlar arasında Nintendo'nun 1983'te piyasaya sunulan orijinal Süper Mario oyunu ile 1992'de yayınlanan kardeşi Luigi ve Mario Kart serisi var.

Maceraları nesiller boyu oyuncaklar, koleksiyon kartları gibi ürünlere; Süper Mario Kardeşler animasyon filmine ve oyun temalı eğlence merkezlerine ilham kaynağı oldu.

Mario, bugüne kadar üretilen video oyunların karakterlerine kıyasla daha popüler bir kültür ikonu ve bilinen bir isim haline geldi.

Peki Mario karakteri cesur bir tesisatçıdan 8 bitlik bir oyuna ve ardından küresel bir yıldıza nasıl evrildi?

Peki neden 40 yıl sonra bile hala oyuncuların hayallerini süslüyor?

İşte Mario'nun atari oyunlarından Hollywood'a uzanan yolculuğunun hikayesi.

Adı 'Mario' değildi

Getty Images

Mario, ilk oyunlarda marangozdan tesisatçıya dönüştürüldü; yaratıcısı Shigeru Miyamoto onu 'mavi yakalı kahraman' olarak adlandırdı

Mario'nun artık "sıradan" hale gelen devasa varlığı mütevazı başlangıçlardan kaynaklanıyor.

Oyun dünyasına ilk girişi Süper Mario Kardeşler ile değil, Donkey Kong adlı bir atari oyunuyla olmuştu.

Nintendo makineler için oyun tasarlayan Shigeru Miyamoto'nun 1981'de geliştirdiği çığır açan oyunda kötü karakter, tükenmez varil stoğuna sahip olan dev bir gorildi.

Kahraman ise kırmızı tulumlu, küçük kırmızı şapkalı bir adamdı.

Karakterimiz Jumpman adında bir marangozdu ve görevi kız arkadaşı Pauline'i kurtarmaktı.

Donkey Kong'da yayımlanmasından önce karakterin adı Japonca'da "orta yaşlı adam" anlamına gelen Ossan idi. Geliştirme aşamasında ise ona Bay Video diyorlardı.

Sonunda Nintendo'nun ABD'deki merkezinin sahibi Mario Segale'nin adını aldı.

Getty Images

Mario'nun ilk kez oyuncularla buluştuğu oyun, Shigeru Miyamoto tarafından tasarlanan 1981 yapımı Donkey Kong'du. O zamanlar adı Jumpman'dı.

Mario'nun yaratıcısı Shigeru Miyamoto, küresel popüler kültür etkilerine gönderme yaparak, Alfred Hitchcock'un yönettiği filmlerde ortaya çıkması gibi, farklı oyunlarda tekrarlayan konuk rollerde yer alabilecek bir kahraman hayal etti.

Mario'nun orijinal 8-bit tasarımı hemen göze çarpıyordu: Şahsına münhasır bir şapka ve bıyıkla tombik bir adam.

Mario karakteri 1983 yapımı Mario Kardeşler atari oyunun uyarlandı. Böylelikle marangozdan İtalyan-Amerikan bir tesisatçıya dönüştü. Bu durum, oyundaki boruları ve Miyamoto'nun Batı çizgi romanlarına olan sevgisini yansıtıyordu.

Getty Images

Mario'nun yaratıcısı Shigeru Miyamoto

Yalınlığın büyüsü

Miyamoto, 2015 yılında Amerikan NPR kanalına verdiği bir röportajda, "Mario'nun bu kadar popüler olmasının sebebini şöyle anlatıyordu:

"Herkes yüksekten düşmekten korkar. Geçilmesi gereken bir boşluk varsa, herkes koşarak atlamaya çalışır. Bu deneyimlerin basitliği ve karakteri kontrol etmenin ve tepkiyi oyun ekranında görmenin etkileşimli yapısı sayesinde, insanlarda gerçekten karşılık bulan şey buydu"

Mario kesinlikle "iyi bir adam" ancak biçimi ilgi çekici bir şekilde akışkan.

Dönüştürücü nitelikleri, Mantar Krallığı'ndaki eşyaların kendi boyutunu ve yeteneklerini artırdığı Süper Mario Kardeşler (1985) oyununda öne çıktı.

Getty Images

Luigi ve Mario karakterleri Yıllara meydan okumak

O zamandan beri Mario, uçan tanuki (1988'de çıkan Süper Mario Kardeşler 3'te Japon rakun köpeği ), arı (2007'de çıkan Super Mario Galaxy'de) ve kedi (2013'te çıkan Super Mario 3D World'de) gibi farklı versiyonlarda kendine has bir karakter olarak kaldı.

Rolleri Dr. Mario'dan (1990 yapımı bir bulmaca oyunu) sanatçı ve besteciye (Mario Paint, 1992) sporcuya (yarış, futbol ve tenis oyunlarının yanı sıra Nintendo/Sega ortak serisi Mario & Sonic at The Olympic Games) değişiyor.

2017 yapımı Super Mario Odyssey'de, Mario'nun şapkası bile kendi başına hayat buluyor.

Diğer yandan Mario'nun etrafındaki oyuncu kadrosu giderek genişliyor ancak bu karakterler kendi oyunlarında yer aldıklarında bile Mario'ya olan bağlarıyla tanımlanıyorlar: Kardeş (Luigi); yardımcı (Prenses Peach; Yoshi) veya düşman (Donkey Kong; Bowser; Wario).

Getty Images

Mario Kart World video oyununun posteri.

Mario'nun sesi de video oyunlarda taşları yerinden oynatan bir unsurdu.

Besteci Koji Kondo'nun bugün artık efsaneleşen müzikleri ve hareket efektleri, Super Mario Kardeşler'in yayımlandığı 1985'ten beri Mario'nun görevlerine eşlik ediyor.

ABD'li seslendirme sanatçısı Charles Martinet ise onun çizgi filmvari sloganlarını ("Hadi gidelim!") geliştirdi. Ancak ilk Mario Kardeşler oyunu bile karakteri hemen akla getiren akılda kalıcı motiflere sahipti.

Müzisyen ve Londra Video Oyun Orkestrası'nın kurucusu Galen Woltkamp-Moon, "Sanırım sadece iki yüksek notalık 'para sesi' bile çok kolay tanınıyor ve basit" diyor.

"Mario, çok düşük çözünürlüklü piksel sanatında bile her zaman ikonik görünüyordu. Ama aynı zamanda altı ya da yedi yaşlarındayken müziklerini söyleyebildiğimi de hatırlıyorum; o zamanlar başka hiçbir oyunda bunu yapamazdım" ifadelerini kullanıyor.

"Müzik her yaştan insanın kolayca anlayabileceği şekilde; her iki ölçüde bir değişiyor ve izleyiciyi kendine bağlıyor" diye ekliyor.

Beyaz perdede

Getty Images

Süper Mario Kardeşler filmi (2023) dünya çapında gösterime girmişti.

Sevilen bir video oyunu karakterini sinemaya uyarlamak çoğu zaman riskli olmuştur, ancak oldukça sönük Kirpi Sonik filmleri de dahil yeni bir uyarlama dalgası var.

Canlı aksiyon Süper Mario Kardeşler filmi (1993), yetenekli bir oyuncu kadrosuna ve üst düzey efektlere rağmen bir fiyaskoyla sonuçlandı.

Bob Hoskins, Mario'yu canlandırmıştı ve daha sonra 2007'de The Guardian gazetesine verdiği bir röportajda filmi "yaptığım en kötü şey" olarak tanımlamıştı.

Yeni Süper Mario Kardeşler Filmi vizyona girmeden önce, Chris Pratt'in Mario seslendirmesine hayranlar arasında tepki çekmiş gibi görünüyor ancak yardımcı yönetmen Aaron Horvarth seslendirmenin başarılı olduğunda ısrar ediyor.

Horvarth, Total Film'e verdiği demeçte, "Oyunu oynarken pes etmezseniz Mario başarılı olur. Bu yüzden oyundaki oyuncu deneyimini, [filmdeki] Mario'nun karakterine aktardık... [Chris Pratt], gönlü geniş mavi yakalı bir kahramanı canlandırmada gerçekten çok iyi."

Getty Images

Hollywood'daki Universal Studios Süper Nintendo World tema parkında canlı Mario Kart oynanabiliyor.

Mario, gişe rekorları kıran yapımlardan internete viral içeriklere ve kavramsal sanata kadar her alanda kendini kanıtladı.

ABD'li görsel sanatçı Cory Arcangel'in video enstalasyonu Süper Mario Clouds (2002), Süper Mario World'ü modifiye ediyor.

2015 yılında, Samir Al-Mutfi takma adıyla çalışan bir sanatçı, mültecilerin karşılaştığı zorlukları tasvir eden bir "Suriyeli Süper Mario" platform oyununu yarattı.

Mario, giderek artan bir şekilde büyük galeri ve kurumların koleksiyonlarında yer alıyor.

Getty Images

Sanatçı Salvatore Benintende imzalı İtalyan siyasetçi Mario Draghi'nin Süper Mario rolündeki portresi

Londra'daki Young V&A'nın küratörü Kristian Volsing'e göre, Mario bir müzede yer almayı hak ediyor.

BBC'ye verdiği demeçte, "Video oyunları, diğer tüm medya türleri gibi, kültürel etkileriyle tanınmalıdır." diyor.

"Mario, 1980'lerdeki video oyunları devriminin başlangıcından beri oradaydı ve 40. yıl dönümüne yaklaşırken her zamankinden daha popüler. Mario tüm dünyada tanınıyor ama aynı zamanda oldukça boş bir sayfa. Ve muhteşem oyun tasarımı, ortak bir deneyim sunmayı amaçlıyor."

"Ayrıca Süper Mario Maker gibi unvanlar da alacaksınız [tasarım araçlarına sahip, ilk olarak 2015'te piyasaya sürülen bir oyun]; bu oyunları oynayan herkesin zaten oyunun nasıl çalıştığını zaten bildiğini söylüyor."

Mario, oyun oynarken nesilleri bir araya getiriyor. Karakter, sabit bir zemin sunmaya devam ediyor: Çılgın ve hızlanan bir dünyada tanıdık bir arkadaş.