Türkiye nin plastik kirliliğiyle mücadelesi 44 eylemlik yol haritasıyla güçleniyor

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tek kullanımlık plastikler, deniz çöpleri ve mikroplastiklerin çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılmasına yönelik "Tek Kullanımlık Plastikler, Deniz Çöpleri ve Mikroplastikler Yol Haritası" hazırladı.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürü Fatih Turan, yaptığı açıklamada, Türkiye'nin hem uluslararası hem de ulusal arenada çevre ve iklim değişikliği konularında çalışmalarını sürdürdüğünü söyledi.

Ülkenin Paris Anlaşması başta olmak üzere çevre özelinde çeşitli anlaşmalarda imzasının bulunduğuna işaret eden Turan, Bakanlık olarak Avrupa Birliği (AB) direktifleri ve çevre, iklim değişikliği konularına ilişkin gelişmeleri takip ettiklerini dile getirdi.

Genel Müdürlük olarak atıklarla ilgili süreçlerin yürütülmesinde görev aldıklarını belirten Turan, "Evsel atıklar, endüstriyel atıklar, orman atıkları, tarımsal atıklar, maden atıkları, kullanılmış lastik atıkları, plastik atıklar gibi aklınıza gelecek her şeyin atığı söz konusu ve bunların düzenlemelerinin yapılması lazım. Bunların hepsi atık başlığı altında yer alıyor. Atıkların son dönemde gelişen döngüsel ekonomi ilkeleri çerçevesinde ekonomiye yeniden kazandırılması ve bir kaynak olarak değerlendirilmesi, bir katma değer üretilmesi amacıyla da çok ciddi çalışmalar var." dedi.

Turan, plastik üretimi 1950'lerde dünya genelinde yaklaşık 1,5 milyon ton iken 2022'de 400 milyon tonu aştığına dikkati çekti. Turan, plastik üretim miktarının 2060'ta 1,2 milyar tona ulaşacağının tahmin edildiğini söyledi.

PLASTİKLERİN BÜYÜK KISMI GERİ DÖNÜŞÜME UĞRAMIYOR

Dünyada ortaya çıkan plastik atığın normal atıklar içindeki oranının yüzde 50 civarında olduğunu, bunun da ancak yüzde 9'unun geri dönüşüm sürecine dahil edilebildiğini belirten Turan, kalan kısmın yarısının düzenli depolama sahalarına, yüzde 25-30'luk kısmının ise geri dönüşüme tabi tutulmadan doğaya bırakıldığını dile getirdi.

Turan, plastiklerin her alanda kullanıma uygun olduğunu belirterek şunları söyledi:

"Plastikler petrol kökenli olduğu için çevrede dönüşümü ve bertarafı çok uzun zaman alıyor. Son dönemde plastik kirliliğinin küresel ölçekte etkileri daha ileri düzeye geçti. Mikroplastikler, deniz canlıları ve balıkların bünyesine geçerek buradan gıda olarak tükettiğimizde insana geçmesi söz konusu. Antarktika'da yağan karda dahi mikroplastikler bulunmuş durumda. İçtiğimiz suda bile zaman zaman karşılaşıyoruz. Ambalajlı sularda eğer depolama koşulları sağlıklı olmazsa mikroplastiklerin nüfuz ettiğine dair araştırmalar söz konusu. Halk sağlığı, insan sağlığı ve çevre sağlığı açısından plastiklerin kontrollü şekilde üretilmesinde yarar var. Bir günde bunların hayatımızdan çıkması çok kolay değil. Bu işle ilgili gelişmiş sektör, istihdam, üretim ve ihracat var."

PLASTİĞE ALTERNATİF ÜRÜNLER ARANIYOR

Yol haritasında 2025-2028 kısa dönem, 2028-2032 orta dönem ve 2033 sonrasına için uzun dönem çalışmalarının planlandığını dile getiren Turan, yaklaşık 44 eylem öngörüldüğünü ifade etti.

Turan, eylemlerin ilgili tüm bakanlıklar, akademi, kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve sivil toplum kuruluşlarıyla hayata geçirilecek planlamalar içerdiğini belirterek, "Plastiklerin yerine ikame ürün neler olabilir, bununla ilgili AR-GE çalışmaları yapıyoruz. Bu kapsamda, biyobozunur malzemelerin kullanımına, mevcut plastiklerin yerine doğada çabuk dönüşebilen malzemelerin kullanımına, mücbir durumlarda kullanılması halinde kullanacağımız malzemelerin de geri dönüştürülmesi, geri kazanımı ve bunların yeni kaynak israfı olmadan ve çevreyi kirletmeden kullanımına yönelik birtakım hamleler söz konusu." diye konuştu.

Türkiye İstatistik Kurumunun vatandaşlarla ve paydaşlarla yaptığı anketlerde katılımcıların yüzde 80'inden fazlasının tek kullanımlık plastiklere ilişkin tedbir alınmasına yönelik tutum sergilediğini dile getiren Turan, 2025-2027 yıllarını kapsayan süreçte öncelikle tek kullanımlık plastiklerle ilgili mevzuatı güncelleyeceklerini, 2028-2032 döneminde Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği'ni hayata geçireceklerini bildirdi.

Turan, tek kullanımlık plastik ürünlerin bazılarına kısıtlama, yasaklama, bazılarının yerine ise biyobozunur ürün kullanımı şartının getirileceğini belirterek, sonraki süreçte uzun vadeye yönelik eylemler arasında yeniden kullanım ve yeniden dolum gibi döngüsellikle ilgili iş modellerinin yaygınlaştırılacağını anlattı.

VATANDAŞLARA ÇAĞRI

Yol haritası kapsamında kamunun yaptırım ve cezaları artırabileceğini ancak bireylere de önemli sorumluluklar düştüğünü söyleyen Turan, şöyle devam etti:

"Yaz aylarındayız, pikniğe gidiyoruz. Marketten plastik çatal ve bıçağı alıyoruz. Piknik yaptığımız yerde belki bırakıp gitmiyoruz, onları topluyoruz, poşete koyuyoruz ve çöp konteynerine atıyoruz. Ama sonuçta o bir kaynak ve onun eğer geri dönüşüm sürecini siz hayata geçirmezseniz, düzenli depolama alanlarına bunu götürdüğümüzde her gün binlerce ton atık için bizim alan bulmamız gerekiyor bu sürdürülebilir bir şey değil. Yaklaşık nüfus başına günde ortalama 1,5-2,5 kilogram çöp atık hesaplanıyor. 80 milyonun yaklaşık 40 milyon kilogram her gün sürekli çöp atık oluşturduğunu düşünün. Bunu depolama imkanınız yok. Alan bir noktada bitecek. Dolayısıyla bu eylemlerin arasında en can alıcı olanı, kurumlar kendi üzerine düşeni yapacaktır ama 86 milyon vatandaşımızın birer çevre elçisi, çevre gönüllüsü olması."

SIFIR ATIK MAVİ ÇALIŞMALARI DEVAM EDİYOR

Turan, tek kullanımlık plastiğin yasaklandığı ülkeler olduğuna işaret ederek, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi ve Birleşmiş Milletler (BM) Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu Başkanı Emine Erdoğan'ın himayesinde yürütülen Sıfır Atık Hareketi'nin 7 yılda 7 kıtada önemli uygulamalara vesile olduğunu dile getirdi.

Sıfır Atık Mavi kapsamında denizel ortamlarda ve göllerde plastik atıkların önlenmesine yönelik çalışmalar yürütüldüğünü belirten Turan, farkındalık etkinlikleriyle vatandaşlar için de faaliyetler sürdürüldüğünü söyledi.

Turan, TEKNOFEST Mavi Vatan'ın sadece savunma sanayisi için değil, denizlerin korunması adına da Sıfır Atık Mavi için önemli bir yapı taşı olduğunu dile getirerek, "Biz, 2025-2028 Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı'mızı da yayımlamak üzereyiz. Bakanlıkların ülke içinde tüm kamu kurumlarının döngüsel ekonomi ilkeleri çerçevesinde ve aslında plastikler dahil tüm atıkların geri dönüşümü konusunda ve kirletmeme prensibine dayalı, israfın önlenmesi, tüm kullanımların mümkün olduğu kadar geri dönüşebilecek malzemelerden yapılmasına yönelik yine bir yol haritamız var. Bu sayede biz ülkemiz dünya klasmanında, diğer ülkeler nezdinde çevre anlamında en üst ligde mücadele edecek şekilde çalışmaya devam ediyoruz." diye konuştu.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Türkiye Yüzyılı kapsamındaki hedeflerinden birinin de "sürdürülebilirliğin yüzyılı" olduğunu ifade eden Turan, 2053 hedeflerine ulaşmak üzere çalışmalarını sürdürdüklerini kaydetti.