Taşla oynanırdı, hayal kurulurdu: Eski oyunlar nereye kayboldu?

Modern çağın çocukları ekran başında büyürken, fiziksel aktivite ve sosyal etkileşim içeren geleneksel oyunlar göz ardı ediliyor. Oysa bir mendil ve birkaç taşla başlayan oyunlar, bir nesli hayata hazırlıyordu.

Sonbaharda neden yapraklar renk değiştiriyor?

Sağlıklı bir sonbahar için altın öneriler

MODERN ÇAĞIN OYUNLARA ETKİSİ

Teknolojinin ve modern yaşamın gelişmesiyle birlikte, çocukların oyun oynama alışkanlıkları da büyük ölçüde değişti. Eskiden sokaklarda koşup zıplayan, birlikte fiziksel ve sosyal etkileşim kuran çocuklar; bugün evlerinde ekran başında, daha pasif bir şekilde vakit geçirmeyi tercih ediyor. Ancak birçok eğitimci ve çocuk gelişimi uzmanı, geleneksel oyunların çocukların fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişiminde önemli bir rol oynadığı konusunda hemfikir.

GELENEKSEL OYUNLARIN ÖNEMİ

Geleneksel çocuk oyunları; halk kültüründe yer edinmiş, çoğunlukla grup halinde oynanan ve içinde hem hareket hem de zekâ barındıran eğlenceli etkinliklerdir. Bu oyunlar, basit malzemelerle veya yalnızca çocukların katılımıyla gerçekleştirilebilir. İşte geçmişte çocukların oynarak büyüdüğü günümüzde ise unutulmaya yüz tutmuş bazı geleneksel oyunlar:

AÇ KAPIYI BEZİRGÂN BAŞI Nasıl Oynanır:

8-10 çocukla oynanır. İki çocuk “kapıcı” olur ve aralarında takma isimler seçer. Ellerini köprü şeklinde tutarak sıradaki çocuklar altlarından geçer. “Aç kapıyı bezirgânbaşı!” diyerek başlayan diyalog sonrası, kapıcılar son geçeni yakalar ve kulağına gizli isimlerden birini seçmesini söylerler. Seçtiği ismin arkasına geçer. Tüm oyuncular seçildikten sonra iki grup birbirini çekerek yarışır. Çizgiyi geçen grup oyunu kaybeder.

SAKLAMBAÇ (SOBE) Nasıl Oynanır:

Bir kişi ebe olur ve gözlerini kapatıp sayarken diğer oyuncular saklanır. Sayma bitince "Yanın yören, sağım solum sobe, saklanmayan ebe" denir. Ebe saklananları bulup sobeler. Herkes bulunursa ilk sobelenen ebe olur. Yanlış kişi sobelenirse “Çanak çömlek patladı” denir ve oyun yeniden başlar.

BEŞ TAŞ Nasıl Oynanır:

5 küçük taşla oynanır. Oyunun aşamaları şunlardır:

Birler: Taşlardan biri havaya atılırken yerdekiler tek tek toplanır.

İkiler, Üçler, Dörtler: Aynı şekilde 2, 3 ve 4 taş bir seferde toplanır.

Dedeler: Parmaklar kale gibi açılır ve taşlar bu kaleden geçirilir.

Final: Tüm taşlar avuçla atılır ve ters avuçla yakalanmaya çalışılır. En çok taşı tutan kazanır.

BİRDİRBİR Nasıl Oynanır:

Ebe öne eğilir, diğer oyuncular sırasıyla koşup üstünden atlar. Atlarken şu tekerleme söylenir:

“Birdirbir, İkidir iki olur tilki…”

Düşen oyuncu yanar ve yeni ebe olur. Açık alanda oynanır, yetişkinler de katılabilir.

ÇELİNGİR (ÇELİK ÇOMAK) Nasıl Oynanır:

İki grup oluşturulur. Küçük tahta parçası (çelik) ve sopa (çomak) kullanılır. Oyunun amacı çeliği karşı gruba atmak ve onların çeliği sopaya vurmasına engel olmaktır. Çelik yakalanır veya sopaya vurulursa oyuncu yanar. Mesafe tahminiyle adım oyunu oynanır. Kazanan takım önceden belirlenen puana ulaşan takımdır.

DEVE-CÜCE Nasıl Oynanır:

Bir ebe olur. “Deve” denince ayağa kalkılır, “cüce” denince yere çömelinir. Ebe hızlı ve karışık şekilde bu komutları verir. Hata yapan oyuncu elenir. Son kalan kişi kazanır ve ebe olur.

ELİM SENDE Nasıl Oynanır:

Tekerlemeyle ebe seçilir. Diğer oyuncular kaçar, ebe onlara dokunmaya çalışır. Dokunduğu kişi ebe olur.

Tekerleme: “Elim sende, elim sende, sabaha kel kalk sende!”

İP ATLAMA Nasıl Oynanır:

Bir ip ile oynanır. Oyuncu ipi çevirip zıplar. Tek ayak, çift ayak, çapraz kollar gibi farklı tekniklerle oynanabilir. Hem eğlenceli hem de fiziksel gelişime katkı sağlar.

İSİM – ŞEHİR Nasıl Oynanır:

Kağıtlara “isim, şehir, hayvan, bitki, ülke, ünlü” gibi kategoriler yazılır. Alfabe sessizce sayılır, bir harf seçilir. Seçilen harfle başlayan kelimeler yazılır. Aynı yazılanlar yarım puan alır. En çok puan alan kazanır.

KELİME OYUNLARI Nasıl Oynanır:

Bir oyuncu kelime söyler, diğeri o kelimenin son harfiyle başlayan yeni bir kelime üretir. Kelime bulamayan oyuncu oyun dışı kalır. İnsan isimleriyle oynanan versiyonu da vardır. Kelime dağarcığını geliştirir.

KUTU KUTU PENSE Nasıl Oynanır:

Çocuklar el ele tutuşup daire olur.

Tekerleme söylenir:

“Kutu kutu pense, Elmamı yense,

Arkadaşım (isim)

Arkasını dönse.”

İsmi söylenen arkasını döner. Herkes sırasıyla döner, sonra aynı şekilde önlerine dönerler.

KÖREBE Nasıl Oynanır:

Bir oyuncunun gözleri bağlanır. Diğerlerini yakalamaya çalışır. Yakalanan yeni ebe olur. Kim olduğunu tahmin ederse oyun daha da eğlenceli hale gelir.

YAĞ SATARIM BAL SATARIM Nasıl Oynanır:

Ebe, mendil ile çocukların etrafında dönerken şu tekerlemeyi söyler:

“Yağ satarım bal satarım…”

Mendili birinin arkasına bırakır ve koşar. Arkasına mendil bırakılan çocuk ebeyi yakalamaya çalışır. Yakalayamazsa ebe olur.

YAKAR TOP Nasıl Oynanır:

İki grup oluşturulur. Ortadaki grup, diğer grubun topuyla vurulmamaya çalışır. Vurulan oyundan çıkar. Ortadaki oyuncular bitene kadar devam eder. Eğlenceli ve hızlı bir oyundur.

Geleneksel çocuk oyunları yalnızca birer eğlence aracı değil; aynı zamanda fiziksel gelişim, takım ruhu, liderlik, strateji kurma ve sosyal iletişim gibi birçok yeteneğin kazanılmasını sağlayan önemli kültürel miraslardır. Modern yaşamın sunduğu olanaklar her ne kadar cazip olsa da, çocukların gelişiminde geleneksel oyunlara da mutlaka yer verilmelidir.

Görsel Kaynak: shutterstock