YAVUZ DONAT Devrim... Togg... Ve ötesi

Çin'in başkenti Pekin'de... Parlamento... Bakanlıklar... Diğer devlet kurumlarının önünde... Otoparkında, Çin otomobillerini görünce... Aklımızdan neler geçti neler.
Türkiye'de yapılan ilk otomobil... Devrim... 1961... Türk mühendis ve işçisinin eseri... Sonrası... Film konusu bile olan acı son... Hüsran.
Üretime geçilemedi... Fabrika kapatıldı.

Yıllar sonra... Altı babayiğidin girişimi... Togg... Heyecan uyandırdı.
Ama... "İstemezük" lobisi hemen devreye girdi... 1961'deki gibi.
Sonunda... Türk mühendisi, işçisi... Başardı... Togg, üretim bandından indi.
Bu defa... "Bir başka lobi" sesini yükseltti:
"Türkiye'de yapılmıyor ki... İtalya'dan getiriliyor."
Ve bugün... Türkiye'nin pek çok şehrinde... Togg... Vali ya da belediye başkanının makam aracı.
Fakat... Yüce Meclis'in otoparkı... Siyasi partilerimizin önü... Acı ama gerçeğin tam kendisi... Mercedes dolu... BMW... Audi... Porsche... Volvo... Cadillac... Ferrari...
Nokta.

***

RAPOR
Araştırdım... Çin Otomotiv Sanayii Derneği'nin son raporu önümde.
2025... Ocak-Temmuz... Çin'de üretilen araç sayısı... 18 milyon 235 bin.

Bir yıl öncesinin aynı dönemine göre artış... Yüzde 12.
Satış rakamına gelince... Bu yıl... Ocak-temmuz... 18 milyon.
Unutmadan... Üretilen araçların, 8 milyon 232 bini elektrikli.

***

MANİSA DESTANI
Otomotiv devi... BYD... Çincesi "Biyadi."
Türkiye'de yatırımı var... Manisa'da... Yılda 150 bin araç üretilecek.
İnşaat devam ediyor... Defalarca gittim, gördüm... Başlangıçtaki hız ve heyecan azalmış gibi.

Bazı aksaklıklar... Engeller... Hatta yargıya intikal etmiş sorunlar var... Ayrıntıya girmeyelim.
Manisa projesi... Arkasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan var.
Cumhuriyet Halk Partisi'nin "Manisalı" Genel Başkanı Özgür Özel'in desteği... Tam puan.
Manisa Valisi Vahdettin Özkan, elinden geleni yapıyor.
Büyükşehir Belediye Başkanı Besim Dutlulu, Çin Mahallesi yapma çalışmasında.
Ama... Fakat... Lakin... Yola diken döken de çok... Dışarıdan... İçeriden.

***

BİR ÇİN DEVİ
Türkiye'de dört gözle beklediğimiz BYD... Çin'in Shenzhen şehrinde kuruldu... 1995'te.
Firmanın farlı gruplarda faaliyeti var:

Otomotiv... Elektronik... Raylı sistemler... Pil üretimi gibi.
Çalışan sayısı... İnanılır gibi değil... 900 bin.
Çin borsasına kayıtlı 5 bin 300 şirket içinde... Çalışan sayısının en fazla olanı.
Kurucusu Wang Zhuanfu... Şirket hissesinin yüzde 17.65'ine sahip.
BYD... Çin'in en kârlı otomotiv şirketi.

***

ARGE OLMADAN... ASLA
Araştırdım... Paylaşmalıyım... Çok önemli.
Öyle bir şirket düşünün ki... İleri teknolojide... ARGE yatırımında... Lider.
13 yıldır... ARGE yatırımı, net kârından fazla.
2024... ARGE yatırımı... 54.2 milyar yuan... (7.7 milyar dolar.)

***

SATIŞ... 100 ÜLKEYE
BYD, ürettiği araçları nerelere satıyor?
Sordum... Cevap... 100 ülkeye... Hangi birini yazayım?
BYD'nin... Çin dışında da fabrikaları var...
Tayland, Brezilya, Macaristan'da.
Ama... Şu anda en önem verdikleri yatırım... En ileri teknolojinin olacağı fabrika... Manisa.
Dev yatırım... Ah! Bir an önce bitse... Gecikmese.

***

GÜNÜN SORUSU
Türkiye'de... Caddelerde, BYD araçları görüyoruz ama... Pek de fazla değil.
Çin'de... Değişik markalarını... Modellerini gördüm.

Tang... Slal... Han... Seal U DM-1... Atto 3... Seal U EV... Dolphin...
Beğendim mi? Elbette. Ve... Sormamak olmaz... Türkiye'de hangi modeller üretilecek? Aldığım yanıt: Atto 3... Seal U DM-i... Dolphin... Seal U EV.
Hepsi de birbirinden güzel.
Otomotiv sektörümüzün ve piyasamızın canlanacağı kesin.

***

HEDEF TÜRKİYE
Merak ederseniz... BYD'nin Çin'deki otomotiv fabrikası sayısı... Yedi.
Türkiye ile ilgili hedef... Çok iddialı: "Türkiye pazarının lideri olmak."
Olur mu? Olmaması için hiçbir sebep yok.

***

BEĞENDİK
Otomotiv... Meraklısı olduğum bir konu değil. Ve Çin... Sadece BYD'den ibaret değil. Chery... Nio-5... Xiaomi... Honggi... Great Wall Motors... DongFeng... Wuling... Voyage... SWM Motors... Say say bitmiyor. Çinli uzman sordu:
- Hangisini beğendiniz?
"Hepsini" dedim. Sonra da gülerek ekledim: İndirim yapacak mısınız? Ve kaç taksit?

***

YARIN... SON NOTLAR
Pekin'e veda zamanı... Ve Çin'den son notlar... Yarın.
Havalimanında... Otelde... Gezdiğimiz yerlerde... "Türk olduğumuzu" söyleyince... Sıcak ilgi gördük. İstanbul'u gezen, bilen çok... Ve Kapadokya'yı da.