Tayland Kamboçya neden kapıştı? Yıllar öncesinin krizi bitmiyor

Yıllar geçti, yeni bir çağa girildik ama bazı sorunlar var ki hala krizlere, savaşlara yol açıyor. Bakın Tayland ile Kamboçya ta 1900’lerden kalma bir sınır anlaşmazlığı nedeniyle günümüzde, yani 21. yüzyılda birbirine girdi. İki ülke arasında 800 kilometrelik sınır anlaşmazlığı yüzünden çıkan çatışmada 12 Tayland askeri yaşamını yitirdi.

Uzlaşılması zor konular var dünyamızda az da olsa ama bir sınır sorunu bunca yıl nasıl çözülememiş anlamak zor. Tabi yine dönemin emperyalist güçlerinin marifeti bu. 1900’lü yılların başında Kamboçya Fransa’nın sömürgesidir, o zamanki adı Siyam olan Tayland ise bağımsız bir ülke. Fransızlar, iki ülke arasında 1907 yılında bir sınır çizdiler. Bir süre sonra Tayland buna itiraz etti. İkinci Dünya Savaşı’nda bölge Japonya tarafından işgal edilince Tayland bu toprakların bir bölümünü ele geçirdi. Ancak Japonya’nın teslim olmasından sonra aynı toprakların kontrolü yeniden Kamboçya’ya geçti. Günümüzde kapışmalara yol açan sorunun özeti bu.

İki ülke çok uğraştı çözmek için, 2000 ylında Ortak Sınır Komisyonu bile kurulmuştu. Ama olmadı. Tayland ile Kamboçya arasında bir de tapınaklar krizi yaşanıyor. Tayland'daki Preah Vihear veya Khao Phra Viharn adlı 11. yüzyıldan kalma önemli bir tarihi yapının mülkiyeti de diğer bir kriz gerekçesi. Uluslararası Adalet Divanı, tapınağı 1962'de Kamboçya'ya vermiş, ancak Tayland çevredeki topraklar üzerinde hak iddia etmeyi sürdürmüştü.

2003 yılında, Taylandlı tanınmış bir fenomen Kamboçya'nın Dünya Mirası listesindeki Angkor Wat tapınağı üzerindeki yargı yetkisini sorguladığı iddia edilen bir açıklama yapınca Kamboçyalı protestocular Phnom Penh'deki Tayland büyükelçiliğini, Tayland işyerlerini ateşe verdi. Ta Moan Thom ile Ta Muen Thom tapınakları da sorun yaratıyor. UNESCO 2008’de Kamboçya'nın Preah Vihear tapınağını Dünya Mirası listesine almaya niyetlenince Tayland’ın başlattığı gerginlik çatışmalara yol açtı. 2011'de bir hafta süren çatışmalarda da en az on iki kişi yaşamını yitirmişti.

Uluslararası Adalet Divanı 2013 yılında, Preah Vihear tapınağının etrafındaki arazinin de Kamboçya'nın bir parçası olduğunu onaylayınca Tayland bundan memnun kalmadı haliyle. Tayland Uluslararası Adalet Divanı’nın yargı yetkisini kabul etmediğini açıkladı. Kamboçya, konuyu kapanmış olarak gördüğünü, bu konuda Tayland ile görüşmeyi reddettiğini belirtince iki ülke arasındaki gerginlik bu yılın Şubat ayında yeniden alevlendi.

Bu sırada Kamboçya askerleri, aile üyeleri, tartışmalı bölgelerden birinde, sınırdaki antik bir tapınağa girdiler. Kamboçya milli marşını söylediler, bu da Tayland askerleriyle kısa bir tartışmaya yol açtı. Mayıs ayında, sınırda çıkan çatışmada bir Kamboçyalı asker hayatını kaybetti. Asker, Kamboçya, Tayland ile Laos'un buluştuğu yer olan Zümrüt Üçgeni'nde öldürülmüştü. Kamboçya, Tayland askerlerinin sınırdaki bir askeri karakola ateş açtığını iddia etti. Ancak Tayland, askerlerinin yalnızca kendilerini savunduklarını, Kamboçyalı askerlerin önce ateş ettiğini iddia etti.

İki ülke arasındaki gerginlik böyle sürerken ilginç bir gelişme oldu. Tayland Başbakanı Paetongtarn Shinawatra görevden uzaklaştırıldı. Shinawatra ile Kamboçya Senatosu Başkanı Hun Sen arasında 15 Haziran'da gerçekleşen bir telefon görüşmesi medyaya sızdırılmıştı. Görüşmede ikilinin, sınırda yaşanan gerginliği, ölümcül çatışmanın ardından getirilen kısıtlamaların kaldırılıp kaldırılmaması konusunu ele aldıkları, tercüman aracılığıyla konuştukları duyuldu.

Tayland’da asıl kıyamete yol açanın başbakan Paetongtarn’ın, görüşme sırasında babası Thaksin Shinawatra'nın eski arkadaşı olan Hun Sen'den "amca" olarak bahsetmesi oldu. Paetongtarn, Hun Sen'i, sınır anlaşmazlığı nedeniyle Kamboçya'yı alenen eleştiren bir Tayland bölge ordusu komutanına aldırış etmemesi konusunda uyarmış meğer. Hun Sen'i yatıştırmada çok ileri gittiği için ülkesinde görevdenalınmasına yol açan bir öfke seline neden oldu Tayland Başbakanı.

Yani iki ülke arasında pek bitecek gibi görünmeyen tuhaf sorıunlar var. Sınır anlaşmazlığı var ama tapınakların mülikyeti de gerginlik nedeni. Uzun zamandır da bir silahlı çatışmaya döneceği yolunda işaretler vardı. Bir haftadır tavan yapan gerilim geçen hafta savaşa evrildi.

Tamam, nükleer silahların varlığından ötürü bir dünya savaşı yaşamayacağız ama bölgesel savaşlara daha sık tanık olacağız, öyle görünüyor.

Daha iki ay önce Hindistan-Pakistan savaşına tanık olmuştuk. Başladı, bitti. Tayland ile Kamboçya da kapıştılar işte. Daha sonra yine birbirlerine girecekler, çünkü 1900’den beri çözemedikleri o sorun duruyor orta yerde.

Yani nerede, hangi ülkeler arasında savaş çıkacağını kestirmek zor gerçekten de. Hiç olmaz denilen yerde yaşanıyor küçük savaşlar.

Uzlaşma değil, “çatışma” çağındayız tamamen.

Tayland ile Kamboçya son örnek oldu.