TCMB den İstihdamda Sektörel Kaymalar ve Çalışan Geçişleri analizi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) blog sayfasında Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan ve Uzman Zeynep Yılmaz imzası taşıyan analiz yayımlandı.

Analizde, çalışanların farklı işlere ve sektörlere kolaylıkla geçiş yapabilmesinin işgücü piyasasının verimli çalışması için büyük önem taşıdığı belirtildi.

Nitekim iş geçişlerinin esnek olmasının işgücü arz ve talebinin değişen koşullarda hızlı bir şekilde birbirine uyumunu sağladığı aktarılan analizde, "Bu yazıda, 2025 yılı mayıs ayını baz alarak önceki bir yıllık dönemde Türkiye'de istihdam piyasasında yaşanan değişimleri, sektörel istihdam ve çalışan geçişleri özelinde inceliyoruz. TÜİK'in yayımladığı ücretli çalışan verilerine göre, 2024 Mayıs-2025 Mayıs arasında toplam istihdam yüzde 1,2 oranında artarken, istihdamın sektörel dağılımında değişiklikler yaşandı. Sanayi sektörü istihdamı ilgili dönemde yaklaşık 157 bin kişi (yüzde 3,1) azalırken, inşaat sektöründe 83 bin kişilik (yüzde 4,6), hizmetler sektöründe ise 258 bin kişilik (yüzde 2,9) artış kaydedildi." ifadelerine yer verildi.

Analizde, istihdamın sektörel dağılımına bakıldığında sanayi sektörünün payının giderek azaldığı, hizmetler sektörünün payının ise arttığının görüldüğüne işaret edildi.

Bu değişimin uzun vadeli küresel eğilimlerle uyumlu bir gelişme olduğu vurgulanan analizde, ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeyi arttıkça, sanayi sektörünün üretim hacmi korunsa ya da artsa dahi istihdamdaki payının genellikle azaldığı kaydedildi.

Analizde, bu gelişmede, teknolojik ilerlemeye bağlı üretkenlik artışları, tüketici tercihlerinde hizmetler lehine değişim ve küresel rekabet nedeniyle imalat süreçlerinin farklı ülkelere kayması gibi nedenlerin rol oynayabildiği belirtildi.

Bunun bir yansıması olarak da hizmetler sektörünün istihdamdaki payının arttığı ifade edilen analizde, veriler incelendiğinde, yüksek gelirli ülkelerde hizmetlerin istihdamdaki payının Türkiye'nin oldukça üzerinde olduğunun görüldüğü aktarıldı.

Analizde, benzer şekilde Türkiye'de sanayi sektörünün toplam istihdamdaki payını, yüksek gelirli ülkeler ile OECD ortalamalarından yaklaşık 5 yüzde puan daha yüksek olduğu vurgulandı.

Ekonomik gelişmenin devamıyla birlikte Türkiye'de bu oranın giderek artması ve istihdamın dağılımının yüksek gelirli ülkelere yakınsamasının beklenebileceği aktarılan analizde, şu bilgilere yer verildi:

"İstihdamın sektörel kompozisyonundaki değişimi ve sanayi sektöründeki istihdam kaybının işgücü piyasasına etkisini incelemek için, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından sağlanan 4A kapsamındaki çalışan-firma düzeyinde eşleştirilmiş idari kayıt verilerini kullanarak çalışanları bir yıl boyunca takip ediyoruz. 2024 yılı Mayıs ayında çalışmakta olup haziran ayında herhangi bir istihdam kaydı olmayan kişilerin sonraki 12 aylık dönem boyunca işgücü piyasasındaki durumlarına bakıldığında; İşten ayrılan yaklaşık 835 bin kişiden 191 bini (yüzde 23) temmuz ayında tekrar iş bulurken, yaklaşık 563 bini, yani yüzde 67'si bir yıl içinde yeniden işe giriyor. Bu dönemde yeniden işe girmeyen kişiler kamu hizmetinde görev alan (SGK 4C), girişimci olarak kendi işinde çalışan (SGK 4B) ve emekli olanları da içerdiği için, yeniden işe girmeyen yüzde 33'lük kesimin tamamının da işsiz kaldığını söyleyemeyiz. "

İMALAT SANAYİİNDE ÇALIŞIRKEN İŞİNDEN AYRILANLARIN YENİDEN İŞ BULMA ORANI YÜZDE 68 İLE GENEL ORTALAMAYLA BENZER SEVİYEDE

Benzer incelemenin sanayi sektörü istihdamının büyük çoğunluğunu oluşturan imalat sanayii özelinde de yapıldığı kaydedilen analizde, şöyle devam edildi:

"2024 mayıs ayında imalat sanayiinde çalışmakta iken haziran ayında herhangi bir istihdam kaydı olmayan 172 bin kişiden 117 bininin (yüzde 68) 2025 yılının mayıs ayına kadar yeniden işe girdiğini görüyoruz. Buna göre, imalat sanayiinde çalışırken işinden ayrılanların yeniden iş bulma oranı yüzde 68 ile genel ortalamayla benzer seviyede. Bu ise, imalat sanayiindeki istihdam kaybının, diğer sektörlere kıyasla, ileride işsizlik oranında ilave bir artışa yol açma ihtimalinin daha düşük olduğuna da işaret ediyor."

Analizde, ek olarak, sektörler arası geçiş esnekliğini incelemek amacıyla, imalat sanayiindeki işinden ayrıldıktan sonra yeniden işe giren 117 bin kişinin çalıştıkları sektörlerin incelendiği bildirildi.

Bu kişilerden 47 bininin 2025 mayıs verilerine göre yeniden kendi sektöründe çalışmaya başladığı belirtilen analizde, sektör değiştiren 70 bin kişinin yüzde 49'ununu (34 bin kişi) hizmetler sektörüne ve yüzde 34'ünün (23 bin kişi) imalat sanayiinin farklı alt sektörlerine yönelirken, yüzde 15'inin ise (10 bin kişi) inşaat sektörüne geçtiğine dikkat çekildi.

2024 YILI BİR YIL İÇİNDE İŞTEN İŞE GEÇİŞ ORANININ EN YÜKSEK OLDUĞU YIL OLDU

Analizde, işten ayrılan çalışanların bir yıl içinde başka bir işe geçiş oranlarının da yıllar itibarıyla karşılaştırıldığı belirtildi.

Buna göre, 2024 yılı mayıs ayında çalışmakta olup haziran ayında herhangi bir istihdam kaydı olmayan kişilerden bir yıl içerisinde tekrar işe girenlerin oranının yüzde 67 ile genel olarak önceki yılların üzerinde olduğu aktarılan analizde, "Örneğin, bu oran Mayıs 2018'de yüzde 63 seviyesindeydi. Pandemi sonrasında işgücü piyasasının hızlı toparlandığı 2020 yılı (2020 Mayıs-2021 Mayıs dönemi) hariç tutulduğunda, 2024 yılı bir yıl içinde işten işe geçiş oranının en yüksek olduğu yıl oldu." ifadelerine yer verildi.

Analizde, şu değerlendirmeler aktarıldı:

"Özetle, son veriler dahilinde 2025 yılında sanayi sektörünün istihdam içindeki payı azalırken, hizmetler sektörünün payı arttı. Bu değişimin, orta ve uzun vadede ekonomik kalkınma sürecinin devamıyla birlikte sürmesini ve Türkiye'nin istihdam dağılımının yüksek gelirli ülkelere yakınsamasını bekliyoruz. Öte yandan, Türkiye'de son dönemde işgücü piyasasının hareketli olduğunu ve işinden ayrılan kişilerin büyük bir kısmının yeniden iş bulabildiğini görüyoruz. Bu gözlem işgücü piyasası geneli için olduğu kadar imalat sanayiinde çalışanlar için de geçerli."