TÜİK: Kadınların yüzde 12,8 i fiziksel şiddete uğradı

Türkiye Kadına Yönelik Şiddet Araştırması, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı adına, TÜBİTAK 1007-Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı kapsamında, Marmara Üniversitesi ve TÜİK iş birliğinde gerçekleştirildi. Araştırma ile Türkiye'de kadına yönelik şiddete ilişkin mevcut durum, risk faktörleri, sonuç ve etkiler, mücadele yöntemleri ile algı, tutum ve farkındalığın ortaya çıkarılması amaçlandı. Araştırmanın alan uygulaması, 18 Kasım 2024-31 Ocak 2025 tarihleri arasında Türkiye genelinde TÜİK tarafından gerçekleştirildi. Araştırma kapsamında, 15-59 yaş grubunda Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı en az bir kadın fert bulunan 22 bin 110 örnek hane belirlendi. Örneklem tasarımı, İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 1'inci düzeye göre, 12 bölge ve TÜİK tarafından güncel ihtiyaçlar doğrultusunda revize edilen yeni kent-kır sınıflaması bazında tahmin üretecek şekilde belirlendi. Veriler, örnek hanelerde yaşayan 18 bin 275 kadın ile yapılan bilgisayar destekli yüz yüze görüşmelerden elde edildi. Seçilen hanelerde yaşayan kadınlara şiddet deneyimi ve geçmişi, sağlık, çalışma hayatı ve ekonomik durum, kurumsal hizmet ve politikalar hakkında farkındalık gibi konularda sorular içeren bir anket uygulandı.

ŞİDDET TÜRLERİ

Araştırmada sadece eş/eski eş/birlikte olduğu kişi tarafından uygulanan şiddetle sınırlı kalınmadı; tüm aile üyeleri, sosyal çevre, yabancı biri ve diğer kişiler tarafından kadına uygulanan şiddet de ayrıntılı olarak derlendi. Şiddet türleri olarak fiziksel, cinsel, psikolojik, ekonomik şiddet, ısrarlı takip ve dijital şiddet hem yaşamın herhangi bir dönemi hem de son 12 aylık dönem olarak incelendi. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte şiddetin yeni bir görünümü olarak ortaya çıkan dijital şiddet ile son 12 aylık dönemdeki ısrarlı takip kapsama ilk kez dahil edildi.

KADINLARIN YÜZDE 28,2'Sİ PSİKOLOJİK ŞİDDETE UĞRADI

Buna göre; yaşamının herhangi bir döneminde kadınların yüzde 28,2'si psikolojik, yüzde 18,3'ü ekonomik, yüzde 12,8'i ise fiziksel şiddete uğradı. Tüm şiddet türleri yaş grubuna göre incelendiğinde, yaşamının herhangi bir döneminde fiziksel şiddete en yüksek oranda 35-44 yaş grubundaki kadınlar maruz kaldı. Bu yaş grubunu sırasıyla yüzde 14,3 ile 45-59 yaş grubundaki kadınlar, yüzde 11,9 ile 25-34 yaş grubundaki kadınlar takip etti. Yaşamının herhangi bir döneminde maruz kalınan şiddet değerlendirildiğinde, boşanan kadınların yüzde 62,1'i psikolojik, yüzde 42,5'i ekonomik, yüzde 41,5'i ise fiziksel şiddete maruz kalırken; evli kadınların yüzde 26,4'ü psikolojik, yüzde 19,9'u ekonomik, yüzde 11,6'sı ise fiziksel şiddete maruz kaldı. Hiç evlenmeyen kadınların yüzde 25,7'si psikolojik şiddete, yüzde 14,2'si dijital şiddete, yüzde 13,4'ü ise ısrarlı takibe maruz kaldı. Yaşamının herhangi bir döneminde şiddete maruz kalmış kadınlar, şiddeti uygulayan kişilere göre incelendiğinde, dijital şiddette yabancı biri yüzde 62,3 ile ilk sıradayken, eş/eski eş/birlikte olduğu kişi yüzde 15,7 ile ikinci sırada yer aldı. Israrlı takipte ise ilk sırayı yüzde 39,6 ile yabancı biri alırken, ikinci sırayı yüzde 32,1 ile eş/eski eş/birlikte olduğu kişi aldı.

Yaşamının herhangi bir döneminde ekonomik şiddete maruz kalan kadınlar tamamlanan eğitim durumuna göre incelendiğinde, bir okul bitirmeyen kadınlar yüzde 31,8 ile ilk sırada yer alırken, yükseköğretimi tamamlayan kadınlar ise yüzde 8,9 ile son sırada yer aldı. Yaşamının herhangi bir döneminde psikolojik şiddete maruz kalan kadınlar çalışılan sektöre göre incelendiğinde, yüzde 34,0'ünün özel sektörde; yüzde 31,9'unun ise kamu sektöründe çalıştığı görüldü. Ekonomik şiddete maruz kalan kadınların ise yüzde 21,1'inin özel sektörde, yüzde 10,6'sının ise kamu sektöründe çalıştığı görüldü.

FİZİKSEL ŞİDDETİN EN YOĞUN OLDUĞU BÖLGE

Yaşamının herhangi bir döneminde fiziksel şiddete maruz kalan kadınların oranı İBBS-1 düzeyine göre incelendiğinde, fiziksel şiddetin en çok görüldüğü bölge yüzde 25,9 ile Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi iken en düşük olduğu bölge ise yüzde 8,8 ile Ortadoğu Anadolu Bölgesi oldu. Son 12 ayda kadınların yüzde 11,6'sı psikolojik şiddete, yüzde 3,7'si dijital şiddete, yüzde 3,2'si ekonomik şiddete, yüzde 3,1'i ısrarlı takibe, yüzde 2,6'sı fiziksel şiddete, yüzde 0,9'u cinsel şiddete maruz kaldı. Şiddet türleri arasında birinci sırayı psikolojik şiddet alırken ikinci sırayı dijital şiddet aldı. Son 12 ayda şiddete maruz kalan kadınlar şiddet türüne göre incelendiğinde, yoğun kentte yaşayan kadınların yüzde 12,2'si psikolojik, yüzde 4,2'si dijital şiddete, yüzde 3,4'ü ısrarlı takibe maruz kalırken; orta yoğun kentte yaşayan kadınların yüzde 9,1'i psikolojik, yüzde 3'ü dijital, yüzde 2,9'u ekonomik şiddete; kırda yaşayan kadınların ise yüzde 10,8'i psikolojik, yüzde 3,7'si ekonomik, yüzde 2,6'sı fiziksel şiddete maruz kaldı.

EN YÜKSEK ORANDA ŞİDDETE 15-24 YAŞ GRUBU UĞRADI

Tüm şiddet türleri yaş gruplarına göre incelendiğinde 7,3 ile 15-24 yaş grubundakiler kadınlarda görüldü. Bu yaş grubunu sırasıyla yüzde 4,1 ile 25-34 yaş grubundaki, yüzde 3,2 ile 35-44 yaş grubundaki kadınlar izledi. Son 12 ayda kadınların maruz kaldığı ekonomik şiddet oranı incelendiğinde; yüzde 5,3 ile bir okul bitirmeyen kadınların ilk sırada yer aldığı, bunu yüzde 5,1 ile ortaokul, yüzde 3,2 ile lise, yüzde 3,1 ile ilkokul, yüzde 1,5 ile yükseköğretim mezunu kadınların takip ettiği görüldü. Medeni duruma göre kadınların maruz kaldığı şiddet incelendiğinde, son 12 ayda fiziksel şiddete maruz kalan kadınların oranı sırasıyla yüzde 5,2 ile boşananlar, yüzde 3,1 ile hiç evlenmeyenler, yüzde 2,1 ile evliler oldu. Son 12 ayda ısrarlı takibe maruz kalan kadınların oranı sırasıyla yüzde 7,3 ile boşananlar, yüzde 5,7 ile hiç evlenmeyenler ve yüzde 1,8 ile evliler oldu.

ŞİDDET NEDENLERİ

Eşi veya birlikte olduğu kişinin fiziksel ve/veya cinsel şiddetine maruz kalan kadınların belirttiği şiddet nedenleri incelendiğinde, erkeğin öfke kontrolü yüzde 21,7 ile ilk sırada yer alırken, erkeğin yetiştirilme tarzı yüzde 13,3 ile ikinci, maddi sıkıntı ise yüzde 13 ile üçüncü sırada yer aldı. Eşi veya birlikte olduğu kişinin fiziksel ve/veya cinsel şiddetine maruz kalmış kadınların uğradığı şiddet davranışının nedeni olarak erkeğin öfke kontrol sorunu olduğunu belirtenlerin yüzde 28,3'ünün 25-34 yaş grubundaki kadınlar olduğu görüldü. Şiddet davranışının nedeni olarak maddi sıkıntıyı belirtenlerin yüzde 15,1'inin 45-59 yaş grubundaki kadınlar, erkeğin kadını kıskanmasını belirtenlerin yüzde 14,1'inin 15-24 yaş grubundaki kadınlar olduğu görüldü. Şiddetin nedeni olarak belirtilen; maddi sıkıntı, erkeğin alkollü içki etkisinde olması, erkeğin ailesiyle sorunları, erkeğin iş sorunları, kadının yaşının artmasıyla artarken; erkeğin kadını kıskanması kadının yaşı artarken azaldı. Eşi veya birlikte olduğu kişinin şiddetine maruz kalan kadınlar bu durumu ilk sırada yüzde 31,8 ile kendi ailesinden bir kadınla, ikinci sırada yüzde 10,2 ile kadın bir arkadaş/tanıdıkla, üçüncü sırada ise yüzde 4,4 ile eşinin ailesinden bir kadınla paylaştı. Kadınların yüzde 47,7'si ise eşi veya birlikte olduğu kişinin kendisine uyguladığı en son şiddet davranışını kimseye anlatmadı.