Yeni tehdit: Bizi içten içe yok eden mantarlar yayılacak Sözcü Gazetesi

Mantarlar doğada her yerde bulunur. Küften mantara kadar geniş bir organizma grubunu oluşturan mantarlar, toprak, kompost ve su gibi ortamlarda büyür ve ekosistemlerde önemli bir rol oynar. Ancak insan sağlığı üzerinde yıkıcı etkiler yaratabilirler. 

edition.cnn.com'un haberine göre Dünya genelinde mantar enfeksiyonları yılda yaklaşık 2,5 milyon ölüme neden olmakta ve veri eksikliği nedeniyle bu sayının çok daha yüksek olabileceği düşünülmektedir. Ancak, mantarların ısınan iklime nasıl tepki vereceğini anlamak henüz çok uzak bir hedef.

Mantarlar dünyanın büyük bir kısmını etkileyecek

Manchester Üniversitesi'nden bir araştırma ekibi, özellikle akciğerleri etkileyen ve yaşamı tehdit eden aspergillozis hastalığına yol açabilen Aspergillus mantarlarının gelecekteki yayılımını bilgisayar simülasyonları ve tahminler kullanarak haritaladı. 

Çalışma, iklim krizi derinleştikçe, bazı Aspergillus türlerinin Kuzey Amerika, Avrupa, Çin ve Rusya gibi yeni bölgelere yayılacağını öngörüyor. Çalışma şu anda akran denetiminden geçiyor. Manchester Üniversitesi'nde iklim değişikliği ve bulaşıcı hastalıklar üzerine araştırmalar yapan Norman van Rijn, "Mantarlar, virüsler ve parazitlere kıyasla daha az araştırılmış olsa da, bu haritalar mantar patojenlerinin gelecekte dünyanın büyük bir kısmını etkileyebileceğini gösteriyor" dedi.

Dizi kurgu ancak mantar enfeksiyonları gerçek

Mantar enfeksiyonları, son dönemde popüler HBO dizisi "The Last of Us" sayesinde daha fazla dikkat çekmeye başladı. Dizi, bir mutant mantarın insanların çoğunu şiddet yanlısı canavarlara dönüştürdüğü distopik bir dünyada hayatta kalmaya çalışan insanları konu alıyor. Van Rijn, dizinin kurgu olduğunu ancak mantar enfeksiyonlarının gerçekten milyonlarca insanı öldürmesini umarak bu sorunun daha fazla fark edilmesini istediğini belirtti.

Aspergillus mantarları, dünyanın dört bir yanındaki topraklarda küçük filamentler gibi büyür. Diğer mantarlar gibi, havaya yayılan çok sayıda spor salarak çoğalırlar. İnsanlar her gün bu sporları solurlar ancak çoğu kişi herhangi bir sağlık sorunu yaşamaz, çünkü bağışıklık sistemi bu sporları temizler. Ancak astım, kistik fibroz, KOAH gibi akciğer rahatsızlıkları olanlar, bağışıklık sistemi zayıf olan kanser ve organ nakli hastaları ile şiddetli grip veya Covid-19 geçiren kişiler için durum farklıdır. Van Rijn, bağışıklık sistemi bu sporları temizleyemediğinde, mantarın "büyümeye başladığını ve vücudu içten dışa doğru yediğini" söyledi.

Ateş ve öksürük gibi yaygın semptomlarla kendini gösterir

Aspergillozis, %20 ila %40 arasında yüksek ölüm oranlarına sahip ve teşhis edilmesi oldukça zordur. Çünkü hastalar genellikle ateş ve öksürük gibi yaygın semptomlarla gelir ve doktorlar bu durumu her zaman radarlarında tutmaz. Van Rijn, mantar patojenlerinin tedaviye karşı giderek daha dirençli hale geldiğini ve yalnızca dört sınıf antifungal ilaç bulunduğunu belirtti.

Tüm bu gelişmeler, kötü haberlere işaret ediyor çünkü iklim değişiklikleri Aspergillus mantarlarının kolonileşmesi için yeni alanlar açıyor. Araştırma, daha sıcak ve tropikal iklimleri tercih eden Aspergillus flavus türünün, fosil yakıt tüketimi devam ederse yayılımını %16 oranında artırabileceğini ve bu mantarın Kuzey Amerika, Çin ve Rusya'nın bazı bölgelerine yayılabileceğini öngörüyor. Aspergillus flavus, ciddi enfeksiyonlara neden olabiliyor ve birçok antifungal ilaca dirençlidir. Ayrıca, gıda güvenliğine de tehdit oluşturarak çeşitli gıda mahsullerini enfekte edebilir. Dünya Sağlık Örgütü, 2022'de Aspergillus flavus'u kritik mantar patojenleri grubuna dahil etti.

Daha ılıman iklimleri tercih eden Aspergillus fumigatus türü ise küresel sıcaklıkların artmasıyla birlikte Kuzey Kutbu'na doğru yayılacak. Çalışma, bu türün 2100 yılına kadar yayılımının %77,5 artabileceğini ve Avrupa'da yaklaşık 9 milyon insanı tehdit edebileceğini ortaya koydu.

Isıyla insan vücudunda daha iyi hayatta kalabilirler

Buna karşılık, Sahra Altı Afrika gibi bazı bölgelerdeki sıcaklıklar o kadar yüksek olabilir ki, Aspergillus mantarları için yaşam alanı sağlamakta zorlanabilir. Bu da mantarların sağlıklı topraklar ve ekosistemler üzerindeki önemli rolünü etkileyebilir. Isınan dünya, mantarların büyüme alanlarını genişletmesinin yanı sıra, sıcaklık toleranslarını da artırarak, insan vücudunda daha iyi hayatta kalmalarına olanak tanıyabilir.

Kuraklık, sel ve sıcak hava dalgaları gibi aşırı hava olayları da mantarların yayılmasına yardımcı olabilir. 2011'deki Missouri Joplin kasırgası sonrası yaşanan salgınlar gibi doğal afetler sonrasında mantar hastalıklarında artışlar gözlemlenmiştir. Exeter Üniversitesi'nden Elaine Bignell, "Yeni Aspergillus çalışması, doğal çevremizde yaşayan mantarların oluşturduğu tehditlere ve bunların yayılmasındaki değişimlere karşı ne kadar hazırlıksız olduğumuzu gösteriyor" dedi.

Ancak uzmanlar, mantar enfeksiyonları ve iklim değişikliği arasındaki ilişki hakkında hala birçok belirsizlik olduğunu ve yapılması gereken daha fazla araştırma bulunduğunu belirtiyor. UC Berkeley'den çevre sağlığı bilimleri profesörü Justin Remais, Aspergillozun ölümcül doğasına rağmen, patojenin çevrede nerelerde bulunduğu ve kimlerin enfekte olduğu konusunda gerçek verilerin eksik olduğunu vurguladı. Remais, Amerika Birleşik Devletleri'nde 2013-2023 yılları arasında 20.000'den fazla Aspergilloz vakası tespit edilen bir araştırmaya öncülük etti ve vaka sayısının her yıl yaklaşık %5 arttığını söyledi.

Bignell, insanların genellikle bakteriler, virüsler ve parazitler hakkında daha fazla bilgiye sahip olduklarını, ancak mantar hastalıkları hakkında daha az bilgiye sahip olduklarını belirtti. "Ölümcüllük göz önüne alındığında, bu eğilimi tersine çevirmek için acil bir ihtiyaç var" dedi. "Gelecekte, hepimiz bu enfeksiyonlardan etkilenebiliriz."