57 nci Alay ın yer altındaki savaşının hatırası olan kurşun, Atatürk e hediye edilmiş

Çanakkale Kara Savaşları sıralarında yer altı çatışmalarının ilk örneği, 8 Temmuz 1915’te 57'nci Alay 1'inci Tabur Komutanı Zeki Bey ve askerleri ile Anzak askerleri arasında Merkeztepe'de bulunan bir lağımda yaşandı. Çarpışma, Avustralya resmi tarihçisi tarafından kaleme alındı. ÇOMÜ’de Öğretim Görevlisi Dr. İsmail Sabah, Merkeztepe'deki çatışmanın Çanakkale Savaşları sırasında yerin altında yaşanan ilk çatışma olduğunu, Zeki Bey'in bu çatışmanın hatırası olarak bir kurşunu Mustafa Kemal Atatürk'e hediye ettiğini söyledi.

Çanakkale muharebeleri sırasında tarafların en çok başvurduğu savaş yöntemlerinden birinin lağım muharebeleri olduğunu söyleyen Dr. İsmail Sabah, şöyle konuştu:

"Bütün bir muharebe boyunca onlarca hatta yüzlerce tünel kazılmış ve bu tüneller vasıtasıyla düşman siperleri imha edilmeye çalışılmıştı. Ancak bunlardan bir tanesi içinde meydana gelen olaylar nedeniyle oldukça dikkati çekmektedir. Günümüzden tam 110 yıl önce Merkeztepe üzerindeki 57'nci Alay 1'inci Tabur siperlerinin önünde Anzak askerleri bir lağım patlatır ve patlamanın etkisiyle muharebe arazisinde büyük bir çukur meydana gelir. Ancak beklenildiği üzere lağım patladıktan sonra bir hücumun gelmemesi 57'nci Alay 1'inci Tabur Komutanı Zeki Bey'i şüphelendirir. Söz konusu çukuru ve o çukura açılan muhtemel Anzak tünelini keşfetmek için harekete geçmeye karar verir. 4 gün sonra yani 8 Temmuz 1915 tarihinde Zeki Bey yanına aldığı askerlerle birlikte patlama sonucu oluşan çukura iner. Çukurun içerisindeki moloz ve taş parçalarını kaldırdığında Anzak siperlerine doğru gitmekte olan iki telle karşılaşır. Bu telleri kaldırarak yani toprak altından çıkararak ilerlemeye başladığında kendisini ağzı kum torbalarıyla kapatılmış bir tünelin ucunda bulur. Daha ilerisini keşfetmek isteyen Zeki Bey, kum barikatı kaldırarak yanındaki askerlerle birlikte tünelin içerisinde ilerlemeye devam eder. Bir müddet ilerledikten sonra tünelin sola doğru keskin bir açıyla dönüş yaptığı görülür. Zeki Bey bir çavuş ve bir eri daha ilerisini keşfetmek için ileriye gönderir. Bir müddet sonra o çavuş ve asker hızlıca koşarak geri gelir. Arkalarından bir ışığın yanıp söndüğünü görmüşlerdir. Hakikatte ise arkalarından tabanca ile ateş edilmişti. Sonrasında karşılıklı ateş edilmeye başlanır. Böylece Çanakkale muharebelerinde yer altında ilk defa bir çarpışma meydana gelir."

Zeki Bey ve askerlerine karşı ateş açıldığını aktaran Dr. Sabah, "Fakat tünelin dolambaçlı yapısı nedeniyle taraflar zarar görmez. Zeki Bey bir müddet sonra ateşi kestirir ve tünelin içerisine olası bir Anzak baskınını engellemek için yeniden bir kum barikatı ördürür ve bu barikatın arkasına kendi tabancasını verdiği bir askeri de nöbetçi bırakır. Türk tarafının bu hareketi Anzak tarafını kuşkulandırır ve bunun üzerine söz konusu tünelin havaya uçurulmasına karar verilir. 9 Temmuz günü Zeki Bey siperlerde iken bir patlama daha meydana gelir. Kendisi de patlamanın etkisiyle yere savrulur. Kalkar kalkmaz hemen tehlikeli gördüğü noktaya doğru koşar. Oraya geldiğinde bir gün önce yerin altında savaşmış oldukları tünelin çatısının çökmüş olduğunu, kendi tabancasını vermiş olduğu askerin de tünel içerisinde enkaz altında kaldığını görür. Yer altında meydana gelen bu olay Çanakkale muharebelerinin şiddetini yansıtması açısından oldukça büyük öneme sahiptir" dedi.

Dr. Sabah, "Zeki Bey, yer altında meydana gelen savaşın hatırası olmak üzere almış olduğu kurşunlardan birini Kolordu Komutanı Esat Paşa'ya, bir diğerini de 19'uncu Tümen Komutanı, geleceğin Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'e hediye eder. 57'nci Alay'ın yer altındaki savaşı, Çanakkale'de mücadele eden Türk askerinin ne şartlar altında, nasıl büyük bir mücadele ile bu savaşı kazandığının en somut delillerinden biri olarak günümüze kaldı" diye konuştu.