YAVUZ DONAT Demokrasi şehitleri

Hasan Polatkan... 9 yıl, Maliye Bakanlığı yaptı...
Sonra darbe... 27 Mayıs 1960.
Ve... Yassıada'da... Şahsi savunmasından... Satırbaşları:
Müdafaam bitti... Önümüzdeki yol ikiye ayrılıyor.
Birincisi hukuk yolu... İkincisi ölüm.
Bana hangi yol gösterilecek? Polatkan... 16 Eylül 1961'de... İmralı Adası'nda... Sabaha karşı saat 04.20'de... İdam edildi.
Bugün yıldönümü.

***

Cinayet

Şahsi savunma... Hasan Polatkan, mahkeme heyetine dedi ki:
"Kararınız tarihe geçecektir... Hukuk tarihi... Siyaset tarihi... İnsanlık tarihi."
Gerçekten de tarihe geçti. Cinayet olarak... Yüz karası olarak.

***

İdam varakası

Devlet arşivinden... Resmi belge... İdam varakası.
"Hasan Polatkan... Abdest aldı... Dini telkinde bulunan imamın hatalarını düzeltti... İskemleyi çekme işini cellada bırakmadı... Kendisi tekmeledi... Bir saat ipte asılı kaldı."

Yıl 2025... Adı yaşamaya devam ediyor:
Eskişehir'de... Hasan Polatkan Caddesi... Hasan Polatkan Kültür Merkezi... Hasan Polatkan Ortaokulu.
İstanbul'da... Hasan Polatkan Anadolu Lisesi... Hasan Polatkan İlkokulu.
Ankara'da... Hasan Polatkan Bulvarı... Hasan Polatkan Ortaokulu.

***

Arka plan

Kitap... Türkiye'de Askeri Darbeler ve Amerika. Yazar... Prof. Dr. Çetin Yetkin.
Sayfa 54... Hasan Esat'ın sözleri... Eski büyükelçi... Eski milletvekili... Eski Dışişleri Bakanı:
Menderes ve Fatin Bey'i deviren Amerikalılardır.
27 Mayıs'ı yapan olaylar ve kişiler mevcut değildir demiyorum.
Ama böyle bir hareketin yapılmasını, Menderes ve Zorlu'nun işbaşından uzaklaştırılmasını Amerikalılar herkesten çok istiyorlardı.

***

Derin sessizlik

Yassıada... Maliye Bakanı Hasan Polatkan, "partizanlık yapmakla" suçlanıyor.
Polatkan... Başsavcıya... Mahkeme başkanına... Hâkimlere soruyor:
"9 sene Maliye Bakanlığı yaptım... Partizanlığıma dair tek delil var mı?"
Yanıt yok... Mahkeme heyeti sessiz.
Ve... Hasan Polatkan bir isim listesini okumaya başlıyor.
Maliye Bakanı olduktan sonra devlette üst göreve getirdiği CHP'lilerin isimleri.
Kimler mi?
1950'den önce... Demokrat Parti henüz iktidarda değilken... Bakanlık veya milletvekilli yapmış pek çok CHP'li isim.
Mahkeme heyeti... Derin sessizliğe devam.

***

Fatin Rüştü Zorlu
Fransa'nın başkenti Paris'te bir bina... Türkiye Cumhuriyeti Daimi Temsilciliği.
Darbeden sonra gazetelerde bu binanın fotoğrafları yayınlanıyor:
"İşte düşük/sabık Dışişleri Bakanı Zorlu'nun Paris'teki şatosu."

Mahkeme çoktan kararını vermiş... Yargılamadan.
Avukatların savunması değil... Fatin Rüştü Zorlu'nun şahsi savunmasından... Bizzat kaleme aldığı savunmadan birkaç satır.
"İddia makamı daha 1946'dan itibaren Demokrat Parti'nin bünyesine bir suç tohumu ekiyor ve onu hayalinin kaynağından sulaya sulaya bizi asacak bir ağaç haline getiriyor."
Tarih 16 Eylül 1961... İmralı Adası... Saat 05.12... Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu idam edildi.
64 yıl önce bugün.

***

Mektup

İdamdan önce son arzu... Ailesine mektup yazmak... İşte Fatin Rüştü Zorlu'nun mektubu... Noktasına virgülüne dokunmadan:

"Sevgili anneciğim, Emel'ciğim, Sevin'ciğim ve Ağabey'ciğim...
Şimdi Cenab-ı Hakk'ın huzuruna çıkıyorum.
Sakinim ve huzur içindeyim.
Benim için üzülmeyin.
Sizlerin sakin ve huzur içinde yaşamanız, beni daima müsterih edecektir.
Bir ve beraber olun.
Allah'ın takdiratı böyleymiş.
Hizmet ettim ve şerefimi daima muhafaza ettim.
Anne... Siz de sevdiklerimi muhafaza edin ve Allah'ın inayeti ile onların huzurunu temin edin.
Hepinizi Allah'a emanet eder, tekrar üzülmemeniz ve hayatta berdevam olarak beni huzur içinde bırakmanızı rica ederim.
Allah memleketimizi korusun."

***

Çadır tiyatrosu

Emel Zorlu... Fatin Rüştü Zorlu'nun eşi... Parmağında nişan yüzüğü... İçinde tarih yazılı: 1934.
Fatin Rüştü Zorlu'nun annesinden... Ve eşinin annesinden kalan birkaç bilezik.
Düğünde verilen hediyeler. Evdeki halılar... Evlendikleri dönemden kalma.
Yassıada'da... Bütün bunların hesabı soruluyor... "Dışişleri Bakanlığı yaparken aldın" diye.
Tam bir akıl tutulması. Mahkeme değil, çadır tiyatrosu.

***

Kitabın ortasından
Yine... Fatin Rüştü Zorlu'nun savunmasından... Siyaset tarihine düşülen bir not:
Bir ülkenin on yıllık yönetimini, seçimle gelmiş idarecilerini kötülerseniz, daha sonra gelecek iktidarların iyi olduğunu kim iddia edebilir?
Biz uzay gemileri ile Ay'dan gelmiş insanlar değiliz... Bu toplumun içinden çıkan kişileriz.
Çok şükür ki dışarıda size inanmıyorlar.

***

Son savunma
İddianame... Yargılama... Avukat savunmaları... Hepsi bitmiş.
Sonunda... Fatin Rüştü Zorlu, şahsi savunmasını yapıyor... Son savunma:
50 yaşımı geçtim... 29 yıldır devletime hizmet ediyorum.
Türkiye'yi senelerce her yerde, şanlı mazisine layık bir şekilde temsil ettim.
Bana bu imkânı sağlayan milletime ebediyen minnettarım.

***

Tokat... Milli iradeye
Tevfik İleri... Demokrat Parti Milletvekili... Başbakan Yardımcılığı yaptı.
Ulaştırma Bakanlığı... Milli Eğitim Bakanlığı... Bayındırlık Bakanlığı... Devlet Bakanlığı.
Sonra... Darbe... Yassıada... Ve Kayseri Cezaevi.

Torunu... Sevgili Ömer İleri... Şimdi milletvekili.
Kitaptan söz edeceğiz:
Yassıada ve Kayseri Cezaevi Günlükleri... Tevfik İleri.
Kitaptan bir sayfa... Yassıada... Nöbetçi subay, Başbakan Adnan Menderes'e tokat atıyor.
Bir başka sayfa... Yassıada... Havacı üsteğmen, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu'yu tokatlıyor.