YAVUZ DONAT Can Azerbaycan

İstanbul'dan uçakla seyahat... İki saat sonra Gence... Ülkenin ikinci büyük şehri... Başkent Bakü'ye 375 kilometre... Eski bir yerleşim yeri... Milat öncesine uzanan bir tarih.

Türkiye'den gelen çok... Türk müteahhitlerin işlerinde çalışıyorlar.
Türkiye'ye giden de çok... Özellikle kadınlar... Hizmet sektörü... Yaşlı bakımı.

İlk gözlem:
Kırşehir gibi... Yozgat, Niğde, Çorum gibi bir şehir.

Çarşı, pazar... Caddeler... Tabelalar... Hiç yabancılık çekmezsiniz... Döner... Lahmacun... Bellona... Kiraz... Kiğılı... İstikbal... Sokak satıcıları.
Ve... Güzellik salonu... "Ela estetik... Sultan Xanımların Mekanı."
Türk dostluğu... Türkiye hayranlığı... Türkiye aşkı... Anlatılır gibi değil.

***

'ŞEHİTLER ÖLMEZ'
Caddelerde... Şehitlerin fotoğrafları... Gence'nin her yerinde.
Gence'den çıkış... Bakü yolu... Yol boyunca şehitlerin fotoğrafları.
Şehrin birkaç yerinde... Duvarlarda afişler.
Yazı... Duygular... Slogan... Bizimle aynı:

"Kahramanlar can verir, yurdu yaşatmak için."
Tek fark var... Biz "K" diye yazıyoruz... Onlar "Q."
Okunuş ise... Aynı.
Gence'de dolaşmaya devam... Duvarlarda yine şehit fotoğrafları... Ve... Yıllarca dillerimizden düşmeyen haykırış:
"Şehitler ölmez vatan bölünmez."

***

TV DİZİLERİ
Akşam... Lokantalarda, kahvehanelerde televizyon açık... Evlerde elbette.
Halk... Ekrana kilitlenmiş durumda.
Dublaj falan yok... Diziler Türkçe.
Zaten... Bizim dizilerden dolayı herkes Türkçesini ilerletmiş.
Mehmed-Fetihler Sultanı... Reyting rekoru kırıyor.
TRT Müzik... Gönül Penceresi... Şarkılar, mekânlardan sokaklara taşıyor.
Bizim sanatçıları burada tanımayan yok.

***

SANKİ... EVİNİZDESİNİZ
Azerbaycan basınının 150. yılı... Azerbaycan-Türkiye Medya Buluşması... Gence... Şuşa... Hankendi... Bakü... Yoğun bir program.
İlk durak Gence.
Küresel Gazeteciler Konseyi... Heyet olarak burada.
Mehmet Ali Dim... Konsey Başkanı... Birlikte şehri dolaşıyoruz.
Atatürk Caddesi... Türk ve Azerbaycan bayrakları... Bazı dükkânlarda Atatürk'ün fotoğrafı var.

Tabelaları... Lokanta duvarındaki yazıları... Camekânlardaki ilanları okuyoruz:
İşçi hanım talep olunur.
Burada yemek yiyecekler otursunlar... Paket götürmek isteyenler kasadan fiş alsınlar.
Bizi seçtiğiniz için teşekkür ederiz.
İndirimli satış... 24 ay taksit.
Burada... Hiç yabancılık çekmezsiniz... Evinizde gibisiniz.

***

TÜRK ŞEHİTLİĞİ
Gence'de... 1918'de kurulan Kafkas İslam Ordusu'nun Komutanı Nuri Paşa'nın evi.
Girişte... Atatürk ile Haydar Aliyev fotoğrafları.

Atatürk'ün sözleri:
"Azerbaycan'ın sevinci sevincimiz, kederi kederimizdir."
Yanında... Haydar Aliyev'in sözü:
"Biz bir millet-iki dövlatik."

Duvar... Şehit isimleriyle dolu... Kimi Yozgatlı... Kimi Malatyalı.
Ve... Gence... Türk Şehitliği... Anıt... 25 Mayıs-17 Kasım 1918 tarihleri arasında yaşanan Kafkas harekâtında, Azerbaycan'ın bağımsızlığı için, Gence'de şehit olan Türkler'in anısına.
Şehitlik de... Nuri Paşa'nın evi de... Gence'de en çok ziyaret edilen yerlerden.

***

LEYLA İLE MECNUN
Meşhur aşk hikayesi... Birbirini çok seven, bir türlü kavuşamayan iki gencin büyük aşkı.
Hikaye İran'da geçer... 10. yüzyılda.
Ama ilk defa Azerbaycanlı şair Nizami tarafından kaleme alınır... Gence'de.
Türk edebiyatında da defalarca işlenen bir konu... Fuzuli'nin mesnevisi:
Leyla ile Mecnun.
Gence'de... Azerbaycan'da, Leyla ile Mecnun'un Gence'de doğduğuna inanılıyor.
Çok kişiden... Bu aşk hikayesini dinledik... Herkes başka türlü anlatıyor... Kendine göre... Hikaye içinde hikaye.

***

NİZAM-İ GENCEVİ
Filozof... Şair... Edebiyat, astronomi, tıp, geometri ile uğraşmış.
12. yüzyılda yaşamış... Gence'de.
Şehirde anıtı var.

Gence'deki alt geçitlerin duvarlarında... Onun şiirlerinden... Bazı sözlerinden alıntılar yazılı... Örneğin:
Ezelden beri kıymetli incidir doğru söz... Gönülleri sevindirir doğru söz.
İyi, kötü neyin varsa o senin malındır... Fakat senin için en kıymetli olan bilgindir.
Sabretmeyi ve sınırını bilmeyen insan, akıldan ve şuurdan söz etmesin.
Halkına yararlı bir insan ol... Dünya senin davranışınla parlasın.
Hoşumuza gitti... Bizim şehirlerimizde de alt geçit çok... Duvarlarına, şairlerimizin, düşünürlerimizin sözlerini yazsak... Ne dersiniz?

***

TABELA
Dolaşıyoruz... Tabelaları okuyarak... Birkaçını paylaşalım:

Gül Dünyası... Çehizlik... Perde Evi... Türk Qadın Giyimleri... Saat Tamiri Usta Tahir... Kişi Geyimleri... Derzi (terzi)... Kapadokya Döner... Diş Politikası... Taraş Merkezi (berber)... İstanbul Cafe... Taksim Tantuni...
Marketlere göz attık... Bizim ürünler... Şekerleme... Deterjan... Şampuan...
Abdullah Kiğılı, ne kadar sevinse yeridir... Kiğılı kıyafetlerini giymek burada bir statü.

***

MİLLİ YEMEKLER
Geceleri... Gence ışıl ışıl değil... Sokak lambaları zayıf.
Çay, kahve içilecek mekan... Biraz dolaşmanız gerekecek.

Sokak... Güvenlik... Sorun yok.
Otele döneceksiniz... Taksiciye yol soruyorsunuz... Yanıt:

"Türk'sünüz... Kardeşsiniz... Misafirsiniz... Ben sizi götüreyim... Para gerekmez."
Unutmadan... Bir lokanta... Tabela, Milli Yemekler.
Ve... Vitrinde yemek fotoğrafları:
"Lahmacun... Döner... Sac kebap."

***

GÖNÜL COĞRAFYASINDAN NOTLAR... YARIN
Gence'den Karabağ'a... Kahramanlar diyarı, büyük direnişin başkenti Suşa'ya... Ve katliam acısının hala dinmediği Hocalı'ya... Hankendi'ye.
Yarın... Gönül coğrafyamızda dolaşmaya devam.