ABD Başkanı Trump doğum yoluyla vatandaşlık hakkını kaldırabilir mi? Dış Haberler

ABD Başkanı Donald Trump'ın, Ocak ayında göreve başladığı ilk gün imzaladığı doğum yoluyla kazanılan vatandaşlık hakkını sona erdirmeyi amaçlayan kararname, dört federal yargıcın bunun ABD Anayasası'nın 14. Değişikliğini ihlal ettiğine hükmetmesi nedeniyle hiç yürürlüğe girmedi.

ABD Başkanı Trump, ABD'de yasa dışı göçmenlerin ve kısa süreli vizeyle gelen ziyaretçilerin çocuklarına doğumla vatandaşlık verilmesini engellemek için ortaya koyduğu tartışmalı politikasını hayata geçirmek için Yüksek Mahkeme'ye başvurdu.

Trump yönetimi, Yüksek Mahkeme'den Trump'ın doğuştan gelen vatandaşlık hakkına son vermeyi amaçlayan yürütme emri hakkında karar vermesini talep etti. Cuma günü Yüksek Mahkeme'ye sunulan dilekçelerde Başsavcı D. John Sauer, yargıçlardan konuyu gelecek yılın başlarında ele almalarını istedi; bu da büyük olasılıkla Haziran ayına kadar bir karar çıkacağı anlamına geliyor.

Mahkemenin bunu kabul etmesi halinde, Trump’ın doğumla vatandaşlığa karşı yürüttüğü politika, Kongre ara seçimlerinden aylar önce öne çıkacak. Bu seçimler, Trump’ın gündemini sürdürmesi açısından kritik önemde. Başkan lehine verilecek bir karar göç politikası için büyük bir zafer olacak; aleyhine bir karar ise Trump'a, en önemli önceliklerinden birini engelledikleri gerekçesiyle yargıçları suçlama fırsatı verecek.

ABD ANAYASASI'NIN 14. DEĞİŞİKLİĞİ

Trump, konuya verdiği önemi, Ocak ayında dört yıl aranın ardından görevine yeniden başlar başlamaz doğumla vatandaşlığı hedef alan başkanlık kararnamesini imzalayarak göstermişti. Ancak kararname hiç uygulanmadı; çünkü dört federal yargıç, açılan davalarda bunun açıkça 14. Değişikliği ve Yüksek Mahkeme'nin yerleşik içtihadını ihlal ettiğine hükmetti.

Doğumla vatandaşlık, ABD Anayasası'nın 14. Değişikliğinde güvence altına alınan bir haktır. Değişiklikte şu ifadeler yer alıyor:

"Amerika Birleşik Devletleri'nde doğan veya vatandaşlığa kabul edilen ve onun yargı yetkisine tabi olan herkes, Amerika Birleşik Devletleri'nin ve ikamet ettikleri eyaletin vatandaşıdır. Hiçbir eyalet, ABD vatandaşlarının ayrıcalıklarını veya dokunulmazlıklarını kısıtlayacak yasa çıkaramaz veya uygulayamaz; hiçbir kişiyi yaşam, özgürlük veya mülkiyetinden hukuka uygun yargılama olmadan mahrum bırakamaz; ya da kendi yargı yetkisi içindeki herhangi bir kişiye yasaların eşit korumasını inkar edemez."

"Amerika Birleşik Devletleri'nde doğan veya vatandaşlığa geçen ve Amerika Birleşik Devletleri'nin yargı yetkisine tabi olan tüm kişiler, Amerika Birleşik Devletleri'nin ve ikamet ettikleri eyaletin vatandaşıdır."

Bu yasa, kabul edildiğinden bu yana ABD’de doğan kişilere, ebeveynlerinin vatandaşlık statüsünden bağımsız olarak vatandaşlık hakkı tanınacak şekilde yorumlandı. Dünya genelinde 30’dan fazla ülke doğumla vatandaşlık veriyor; bunların arasında Kuzey ve Güney Amerika’nın neredeyse tamamı ile Orta Doğu’nun bazı bölgeleri bulunuyor.

ABD'de doğum yoluyla vatandaşlık hakkının tarihi 1868'e, yani İç Savaş'ın sonuna kadar gidiyor. Boston Üniversitesi'nde Tarih Profesörü Tom Whalen, "Kökeni, tarihin pek çok alanında olduğu gibi, kölelik kurumlarına dayanıyor" ifadelerini kullandı. Bu düzenleme, kölelerin torunlarının haklarını güvence altına almak için oluşturuldu. 150 yıldan fazla bir süre önce yaşanan hukuki mücadeleyle şekillendi ve o günden bu yana ülkenin temel yasası oldu.

ABD ANAYASASI'NDA DEĞİŞİKLİK NASIL OLUYOR?

ABD Anayasası'nda bir maddeyi değiştirmek (anayasa değişikliği yapmak) 5. Madde (Article V) ile düzenlenmiştir. Süreç şu şekilde işler:

1. Teklif (Proposal) Bir anayasa değişikliği iki yolla teklif edilebilir:

Kongre yoluyla: Temsilciler Meclisi ve Senato'nun her birinde 3'te 2 çoğunluk ile kabul edilmesi gerekir.

Eyaletler yoluyla (Convention): Eyalet yasama organlarının 3'te 2'si (34 eyalet) bir "Anayasa Konvansiyonu" çağrısı yaparsa, değişiklik önerisi bu yolla gündeme gelir. ABD tarihinde bu yol hiç kullanılmamıştır; tüm değişiklikler Kongre tarafından teklif edilmiştir.

2. Onay (Ratification) Teklif edilen değişiklik şu iki yoldan biriyle onaylanabilir:

Eyalet yasama organlarının 4'te 3'ü (38 eyalet) tarafından kabul edilmesi.

Eyalet konvansiyonlarının 4'te 3'ü tarafından kabul edilmesi (nadir kullanılan yöntem; sadece 21. Değişiklik – alkol yasağını kaldıran değişiklik – bu şekilde onaylandı).

3. Yürürlüğe Girme Hem teklif hem onay süreci tamamlandığında değişiklik Anayasa'nın parçası olur. Başkanın onayı gerekmez (anayasa değişikliklerinde veto yetkisi yoktur).

ABD basınına konuşan hukukçuların çoğu, Trump'ın bir başkanlık kararnamesiyle doğum yoluyla vatandaşlık hakkını sona erdiremeyeceğini söylüyor. Çünkü ABD'de doğum yoluyla verilen vatandaşlık hakkını değiştirmek için bir anayasa değişikliği gerekiyor. ABD tarihinde bu yalnızca 27 kez gerçekleşti. İmkansız değil ama son derece zor.

Boston Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden Jessica Silbey, "Dünyadaki en zor değiştirilen anayasalarından birine sahibiz." sözleriyle bunun çok mümkün olmayacağını vurguladı.

Bir anayasa değişikliği, Kongre'nin her iki kanadında (Temsilciler Meclisi ve Senato) 3'te 2 çoğunluk ve eyaletlerin 4'te 3'ünün desteğini gerektiriyor.

2016 yılında ABD'de yasa dışı göçmen ebeveynlerden yaklaşık 250 bin bebek doğdu. Bu sayı, 2007'deki rekor doğumdan sonra yüzde 36'lık bir düşüşü temsil ediyor. 2022 itibariyle yasa dışı göçmen ebeveynlerden doğan 1,2 milyon ABD vatandaşı bulunuyor.

Ancak sivil toplum kuruluşlarına göre, bu çocukların da çocukları olduğu için, doğumla vatandaşlık hakkının sona ermesinin kümülatif etkisi, ülkedeki kaçak göçmen sayısının 2050 yılında 4,7 milyona ulaşmasına neden olabilir.