Türkiye, Ay ın güney kutbuna aynı anda iki keşif aracı gönderen ilk ülke olmayı hedefliyor Ankara Haberleri

BUĞRAHAN AYHAN/ŞEYMA GÜVEN - Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) öncülüğünde Çin ile yapılan işbirliği kapsamında geliştirilecek "CHERI" isimli iki gezici keşif aracı (rover), Ay'ın güney kutbundaki zorlu yüzey koşullarında görev yapacak, yapay zeka desteğiyle yüzeyin üç boyutlu haritasını çıkaracak.

ODTÜ, Chang'e-8 misyonu görevi kapsamında, Çin Uzay Ajansı (CNSA), Zhejiang Üniversitesi ve STAR.VISION ile uluslararası işbirliği yaptı.

Misyon, Çin'in Ay'ın güney kutbunu keşfetmesini ve ülkenin 2030'larda Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu'nun (ILRS) nereye inşa edileceğinin tespitine ilişkin planı kapsıyor.

Bu çerçevede, ODTÜ Robotik ve Yapay Zeka Teknolojileri Araştırma ve Uygulama Merkezi (ROMER) araştırmacıları tarafından geliştirilecek "CHERI" isimli proje kapsamındaki iki mikro keşif aracı, birbirleriyle etkileşimli şekilde Ay'ın güney kutbunda bilimsel veri toplayacak, analizler gerçekleştirecek ve yapay zeka desteğiyle kendi rotalarını otonom şekilde belirleyerek üç boyutlu haritalandırma yapacak.

Yaklaşık 5 kilogram ağırlıklarında olması planlanan araçların 2028'in sonunda Ay'ın güney kutbuna gönderilmesi hedefleniyor. Türkiye, böylelikle Ay'ın güney kutbuna keşif aracı gönderen 6'ncı ülke, aynı anda iki keşif aracı gönderen ilk ülke olacak.

- "Ay toprağını kullanıp orada yapılar yapmak gibi fikirlerimiz de var"

Prototipi oluşturulan araçlar ve yürütülen çalışmalara ilişkin AA muhabirine açıklamalarda bulunan ODTÜ ROMER Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Mert Ankaralı, merkezin 2019'da kurulduğunu, robotik alanının hemen hemen her bölümünde araştırma ve geliştirme faaliyetleri yürüttüklerini ifade etti.

Projenin hayata geçirilmesinin heyecan verici olduğunu dile getiren Ankaralı, ciddi anlamda konuya çalıştıklarını vurguladı.

Çin'de bu yıl düzenlenen "Uzay Günü" etkinliğinde Ay'ın güney kutbuna gitme fırsatını elde ettiklerini aktaran Ankaralı, "İki robotumuz bu uzay görevleri kapsamında ilk defa orada olacak. Ay'da keşif görevleri yapacak. Yapay zeka destekli farklı çalışmalar yürütüp bilimsel ve teknolojik anlamda ülkemize önemli katkı sunacağını düşünüyoruz." dedi.

Bu projenin başlangıç ancak ülke için önemli bir adım olduğunun altını çizen Ankaralı, "Daha iyi noktalara geleceğimizi düşünüyoruz. Mars, asteroit ya da uzaya daha kapsamlı, daha büyük robotları gönderme, bir sonraki noktada örnek alıp Dünya'ya getirerek onları inceleme ya da Ay toprağını kullanıp üç boyutlu yazıcılarla orada yapılar yapmak gibi çok farklı fikirlerimiz de var." diye konuştu.

- "Ay'ın güney kutbu oldukça ilgi çekici bir nokta"

ODTÜ Havacılık ve Uzay Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi ve projenin yürütücüsü Doç. Dr. Halil Ersin Söken, Ay'a gönderilecek 2 keşif robotunun "CHERI" ismini Osmanlı'daki yeniçeri askerlerinden esinlenerek belirlediklerini anlattı.

Bunun, iki robotun birbiriyle etkileşimli olarak Ay'da çalışacağı ilk uzay görevi olacağını vurgulayan Söken, şunları kaydetti:

"Çin'de şu anda işbirliği yaptığımız STAR.VISION isimli özel bir firma var. Bu firma daha çok uzaydaki uydular için yapay zekayla hesaplama kapasitesine sahip işlemciler üretiyor ve bunları halihazırda uydular üzerinde de uygulamış ve test etmiş durumdalar. Bizim roverlarımızla beraber bunu Ay'ın yüzeyinde uygulama şansımız olacak. İki robotumuz da aslında yapay zeka teknolojisiyle, yapay zeka destekli işlemcilerle donatılacak. Bu sayede birbirleriyle de işbirliği yaparak Ay'ın yüzeyinin üç boyutlu haritalandırılmasını hedefliyoruz."

Ay'ın güney kutbuna iniş yapılması hedeflenen bölgenin zorlu arazi şartlarına sahip olduğuna işaret eden Söken, şöyle konuştu:

"Ay'ın güney kutbu aslında oldukça ilgi çekici bir nokta. Özellikle NASA, yörüngede bulunan bir uzay aracıyla burada buz şeklinde suyun varlığından şüphelendi. Fakat bir taraftan da hem oldukça kraterli yapısı hem de zorlu aydınlanma koşulları nedeniyle buraya bir rover göndermenin ötesinde, burada roverı işletmek, kullanmak ve ilerletmek oldukça zor.

Bu anlamda da aslında ilklerden birini başarmayı hedefliyoruz. Şu ana kadar bu görevi yapabilen, yani Ay'ın güney kutbunda ilerleyen rover yok. 2028'e kadar bunu başaran başka araç olur mu bilemiyoruz, biz Ay'ın güney kutbunda rover ilerleten ve bunu başarıyla gerçekleştiren ilk ülke olmayı amaçlıyoruz. Bu yıla kadar farklı araç gönderecek ülkeler olabilir fakat şu anda Ay'a rover gönderebilen 5 ülke var. Biz bu görevi başarıyla gerçekleştirerek 6'ncı ülke olmayı planlıyoruz. Beraberinde de bu görevimizle birlikte aynı anda iki roverı birden Ay'ın yüzeyinde işleten ilk ülke olmayı hedefliyoruz."

- "Ay'ın coğrafyasını anlamak açısından büyük veri sağlayacak"

Halihazırda Ay yörüngesinde dolaşan araçların farklı bilimsel yöntemlerle üç boyutlu harita oluşturmaya çalıştığını, Ay'ın yer şekilleriyle eş düzlemde bulunarak yapılan üç boyutlu çalışmanın ise bulunmadığını aktaran Söken, "Roverlarımız, 2 farklı noktadan görüntü çekebilme ve farklı perspektiflerden görüntü alabilme yetkinliğine sahip. Bizim roverlarımız, bunu başaran ilk roverlar olacak. Bu da bize bilimsel anlamda Ay'ın coğrafyasını anlamak açısından büyük veri sağlayacak." bilgisini paylaştı.

Uzay araştırmalarının önünün açık olduğuna vurgu yapan Söken, "Artık Mars'ta yaşam istasyonları kurulmasını veya asteroit madenciliği gibi farklı konuları konuşmaya başladık. Böyle bir görevle kendimizi kanıtladıktan sonra da hem ulusal hem de uluslararası paydaşlarla işbirliği yapmak anlamında önümüzün çok daha açık olduğuna inanıyorum." değerlendirmesinde bulundu.

- "Türkiye'nin geldiği nokta onların da ilgisini çekti"

ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Ahmet Yozgatlıgil ise projenin uluslararası işbirliğiyle hayata geçirildiğini, iki aracın Ay yüzeyinde haritalama, navigasyon ve görüntü elde etme noktasında araştırmalar yapacağını belirtti.

Birbirleriyle haberleşen iki robotun yapay zeka ile desteklendiğini anlatan Yozgatlıgil, şu bilgileri verdi:

"İki robotun eş olarak Ay'ın güney kutbunda görev yapması dünyada bir ilk aslında. Güney kutbu, gece ve gündüz sıcaklık farkının çok fazla olduğu bir yer ve zorlu koşullarda bu görevleri gerçekleştireceğiz. Türkiye'nin geldiği nokta, geliştirdiği ve sahip olduğu teknolojiler onların da ilgisini çekti ve bu kapsamda bizi kendilerinin Chang'e-8 misyonuna kabul ettiler."

"CHERI"nin, öğrenci ve öğretim üyeleriyle birlikte ODTÜ'nün kampüsler arası gerçekleştirdiği bir proje olduğunun altını çizen Yozgatlıgil, TÜBİTAK UZAY'ın projeye büyük destek verdiğini aktardı.

Sanayide de birçok firmayla işbirliği yapacaklarını söyleyen Yozgatlıgil, "Bu proje sayesinde 2028'de Ay yüzeyinde Türkiye'nin varlığını gerçekleştireceğiz. Milli Uzay Programı'mız kapsamında Ay ile ilgili hedeflerimiz var. İlk hedefimiz, Ay'a sert iniş ve bu konuda çalışmalar çok iyi gidiyor. Biz de aslında bu kapsamda Türkiye'nin Milli Uzay Programı'na ODTÜ olarak destek vermiş olacağız. Bu bizi çok heyecanlandırıyor." diye konuştu.

- "Gezegenler arası iletişimle ilgili araştırmaları gerçekleştiriyoruz"

Prof. Dr. Yozgatlıgil, ODTÜ öncülüğünde yürütülen birçok proje olduğuna işaret ederek, şunları kaydetti:

"Şu anda yürümekte olan ve teklif ettiğimiz uluslararası projeler var. Mesela gezegenler arası iletişim. Bugün artık 5G, 6G ve ötesi konuşulurken bir yandan da Güneş Sistemi'mizde gezegenler arası iletişimle ilgili araştırmaları gerçekleştiriyoruz. Yine uzayla ilgili projemiz, Pasifik'in 2 bin 500 metre derinliğinde Jüpiter'deki benzer koşullara sahip ortamlarda yaşamın varlığını, yaşamın kaynaklarını araştırmak. Bunun gibi birçok projemiz devam ediyor, yenileri de eklenecek ve uzayla ilgili çok önemli projeler gerçekleştireceğiz. Türkiye'nin Milli Uzay Programı'nda uzay alanında ihtisaslaşmış bir teknoloji geliştirme bölgesinin ODTÜ işbirliğiyle kurulması var, bununla ilgili Sanayi ve Teknoloji Bakanı'mız yakın zamanda açıklama yaptı. ODTÜ uzay alanında bir teknoloji geliştirme bölgesi kuracak ve birçok firma ve üniversitemiz uzay alanında araştırmalar gerçekleştirecek."