Trump ın hamlesi tartışma yarattı: ABD Üçüncü Dünya Savaşı na mı hazırlanıyor?

ABD Başkanı Donald Trump'ın Savunma Bakanlığının adını "Savaş Bakanlığı" olarak değiştirmek için başkanlık kararnamesini imzalaması, Washington yönetiminin 3. Dünya Savaşı gibi küresel çapta bir savaşa hazırlanıp hazırlanmadığı sorularını akıllara getirdi.

Trump, 20 Ocak'ta göreve başlamasından bu yana yaptığı açıklamalar, aldığı kararlar ve imzaladığı kararnamelerle hem ülkenin hem de uluslararası kamuoyunun gündeminden düşmüyor.

Bunların sonuncusu, ABD Anayasası'nın yürürlüğe girdiği 1789'da "Savaş Bakanlığı" adıyla kurulan ve İkinci Dünya Savaşı'nın bitiminden iki yıl sonra, 1947'de çıkarılan yasayla "Savunma Bakanlığı" olarak yeniden adlandırılan kurumun ismini değiştirmeye yönelik kararname oldu.

Trump'ın bu adımı, "ABD'nin güvenlik stratejisi gerçekten daha saldırgan bir çizgiye mi kayıyor?" sorusunu gündeme taşıdı.

Uzmanlar, Trump'ın hamlesini "popülist güç gösterisi" olarak görürken bazı yorumcular da Washington yönetiminin küresel rekabet ortamında daha sert bir duruşa yöneldiğini savunuyor.

ABD'NİN ZİHNNİYET DÖNÜŞÜMÜ 

ABD’nin askeri yapılanmasında köklü bir isim değişikliği, İkinci Dünya Savaşı sonrasında yaşandı.

1947'de kabul edilen Ulusal Güvenlik Yasası (National Security Act) ile 1789’dan bu yana kullanılan "Savaş Bakanlığı" tarihe karıştı ve yerine "Ulusal Askeri Teşkilat" (National Military Establishment) kuruldu.

Ancak bu yapılanma kısa süre sonra yetersiz bulundu ve 1949’da Kongre kararıyla bugünkü adıyla "Savunma Bakanlığı" resmen oluşturuldu.

Çatışmayı ve saldırıyı çağrıştıran "Savaş Bakanlığı" yerine "Savunma Bakanlığı" adı, Soğuk Savaş'ın stratejik mantığını, caydırıcılığı, ittifaklar üzerinden kolektif güvenliği ve savaşın önlenmesi açısından temsili bir çerçeve sundu.

Nükleer silah rekabetinin zirveye ulaştığı bir dönemde, askeri gücün temel işlevinin doğrudan savaş açmak değil, savaşın çıkmasını engellemek olduğu tartışılıyordu. Bu nedenle isim değişikliğinin, sadece bir kelime oyunu değil, ABD'nin dış politika anlayışında "koruyucu" bir imaj yaratma çabasının ürünü olduğuna inanılıyordu.

Aynı zamanda, Birleşmiş Milletler (BM) gibi yeni uluslararası kurumlarla uyumlu, daha barışçıl bir dil inşa edilmek istenmişti.

Dolayısıyla "Savaş Bakanlığından Savunma Bakanlığına geçiş", hem içeride ordunun yeniden organize edilmesini sağlıyor hem de dışarıya, özellikle eski Sovyetler Birliği ve müttefik ülkelere, "ABD'nin amacı saldırı değil, güvenliği sağlamak" mesajı veriyordu.

'NÜKLEER CAYDIRICILIK SAVAŞIN ÖNLENMESİNİ AMAÇLIYORDU'

Columbia Üniversitesinden Prof. Dr. Robert Y. Shapiro ve Prof. Dr. Richard K. Betts, Trump'ın söz konusu kararını AA muhabirine değerlendirdi.

Shapiro, "İkinci Dünya Savaşı sonrasında isim değişikliği, ordunun yeniden yapılanmasını, istihbarat kurumlarının doğuşunu ve savaş yerine caydırıcılığı önceleyen bir vizyonu ifade ediyordu. Nükleer caydırıcılık, savaşın kendisini değil, savaşın önlenmesini amaçlıyordu." dedi.

Prof. Dr. Shapiro, bugünkü çıkışın bu köklü dönüşümle kıyaslandığında yüzeysel kaldığını vurgulayarak "Trump'ın hamlesi, gücün sembolik gösteriminden ibaret. Stratejik olarak yeni bir vizyonu yok." ifadesini kullandı.

HUKUKİ ADIM ATILMADI

ABD'de yürütme ile yasama arasındaki güç dengesi, bakanlıkların yapısal düzenlemelerinde en kritik unsurlardan biri.

Uzmanlar, Trump'ın tek taraflı kararının, kurumsal bir alışkanlık yaratabilse de hukuki bağlayıcılıktan yoksun göründüğünü belirtiyor.

Trump, söz konusu kararnameyi imzaladığı törende, "Bakanlık isminin değiştirilmesi konusunda Kongre yasal düzenlemeyi yapacak mı?" sorusuna, "Bilmiyorum, emin değilim ama bunu yapmak zorunda olduklarını biliyorum. Bugün bu başkanlık kararnamesini imzalıyoruz ama Kongre'nin ne yapacağını göreceğiz. Bu konuda çok kararlıyız ve bunu Kongre'ye sunacağız." diye yanıt verdi.

Öte yandan Cumhuriyetçilerin hem Senato hem de Temsilciler Meclisinde çoğunluğa sahip olması nedeniyle ilgili adımın yasal düzenlemesinin yapılmasının yüksek ihtimal olduğu belirtiliyor.

'GÜLÜNÇ BİR SEMBOLİZM'

Prof. Dr. Betts, "Trump'ın duyurusu sadece sembolik ve en iyi ihtimalle gülünç bir sembolizm. Kararnamesi, devlet personelinin 'Savaş Bakanlığı' demesine izin veriyor ama bu adı yasallaştırması için Kongre'nin onayı şart. Hukuki olarak henüz hiçbir şey değişmiş değil." değerlendirmesinde bulundu.

Betts, bu çıkışın Trump'ın "çocuksu ve fevri doğasının bir yansıması" olduğunu, ABD'nin politikalarında köklü bir değişiklik anlamına gelmediğini ifade etti.

'GÜÇLÜ LİDER İMAJINI PEKİŞTİRME ÇABASI'

ABD ordusu, hem ülke içinde konuşlandırılması hem de Karayipler'deki saldırısıyla son dönemde adından sıkça söz ettiriyor.

Trump yönetimi başkent Washington'da "güvenliği sağlamak ve suç oranlarını düşürmek" için kente Ulusal Muhafızları konuşlandırırken ABD ordusu Karayipler'in güneyinde Venezuela'dan ayrılan uyuşturucu taşıyan bir gemiye saldırı düzenledi.

Shapiro, bu durumun altını çizerek "Trump'ın eyaletlerde valilerin onayı olmadan ordu konuşlandırma girişimleri, dış tehditlere karşı güvenlik politikalarıyla ilgili değil. Daha çok otoriter bir güç gösterisi niteliği taşıyor. Bu, ulusal güvenlik stratejisinden çok, iç siyasette 'güçlü lider' imajını pekiştirme çabası." değerlendirmesini yaptı.

Savunma Bakanlığının adını "Savaş Bakanlığı"na çevirmenin, aynı çizginin bir parçası olduğunu savunan Shapiro, "Asıl amaç, Amerikan halkına 'savaşçı bir ulus' imajı sunmak. Ancak bu gerçek bir stratejik değişimden ziyade siyasi performans." dedi.

'SAVAŞÇI BİR VİZYONU OLSA DAHA FARKLI DAVRANIRDI'

Trump'ın çıkışı, ABD'nin küresel güvenlik gündeminin yoğun bir dönemine denk geldi.

Ukrayna'daki savaş, Rusya ile ABD arasındaki ilişkileri etkilerken Washington yönetiminin haziran ayında nükleer tesislerini bombaladığı İran'a yaklaşımı sertliğini koruyor.

Shapiro, bu bağlamı işaret ederek "Trump'ın İran'a dönük sert söylemleriyle 'Savaş Bakanlığı' imajı arasında bir paralellik kurulabilir ancak bu, doğrudan bir stratejik değişiklik anlamına gelmez. ABD’nin İran'a yönelik baskısı zaten isimden bağımsız olarak sürüyor." diye konuştu.

Trump'ın Rusya konusunda "kararsız" bir çizgi izlediğini savunan Shapiro, "Trump, (Rusya Devlet Başkanı Vladimir) Putin karşısında güçlü durmaktan kaçındı, Avrupa'nın savunmasına desteği azalttı. Eğer gerçekten savaşçı bir vizyon peşinde olsaydı, bu alanlarda daha farklı davranırdı." ifadelerini kullandı.

'DİKKATLERİ UZAKLAŞTIRMAK İÇİN BAŞVURDUĞU BİR ŞOV'

Trump'ın söz konusu kararnamesi, uluslararası kamuoyunda "ABD yeni bir küresel savaşa mı hazırlanıyor?" sorusunu da gündeme taşıdı. Sosyal medyada yükselen bu tartışmalar, özellikle Ukrayna-Rusya Savaşı'nın genişleme ihtimali ve Çin-ABD rekabetinin sertleşmesiyle daha da alevlendi.

Ancak uzmanlar, isim değişikliğinin küresel savaş olasılığını artıracak bir anlam taşımadığını düşünüyor.

Shapiro, "Bu, daha çok Trump'ın siyasi skandallardan dikkatleri uzaklaştırmak için başvurduğu bir şov. Eğer yasa dışı askeri operasyonlar yapacaksa, bunu bakanlığın adı değişmeden de yapardı." dedi.

Uluslararası toplumun, bunu Trump'ın kendi iç kamuoyuna dönük politik performansı olarak okuması gerektiğinin altını çizen Shapiro, ABD'nin küresel güvenlik önceliklerinde radikal bir kayma söz konusu olmadığını ifade etti.

Shapiro, Trump'ın Nobel Barış Ödülü alma arzusunu da hatırlatarak "Gerçekte savaş vurgusunu öne çıkarması, bu hedefiyle çelişir. Dolayısıyla bu çıkışın ciddiyeti sınırlı." ifadesini kullandı.

Betts de benzer şekilde, "Trump'ın askeri girişimleri isimden bağımsız olarak değişebilir ama bu karar onları motive etmez. Bu yüzden 3. Dünya Savaşı hazırlığı iddiaları abartılı." yorumunda bulundu.