32. Uluslararası Adana Altın Koza Film Festivali: Sinema barıştır, özgürlüktür, umuttur!

Bu hafta güneşe ateş edenlerin diyarı Adana’nın, 32. kez düzenlenen Uluslararası Altın Koza Film Festivali’nden konuşalım. Açılışı yarın yani 22 Eylül’de gerçekleşecek festival, 28 Eylül’de planlanan ödül töreniyle son bulacak. Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Zeydan Karalar, Marmara Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda hâkim karşısında savunmasını yapacağı tarihi beklerken, gözbebeği Adana’da 1969 yılında başlayan festival konuklarını ağırlayacak.

Festival, bir lise öğretmeni olan Ziya Darendeli’nin sinemaya duyduğu tutkuyla başlar. Darendeli’nin çabalarıyla 1969’da Adana Belediyesi’nin desteğini alan festival, kentin simgesi pamuk kozasından adını alır. İlk ödüller Metin Erksan’ın Kuyu’su, Fatma Girik’in Ezo Gelin’i ve Yılmaz Güney’in Seyyit Han’ına gider.
Ardından gelen yıllar, Türk sinemasının efsanelerine sahne olur. Yılmaz Güney ve Fatma Girik’in üst üste kazandıkları ödüller, Altın Koza’yı sinema tarihimizin unutulmaz duraklarından biri hâline getirir. Ancak ekonomik ve politik sebepler, özellikle de 1980’deki, faşist 12 Eylül Askerî Darbesi, festivali uzun süre gölgede bırakır. Ta ki 1992’de Adana Büyükşehir Belediyesi’nin girişimiyle festival yeniden hayat bulana kadar. 1998 Adana depremi ve 1999 Marmara depremi nedeniyle bir süreliğine duraklasa da festival 2005’ten bu yana kesintisiz devam ediyor. İsim değişiklikleri, uluslararası açılım çabaları ve yerel yönetimlerin yaklaşımlarıyla festival her dönemde Türkiye’nin kültürel ve siyasi iklimini yansıtmayı sürdürüyor.

Altın Koza yalnızca usta yönetmenleri değil, genç sinemacıları da sahneye çıkaran bir festival. Öğrenci Filmleri Yarışması’nı Türkiye’de ilk kez kurumsal biçimde düzenlemesiyle de ayrıca büyük önem taşıyan Altın Koza’nın en prestijli ödülü olan “En İyi Film”, Türk sinemasının nabzını gösterir. Bu ödülü en çok alan isimler Yılmaz Güney (Umut, Ağıt), Reha Erdem (Beş Vakit, Koca Dünya) ve Onur Ünlü (Celal Tan ve Ailesinin Aşırı Acıklı Hikayesi, Aşkın Gören Gözlere İhtiyacı Yok). Son dönemde ise bağımsız sinemacılar öne çıkıyor. 2024’te Murat Fıratoğlu’nun Hemme’nin Öldüğü Günlerden Biri en iyi film seçilirken, Doğuş Algül’ün Ölü Mevsim’i birçok dalda ödülle onurlandırıldı. Bu tablo, festivalin genç ve cesur sinemacıların sesi olmaya devam ettiğini gösteriyor.
2023’te Antalya Altın Portakal’da yaşanan sansür krizini hatırlarsınız. Nejla Demirci’nin yönettiği Kanun Hükmü belgeselinin programdan çıkarılmasının ardından jüri topluca istifa etmişti. Siyasi baskıların bu kadar yoğunlaştığı dönemde belediye başkanları tutuklu olan Adana, festivalinden ödün vermedi. 1969 yılındaki ilk festivalin açılışında belediye başkanının mesajı çok açıktı: “Adana yalnızca pamukla, tarımla değil, sanatla da anılacak.” O gün söylenen bu cümle, Çukurova’nın sanatsal marka olma iddiasının ilk adımıydı. Halkın yoğun ilgisiyle başlayan bu yolculuk kısa sürede sinemanın kalıcı belleğine dönüştü. Aradan geçen zamanda kesintilere uğrayan festivalde 2019’dan itibaren açılışlarda Büyükşehir Belediye Başkanı Zeydan Karalar sahnedeydi. Karalar hemen her konuşmasında Yılmaz Güney’i andı ve Altın Koza’nın toplumsal sinemayla bağını vurguladı. Özellikle 2020’lerde sansür tartışmalarının yükseldiği dönemde “Altın Koza özgür sinemanın evidir” sözleriyle alkış aldı. 2025’e gelindiğinde ise festival farklı bir sınavdan geçiyor. Tören açılışını kim yaparsa yapsın, Zeydan Karalar’a Adana halkından büyük selam gideceği kesin.

Altın Koza Film Festivali “yerelden evrensele” bir köprü kuruyor. Çukurova’nın işçilerini, göç hikâyelerini, toplumsal eşitsizliklerini, emek öncelikli tartışmaları beyazperdeye taşıyan filmler, Adana’da seyirciyle buluşarak ulusal hafızaya kazınıyor. Festivaller şehri diyebileceğimiz Adana’da Lezzet Festivali (hani ayranıyla meşhur olan), Portakal Çiçeği Karnavalı, Uluslararası Çukurova Karikatür Festivali, Tiyatro Festivali, Aladağ Doğa ve Sanat Festivali, Kardan Adam Festivali… saymakla bitmiyor.
Altın Koza, Antalya kadar uluslararası görünür olmasa da İstanbul kadar dünyaya açılmasa da Türk sinemasının ruhunu taşır. Adana’nın kültürel belleğiyle festival hem genç yönetmenlerin çıkış noktası hem de toplumsal sinemanın en güçlü sahnesi olmayı sürdürür.
Bu yıl festivalin teması, broşüründe yer alan beyaz güvercinle “Sinema barıştır, özgürlüktür, umuttur.” Bu yıl Altın Koza’da ödül verilen kategoriler şöyle: Ulusal Uzun Metraj Film Yarışması, Ulusal Belgesel Film Yarışması, Ulusal Kısa Film Yarışması, Ulusal Öğrenci Filmleri Yarışması, Uluslararası Kısa Film Yarışması ve Edebiyat Uyarlaması Uzun Metraj Senaryo Yarışması.

10 filmin yer aldığı Ulusal Uzun Metraj Film Yarışması jürisine yönetmen ve yazar Ümit Ünal başkanlık edecek. Jüride oyuncu Belçim Bilgin, oyuncu ve yazar Berkay Ateş, görüntü yönetmeni ve yapımcı Deniz Eyüboğlu, müzisyen Ekin Fil, yönetmen-yazar-karikatürist-senarist Gani Müjde ile sinema yazarı ve akademisyen Janet Barış yer alıyor. Ayrıca yan jürilerce Film-Yön En İyi Yönetmen Ödülü ve SİYAD En İyi Film Ödülü verilecek.
Türkiye’den yılın belgesellerini bir araya getirecek olan ve 10 filmin yarışacağı Ulusal Belgesel Film Yarışması’nın jüri üyeleri yönetmen Berna Gençalp, Prof. Dr. Lale Kabadayı ve yönetmen Ümran Safter olacak.

Festivalin Edebiyat Uyarlaması Uzun Metraj Senaryo Yarışması’nda ise yazar-yönetmen Ceylan Özgün Özçelik, oyuncu Fadik Sevin Atasoy ve yazar-yönetmen Ömür Atay’dan oluşan jüri edebiyat uyarlaması senaryoları değerlendirecek.

Uluslararası Kısa Film Yarışması’nda yapımcı İpek Erden, yönetmen Murat Fıratoğlu ve Venedik Film Festivali programcılarından Paolo Bertolin, 7 ülkeden toplam 10 filmi değerlendirecek. Ulusal Öğrenci Filmleri Yarışması’nın jürisi ise yazar-yönetmen Burcu Aykar, yazar-yönetmen Doğuş Algül ve oyuncu Ozan Çelik’ten oluşurken; Ulusal Kısa Film Yarışması’nda oyuncu Ece Yüksel, akademisyen Özge Deniz Torun ve yönetmen Tunahan Kurt görev alıyor.

Niye bunca isme boğulduk diyenlere diye küçük bir not: Bu işlerde emek büyük. Yarışmaya seçilen ve değerlendirilecek tüm yapımlar profesyoneller tarafından seyrediliyor. Sanat gibi değerlendirme kriterleri keskin sınırlarla belirlenemeyen işlerde herkes titizlikle çalışıyor. Festival, Ulusal Uzun Metraj’da 16 dalda ödül verirken, bunlara ek olarak belgesel, kısa film, öğrenci filmleri ve uluslararası kısa film yarışmalarında da ödüller veriyor.
Ulusal Uzun Metraj Film Yarışması’nın adayları ve yönetmenleri ise şöyle:
Annemin Solgun Çiçekleri – Yönetmen: Ali Cabbar
Buradayım, İyiyim – Yönetmen: Emine Emel Balcı
Gündüz Apollon Gece Athena – Yönetmen: Emine Yıldırım
Cinema Jazireh – Yönetmen: Gözde Kural
Algoritma’ya Biat Et – Yönetmenler: Hakkı Kurtuluş & Melik Saraçoğlu
O da bir şey mi – Yönetmen: Pelin Esmer
Ev – Yönetmen: Orhan Eskiköy
Perde – Yönetmen: Özkan Çelik
Uçan Köfteci – Yönetmen: Rezan Yeşilbaş
İdea – Yönetmen: Tayfun Pirselimoğlu
Sinemamızın edebiyatla kurduğu bağı daha da güçlendirmek, yazılı edebiyatın zengin dünyasını perdeye taşımak ve yeni kuşak senaristleri bu alanda üretime teşvik etmek amacıyla düzenlenen edebiyat uyarlaması senaryo yarışmasına bu yıl toplam 27 proje başvurmuş. Film eleştirmeni-senarist Burak Göral, yazar-gazeteci Cem Erciyes ve senarist Pınar Bulut’tan oluşan Seçici Kurul’un belirlemesiyle bu yıl yarışacak 5 senaryo adayı belirlenmiş. Dilerim sadece kazananı değil, hepsini bir gün sinema salonlarında seyretme şansına sahip oluruz. Yaşar Kemal’in aynı adlı öyküsünden Gökçe Acar’ın uyarladığı Beyaz Pantolon, Kemal Varol’un aynı adlı romanından Özcan Alper’in uyarladığı Haw, Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın aynı adlı romanından Pınar Arıkan’ın uyarladığı Kesik Baş, Orhan Eskiköy’ün aynı adlı öyküsünden uyarladığı Selvi ve Batıkan Köse’nin aynı adlı öyküsünden uyarladığı Yaratıcı İntiharlar Departmanı.

Festivalde ayrıca atölye ve söyleşiler de olacak. Daha detaylı bilgilere festivalin resmi sayfasından ulaşabilirsiniz: https://altinkozaff.org.tr

Bu arada sosyal sorumluluk adına da son dört yıldır iklim kriziyle mücadele ve sürdürülebilirlik yaklaşımı festivalin ayrılmaz bir parçası. 5 bin çocuk, 5 bin fidan projesi festivalin en güçlü sürdürülebilirlik adımlarından biri olarak Çocuk Sineması bölümünde hayata geçiriliyor. Dezavantajlı bölgelerde öğrenim gören yaklaşık 5 bin ilkokul öğrencisi, festival boyunca sinemayla ücretsiz buluşturulacak. Her çocuk için dikilecek fidanlarla Adana’daki yangınlardan etkilenen bölgelere yeni yaşam alanları kazandırılacak.

“Sürdürebilirsin” iş birliğiyle bu yıl festivalin hazırlık sürecinde ortaya çıkan organik atıkları komposta dönüştürdü. Bu dönüşümle yetiştirilen 100 fidan, festivalin doğaya armağanı olarak toprakla buluşturulacak. “İkinci Şans Koleksiyonu”, festival jürisi ve sanatçılarının bağışladığı özel eşyaları internet siteleri aracılığıyla yeni sahiplerine ulaştıracak. Satış gelirleri kompost üretimi ve fidan dikimine aktarılacak. Sıfır Atık yaklaşımıyla festival alanlarına yerleştirilecek organik atık kutuları sayesinde katılımcılar da bu dönüşümün parçası olacak. Katılımcılardan beklenen ellerindeki çöpleri doğru kutulara atmaları olacak. Böylece Adana Altın Koza yalnızca bir sinema festivali değil, aynı zamanda sürdürülebilir yaşama örnek bir deneyim sunacak.
Adana için bol sinemalı, söyleşili harika bir hafta olsun.

İstanbul olmadan yazı bitmez. Bu sonbahar bir kez daha çağdaş sanat, İKSV’nin düzenlediği 18. İstanbul Bienali “Üç Ayaklı Kedi” başlığıyla izleyicisiyle buluşuyor. Bienalin küratörü Christine Tohmé, sanatçıları ve izleyicileri yalnızca sergilerle değil, hayatın kırılganlığına ve dayanıklılığına dair yeni sorularla da buluşturuyor. Bu kez bienal sadece 2025’in birkaç haftasıyla sınırlı kalmayıp üç yıla yayılan ve farklı aşamalardan oluşan bir süreçle kenti bir laboratuvara dönüştürecek.

20 Eylül’den 23 Kasım’a kadar sürecek olan ilk bölümde, Beyoğlu ve Karaköy’ün tarihi mekânları sergi alanına dönüşüyor. Galata Rum Okulu’nun yüksek tavanlarından Zihni Han’ın koridorlarına, Külah Fabrikası’nın duvarlarından Meclis-i Mebusan Caddesi’ndeki bir apartmana kadar şehrin dokusu sanatla yeniden nefes alıyor. Otuzdan fazla ülkeden gelen kırkın üzerinde sanatçının işleri bu mekânlarda izleyiciyle buluşuyor.
“Üç Ayaklı Kedi” metaforu, belirsizliklere rağmen ayakta kalmayı, yaratıcılıkla yeniden yol almayı simgeliyor. Sanattan zarar gelmez, sen siyasete dikkat et. Mutlu pazarlar.