Trump gerçekte kaç savaş bitirdi?

ANDREW CABALLERO-REYNOLDS/AFP/Getty Images

ABD Başkanı Donald Trump. Son olarak Rusya-Ukrayna arasında arabuluculuk yaparak savaşı bitirmeye çalışan ABD Başkanı Donald Trump, sık sık ikinci başkanlık döneminde gerçekleşen barış anlaşmalarına atıf yapıyor.

Beyaz Saray'da 18 Ağustos'ta Ukrayna gündemiyle yapılan toplantıda Avrupalı liderler kendisine, ateşkes çağrısında bulunması için baskı yapınca Trump "Ben altı savaş bitirdim... Ve bu anlaşmaları yaparken birinde bile 'ateşkes' kelimesini ağzıma almadım" dedi.

Sonraki günse altı sayısını yediye çıkardı.

Trump yönetimi, sonlandırdığını iddia ettiği "savaşları" sıralayarak "baş barış elçisi" Nobel Barış Ödülü vaktinin çoktan geldiğini savunuyor.

Bunlardan bazıları -uzun süredir devam eden gerginliklerin sonucu olsalar da- sadece birkaç gün sürdü ve yapılan bazı barış anlaşmalarının ne kadar uzun ömürlü olacağı da muamma.

Trump ayrıca kendi sosyal medya platformu Truth Social'da bu anlaşmalar hakkında konuşurken "ateşkes" terimini birkaç kez kullanmıştı.

BBC Verify (Doğrulama) ekibi söz konusu çatışmaları ve Trump'ın bunları sona erdirmedeki rolünü inceledi.

İsrail ve İran

Morteza Nikoubazl/NurPhoto/Getty Images

İsrail ile İran arasındaki "12 gün savaşı" 13-24 Haziran 2025'te yaşandı.

12 gün süren çatışma İsrail'in 13 Haziran'da İran'daki hedefleri vurmasıyla başladı.

Trump, saldırıdan önce İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun kendisini bilgilendirdiğini açıkladı.

ABD'nin İran'ın nükleer tesislerine saldırması, bu çatışmayı hızlıca sona erdiren bir hamle olarak değerlendiriliyor.

23 Haziran'da Trump, "Resmen, İran ATEŞKESİ başlatıyor ve 12. saatte İsrail de ATEŞKES yapacak ve 24. saatte 12 GÜNLÜK SAVAŞIN RESMEN SONA ERMESİ dünya tarafından memnuniyetle karşılanacak" paylaşımını yaptı.

Çatışmaların sona ermesinin ardından İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney ısrarla ülkesinin "kesin bir zafer" kazandığını söyledi ve ateşkesten bahsetmedi.

İsrail de hâlâ yeni tehditler karşısında İran'ı yeniden vurabileceğini belirtiyor.

Düşünce kuruluşu Brookings Enstitüsü'nden Michael O'Hanlon, "Kalıcı bir barış anlaşması ya da İran'ın nükleer programının gelişiminin bundan sonra nasıl izleneceğine dair bir anlaşma yok" diyor.

"Yani elimizde sona eren bir savaştan ziyade fiili bir ateşkes var. Ama yine de Trump'a hakkını biraz vermek gerekir. ABD'nin yardımıyla İsrail'in İran'ı zayıflatmış olması stratejik olarak önemli."

Pakistan ve Hindistan

Nükleer silah sahibi bu iki ülke arasında tansiyon uzun yıllardır yüksek ancak Mayıs'taki çatışmalar, tartışmalı Keşmir bölgesinde Nisan ayında yapılan saldırı sonrası patlak verdi.

İki ülkenin dört gün süren karşılıklı saldırılarının ardından Trump, Hindistan ve Pakistan'ın "TAM VE DERHAL ATEŞKES" konusunda anlaştığını yazdı ve bunun "ABD arabuluculuğunda uzun bir gece süren görüşmeler sonucu" olduğunu belirtti.

Pakistan Trump'a teşekkür etti ve "belirleyici diplomatik müdahalesine" vurgu yaparak onu Nobel Barış Ödülü için önerdi.

Hindistan ise ABD'nin süreçteki etkisine önem atfetmedi. Hindistan Dışişleri Bakanı Vikram Misri "Askeri müdahaleleri sonlandıran görüşmeler Hindistan ve Pakistan arasında, halihazırda varolan askeri kanallar yoluyla doğrudan gerçekleştirildi" açıklamasını yaptı.

Ruanda ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti

Bu iki ülke arasında uzun süredir varolan düşmanlık, yıl başında M23 isyancı grubunun Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin doğusundaki zengin maden bölgesini ele geçirmesiyle yeniden alevlendi.

Haziran ayında iki ülke, onlarca yıldır süren düşmanlığı bitirme amacıyla Washington'da bir barış anlaşması imzaladı. Trump anlaşmanın bu iki ülkeyle ABD arasındaki ticareti artırmaya yardımcı olacağını söyledi.

Anlaşma, Ruanda ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin Ağustos 2024'te anlaştığı "ateşkese saygı duyulması" çağrısı yapıyordu.

Son anlaşmadan bu yana iki taraf da birbirini ateşkesi ihlal etmekle suçladı ve -ABD ve İngiltere'nin Ruanda'yla ilişkilendirdiği- M23 isyancıları, barış görüşmelerini terk etme tehdidinde bulundu.

Oxford Üniversitesi'nde görev yapmış olan tarih profesörü Margaret MacMillan, "kongo ve Ruanda arasında çatışmalar halen devam ediyor, yani ateşkes aslında hiçbir zaman işlemedi" diyor.

Tayland ve Kamboçya

Trump 26 Temmuz'da Truth Social'dan yaptığı paylaşımda "Tam şu an Tayland'ın geçici başbakanını arıyorum ve ondan şu an süren savaşı bitirmesi ve ateşkes yapmasını talep edeceğim" yazdı.

Bu mesajdan birkaç gün sonra, iki ülke sınırda bir haftadan az süren çatışmaların ardından "acil ve koşulsuz ateşkeste anlaştıklarını" açıkladı.

Barış görüşmelerinin ev sahibi Malezya'ydı, ancak Trump Tayland ve Kamboçya'ya, çatışmaları durdurmazlarsa ABD'nin gümrük vergilerini düşürmek için süren diğer müzakereleri durdurma tehdidinde bulundu.

ABD'ye yaptıkları ihracat iki ülke ekonomisi için de hayati önemde.

7 Ağustos'ta Tayland ve Kamboçya sınırdaki tansiyonu düşürmeyi hedefleyen bir anlaşmaya vardı.

Ermenistan ve Azerbaycan

İki ülkenin liderleri de 8 Ağustos'ta Beyaz Saray'da barış deklarasyonu imzaladıktan sonra Trump'ın Nobel Barış Ödülü'nü hak ettiğini söyledi.

Brookings Enstitüsü'nden O'Hanlon, "Bence burada hakkını verelim, Oval Ofis'teki imza töreni tarafları barışa itmiş olabilir" diyor.

Ermenistan ve Azerbaycan Mart ayında, 40 yılı yakın süredir devam eden Dağlık Karabağ çatışmasını çözüme kavuşturmaya hazır olduklarını dile getirmişti.

Mısır ve Etiyopya

Burada Trump'ın bitirdiğini savunabileceği bir savaş yoktu ancak Nil Nehri üzerindeki bir barajdan ötürü uzun süredir devam eden bir gerginlik mevcuttu.

Etiyopya'nın "Büyük Etiyopya Rönesans Barajı" bu yaz tamamlandı ve Mısır bu barajın Nil Nehri'nden aldığı suyu etkileyebileceğini iddia ediyor.

12 yıl süren anlaşmazlığın ardından, Mısır Dışişleri Bakanı 29 Haziran'da Etiyopya ile görüşmelerin durduğunu açıkladı.

Trump da "Ben Mısır olsaydım Nil'deki suyumu isterdim" dedi ve ABD'nin sorunu hızla çözeceğinin sözünü verdi.

Mısır Trump'ın sözlerini memnuniyetle karşılarken, Etiyopyalı yetkililer bu sözlerin gerginliği tırmandırma riski taşıdığını söyledi.

Mısır ve Etiyopya arasında, görüş ayrılığını çözebilecek resmi bir anlaşmaya ulaşılamadı.

Sırbistan ve Kosova

Trump 27 Haziran'da iki ülke arasındaki çatışmayı önlediğini iddia ederek, "Sırbistan ve Kosova savaşacaktı, çok büyük bir savaş çıkacaktı. Ben de 'Bunu yaparsanız ABD ile ticaret yok' dedim. Onlar da 'O zaman belki de savaşmayız' dediler" açıklamasını yaptı.

İki ülke 1990'lardaki Balkan savaşlarından bu yana anlaşmazlık yaşıyor ve son yıllarda tansiyon zaman zaman artıyor.

Profesör MacMillan "Sırbistan ve Kosova birbirine saldırmıyor ya da savaşmıyordu, yani ortada bitirilebilecek bir savaş yoktu" diyor.

Beyaz Saray bize bununla ilgili olarak, Trump'ın ilk başkanlık dönemindeki diplomatik çabalarını işaret etti.

İki ülke 2020'de Oval Ofis'te ekonomik normalleşme anlaşmaları imzalamıştı, ancak bu dönemde de savaşta değillerdi.