The Wall Street Journal yazdı: Zayıflama iğneleri sadece kilo verdirmiyor Sözcü Gazetesi

GLP-1 nedir ve neden herkes konuşuyor?

OzempIc, Wegovy, Mounjaro ve Zepbound gibi GLP-1 sınıfı ilaçlar, bağırsakta doğal olarak üretilen bir hormonu taklit ediyor. Bu hormon, kan şekerini düzenlemeye ve tokluk hissini artırmaya yardımcı oluyor. Bu sayede hem şeker hastaları hem de kilo vermek isteyenler için etkili bir çözüm sunuyor.

Ancak bu ilaçların potansiyeli artık sadece bunlarla sınırlı değil. Kalp rahatsızlıklarından alkol bağımlılığına, uyku apnesinden Alzheimer’a kadar birçok alanda etkili olabileceği yönünde bilimsel işaretler var. Hatta bazı doktorlar arasında “Ozempic musluk suyuna mı katılsa?” esprisi bile dönüyor. Bu, ilaçların toplum sağlığı üzerindeki potansiyel etkisini abartılı ama anlamlı bir şekilde anlatıyor.

Bilim ne diyor?

ABD’de yapılan araştırmalara göre, GLP-1 ilaçlarının etkileri sadece kilo kaybından kaynaklanmıyor. Bazı faydaların arkasında iltihap giderici (antiinflamatuar) etkiler olduğu düşünülüyor.

Northwestern Üniversitesi’nden obezite uzmanı Dr. Robert Kushner, “Bu ilaçların vücuttaki organlar ve iltihap üzerinde ne tür etkiler yarattığını henüz tam çözemedik, ama bilim çok hızlı ilerliyor” diyor. Science dergisinde yayımlanan bir yazıda, ilaç araştırmacısı Derek Lowe şöyle yazdı: “Artık GLP-1 agonistlerinin neye yaramadığını merak etmeye başladık. Neredeyse her alanda fayda gösteriyorlar.”

Alzheimer ve sinir sistemi hastalıklarında umut

GLP-1 ilaçlarının sinir sisteminde koruyucu etkileri olabileceği düşünülüyor. İngiltere’de yapılan küçük çaplı bir çalışmada, Ozempic’in içerdiği semaglutid maddesinin, Alzheimer hastalarında beyin hacmi kaybını yavaşlattığı görüldü.

Novo Nordisk ilaç firması şu anda Alzheimer’ın erken evresindeki hastalarda bu etkinin daha net ölçülmesi için büyük çaplı bir Faz 3 çalışması yürütüyor.

Eğer bu sonuçlar onaylanırsa, GLP-1 iğneleri sadece şeker ve kilo değil, bilişsel yaşlanma gibi büyük bir sağlık sorununa da umut olabilir. 

Fiyat, yan etki ve üretim sorunu

Sonuç olarak obezite iğnelerinin fiyatı çok yüksek. ABD’de liste fiyatı aylık 1000 doları geçiyor. Sigortası olmayanlar ya da ilaç firmalarının indirimlerinden yararlanamayanlar için bu neredeyse ulaşılmaz bir tedavi anlamına geliyor.

Ayrıca mide bulantısı, şişkinlik, kabızlık gibi yan etkiler nedeniyle birçok hasta bu tedaviyi yarıda bırakıyor.İki büyük üretici, Novo Nordisk ve Eli Lilly, yakın zamana kadar ilaç kıtlığı yaşıyordu. Üretim kapasitesi artırılsa da, talebin ancak küçük bir kısmını karşılayabiliyorlar.

Herkes için uygun mu?

Ne yazık ki hayır.

Atlanta’dan endokrinoloji uzmanı Dr. Scott Isaacs, bu ilaçların tıbbi olarak uygun olmayan kişilerde kullanılması durumunda, kas kaybı ve besin eksikliği gibi sorunlara neden olabileceğini söylüyor. Özellikle normal kilolu ya da zayıf kişilerde, bu iğnelerin fazla kilo kaybına yol açtığı gözlemlenmiş durumda. Doktorlar, bu kişilere özel diyet verilmesi gerektiğini vurguluyor. Ayrıca tiroit kanseri öyküsü olan kişiler, bazı baş-boyun tümörlerine sahip olanlar ve pankreatit geçiren hastalar için bu ilaçlar sakıncalı olabilir. Bu nedenle Amerikan sağlık otoriteleri, GLP-1 iğnelerinin yalnızca “tıbbi endikasyonu olan” kişilerde kullanılması gerektiğini sık sık vurguluyor.

Gelecek ne getirecek?

Şirketler, yeni nesil GLP-1 ilaçları üzerinde çalışıyor. Ağızdan alınan tablet formlar, daha az yan etki yapan moleküller, daha güçlü kilo kaybı sağlayan kombinasyon tedavileri şu anda laboratuvar aşamasında.

Doktorlar, bu yeni versiyonlarla birlikte tedaviye ulaşan hasta sayısının artacağını düşünüyor. Ancak fiyatlar düşmeden, sigorta sistemleri kapsamı genişletmeden ya da kamu sağlığı politikaları devreye girmeden büyük sıçrama beklenmiyor.

Romatizma, eklem ağrısı ve karaciğer

GLP-1’lerin artrit, psoriatik artrit gibi eklem hastalıklarında da etkili olduğu gözlemleniyor. Örneğin 58 yaşındaki Susan Abernethy, psoriatik artrit ve Tip 2 diyabet hastasıydı. 2023’te Mounjaro ilacını kullanmaya başladı. Kilo verdi, eklem ağrıları azaldı, yeniden koşmaya başladı. Şu an Eli Lilly şirketi, bu olumlu etkiyi belgelemek için Mounjaro ve Taltz kombinasyonunu test eden bir Faz 3 araştırması yürütüyor. Bir diğer alan ise karaciğer: Yaklaşık 15 milyon Amerikalı, MASH adı verilen karaciğer yağlanması hastalığından muzdarip. Bu hasta grubunda da GLP-1 ilaçlarının karaciğer fonksiyonlarını iyileştirdiği gösterildi. New England Journal of Medicine’da yayımlanan bir çalışmada, semaglutid obezite iğnesinin MASH hastalarında olumlu sonuç verdiği doğrulandı.

Kimler kullanabilir kaç kişi kullanıyor?

JAMA Cardiology dergisine göre, ABD’de 137 milyon yetişkin bu ilaçlar için “uygun” hasta kabul ediliyor. Bu, ABD yetişkin nüfusunun yarısından fazlası demek. Ancak şu an bu ilaçları kullanan kişi sayısı sadece 8.3 milyon. Yani her 15 kişiden sadece 1’i bu tedaviyi alabiliyor. Morgan Stanley’nin tahminine göre, 2035’e gelindiğinde bu sayı 29 milyona çıkabilir. Ama bu hâlâ potansiyel kullanıcıların sadece beşte biri.

Sonuç: Mucize var ama herkes için değil

GLP-1 iğneleri, modern tıbbın son yıllardaki en büyük buluşlarından biri olabilir. Ancak bu, onu herkesin kullanabileceği anlamına gelmiyor. Tıbbi uygunluk, maliyet, yan etki, erişim sorunu ve etik sınırlar hâlâ büyük engeller.  The Wall Street Journal’ın özetlediği gibi:
“Bu ilaçlar birçok hastalığı hafifletiyor olabilir. Ama bu onları sihirli çözüm hâline getirmez.”

YARIN:

- Alzheimer nasıl başlar, hangi belirtilerle kendini belli eder?
- Normal unutkanlıkla hastalık arasındaki fark nasıl anlaşılır?

- Kimler risk altında? Genetikten yaşam tarzına risk haritası
- Evde uygulaya-bileceğiniz iki bilimsel test: Mini-Cog ve SAGE