YAVUZ DONAT Gündem dışı

Gündem çok sıcak... Alev alev... Bugün, Ankara 42. Asliye Hukuk Mahkemesi, 2023-CHP kurultayı hakkında ne karar verecek?
Türkiye, bu konuya kilitlendi.
Ama biz bugün, bu sıcak gündemin dışına çıkacağız... Yarın da... Çarşamba günü de.
Demokrasinin kara haftasını yazacağız.
Darbeyi... İdamları. Zira...
Ülkenin bugün yaşadığı sorunların temelinde, dün yapılan yanlışlar yatıyor.
Siyasete düşen kan lekesinin izleri... Hala silinemedi.

***

KARA HAFTA
Yassıada... 15 Eylül 1961... Darbe mahkemesinin kararı... Türk demokrasi tarihindeki kara deliklerden biri.
11 ay süren yargılama.

Başsavcı, iddianamesinde 40 kişinin idamını istedi:
Cumhurbaşkanı... TBMM Başkanı ve 3 başkanvekili... Başbakan ile 14 bakan... 20 milletvekili.
Yassıada... Çadır tiyatrosu mahkeme... Ve karar:
"15 kişinin idamına..." Darbenin lider kadrosu olan Milli Birlik Komitesi... İdam cezalarından dördünü onayladı... Jet hızıyla:

Cumhurbaşkanı Celal Bayar... Başbakan Adnan Menderes... Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan.
Cumhurbaşkanı Bayar'ın cezası, ileri yaş nedeniyle ömür boyu hapse çevrildi.
Ve... Türk siyasetine saplanan hançer... İdam sehpasında can veren üç demokrasi şehidi:
Adnan Menderes... Fatin Rüştü Zorlu... Hasan Polatkan.
Hepsi... Bu, kara hafta içinde oldu...

***

YÜKSEK ADALET DİVANI!
Yassıada mahkemesinde dinlenen tanık sayısı bin 68.
Çoğu yalancı tanık.
Ama kimin umurunda?

Mahkeme başkanı, tanığa, siyasi görüşünü soruyor.
Tanık... "Anadan doğma Cumhuriyet Halk Partiliyim" diyor.
İzleyici sıralarından alkışlar yükseliyor.

***

AKIL TUTULMASI
Celal Bayar... Kurtuluş Savaşı'nın Galip Hocası.
İstiklal madalyası sahibi.
Atatürk'ün Başbakanı.
Üçüncü Cumhurbaşkanı.
Yassıada'da... Başsavcı, iddianamesini okuyor:
"Celal Bayar, Kurtuluş Savaşı'ndan kaçtı."
Yargılama değil, tam bir akıl tutulması.

***

'AYIPLI' TUTANAKLAR
Tanıklar konuşurken zaman sınırlaması yok... Yeter ki, Demokrat Parti iktidarını, Başbakan Adnan Menderes'i suçlasın.
Ama... Menderes, kendini savunurken... "Kısa kes" deniliyor.
Mahkeme başkanı tarafından azarlanıyor.
Mahkeme tutanaklarından örnekler:
Bizim burada boş laf dinleyecek vaktimiz yok... Kâfi... Bitti.
Eğer ben kısa kes deyince kesmezseniz, kestirmesini bilirim.
Yapma... Okundu... Anlamadınız mı?
Kendi çiftliğinizin ve kendi maaşınızın peşinde koşmayı bilirsiniz.

***

TARİHİ SAVUNMA
Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın bizzat kaleme aldığı şahsi savunma.
20 sayfa.
Bayar... Savunmasını 3 Ağustos 1961'de yazmaya başlıyor.
7 Ağustos 1961... Yargılamayı yapan Yüksek Adalet Divanı'na veriyor.

Altında... Pul var... Ve imza.
Tarihi bir belge... Birkaç satır başı:
78 yaşındayım... Hakkımda idam kararı da verebilirsiniz.
Daha ne kadar yaşayabilirim?
Mağdur olarak ölmek de şehit olmak demektir.

Henüz 23 yaşında iken Abdülhamit istibdadına karşı faal politikaya atıldım.
Bana daha o zaman, 'Bunun sonunda ölüm de var' demişlerdi.
Hayatımın çeşitli safhasında, bilhassa Millî Mücadele zamanında kaç defa ölümle göz göze geldim.
Fütur getirmedim. Yoluma devam ettim.
Allah, rahmet eylesin, arkadaşlarımdan bir kısmı şehit oldu, bir kısmı mahkûm.
Ben de onlardan biri olabilirdim... Ölebilirdim.
'Ben vatan haini olamam' demekten başka sözüm yoktur.

***

"ZİNDAN DUVARLARI"
Yassıada... 592 kişi yargılandı... 395'i milletvekili.
Yargılananlar arasında Genelkurmay Başkanı da var... Orgeneral Rüştü Erdelhun.
123 kişi beraat etti.
Beraat edenlerden biri Faruk Nafiz Çamlıbel... Han Duvarları şiirinin yazarı.
Yassıada'da da bir şiir yazdı: "Zindan Duvarları."

***

AT DAVASI
Başbakan Adnan Menderes'e at hediye edilmişti... 5 at.
Irak'tan... Birleşik Arap Emirlikleri'nden.
Atlar... EskişehirÇifteler'deki haraya gönderildi.
Sonra da satıldı.
Parası, hayır işlerine harcandı.
Darbe... Yassıada... Mahkeme... Menderes hakkında at davası açıldı... Yargılama başladı.
Dava, 1964'te karara bağlandı... Menderes'in idamından 3 yıl sonra: "Atlar, satılana kadar 9 ay Çifteler'de kaldı... Harada... Atların 9 aylık yem parasının Adnan Menderes'in mirasçıları tarafından ödenmesine..."
Şaka gibi... Ama gerçek.

***

KÖPEK DAVASI
Afgan kralından Cumhurbaşkanı Celal Bayar'a hediye... Kıymetli bir tazı köpeği.
Bayar... Köpeği, Atatürk Orman Çiftliği... Hayvanat bahçesine gönderir:

"Bunu alın... Parası ile de bir köyün çeşmesini yaptırın."
Bilirkişi... Köpeğe, bedel takdir eder.
Ve para Bayındırlık Bakanlığı'na gönderilir.

Bakanlık... Köy çeşmesi yapar... Cumhurbaşkanı Bayar'a da bilgi verilir. 27 Mayıs 1960... Darbe... Yassıada mahkemesi... Meşhur, köpek davası açılır.
Zimmet suçlamasına. Hayır... Şaka değil... Hepsi gerçek.

***

ÖNERİYORUZ
Yassıada... Suçlamalar... Tanık ifadeleri... Savunmalar... Tam... 3 bin 527 klasör.
100 binin üzerinde doküman.
Hepsi Ankara'da... Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nde... Cumhuriyet arşivinde.
Önerimiz... Artık gün ışığına çıkarılmalı.
Siyasetçiler... Siyaset bilimciler... Araştırmacılar... Tarihçiler... İsteyen herkes okumalı.
Çıkarılacak o kadar çok ders var ki.

***

İDAM SEHPALARI
Yarın... Demokrasi şehitleri... Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ile Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın idamlarının yıldönümü.
İleriyi iyi görebilmek için geçmişe göz atmak gerek.
Düne takılıp kalmayalım... Fakat dünü de unutmayalım.
Yarın... 2 idam sehpası... Türk demokrasisinin kanayan yarası.