ABD de Çinli bilim insanlarına tarımsal terör suçlaması

ABD Adalet Bakanlığı, iki Çinli bilim insanının, ciddi hastalıklara yol açabilen ve tarımda milyarlarca dolarlık zarara neden olabilecek bir mantar türünü yasa dışı yollarla ülkeye sokmaya çalıştığını açıkladı.

33 yaşındaki Yunqing Jian ve 34 yaşındaki Zunyong Liu, Michigan Doğu Bölgesi Savcılığı tarafından “komplo kurmak, kaçakçılık, yalan beyanda bulunmak ve vize dolandırıcılığı” ile suçlandı.

ABD üniversitesinde araştırma yapacaklardı

Yetkililer, Jian ve Liu’nun “başak yanıklığı” (head blight) hastalığına neden olan Fusarium graminearum isimli mantarı ABD’ye gizlice getirdiklerini belirtti. Bu mantar, buğday, arpa, mısır ve pirinç gibi temel tarım ürünlerini etkileyerek büyük verim kayıplarına neden oluyor.

Bilimsel kaynaklarda bu mantarın “potansiyel tarımsal terörizm silahı” olarak sınıflandırıldığına dikkat çeken FBI, söz konusu türün hem insanlar hem de hayvanlar için ciddi sağlık riskleri taşıdığını vurguladı. Mantarın mide bulantısı, karaciğer hasarı ve üreme sorunları gibi etkileri olduğu belirtildi.

Havalimanında yakalandılar

FBI’nın aktardığına göre Zunyong Liu, Temmuz 2024’te Detroit Havalimanı’nda şüpheli bitki örnekleriyle yakalandı. Sorgulama sırasında önce materyalin ne olduğunu bilmediğini söyleyen Liu, daha sonra bunları Michigan Üniversitesi’ndeki bir laboratuvarda araştırma yapmak üzere getirdiğini itiraf etti.

Söz konusu laboratuvarda Yunqing Jian’ın çalıştığı, Liu’nun ise daha önce aynı üniversitede görev yaptığı belirtildi.

Üniversitenin izni yoktu

Resmî şikâyet dosyasına göre Jian ve Liu, Çin’de bu mantarla ilgili daha önce birlikte araştırmalar yürüttü. FBI, Liu'nun telefonunda “Değişen İklim Koşullarında Bitki-Patojen Savaşı” başlıklı bir bilimsel makale bulunduğunu da aktardı.

2024 yılına ait mesajlaşmalar, Jian’ın bu zararlı mantarı Liu yakalanmadan önce Michigan Üniversitesi’ndeki laboratuvarda yetiştirmeye başladığını gösteriyor. Ancak üniversitenin bu tür riskli biyolojik materyalleri bulundurmak veya kullanmak için gerekli federal izinlere sahip olmadığı belirtiliyor.

Çin’e dönen Liu’nun iadesi zor

Yunqing Jian, gözaltına alındıktan sonra ilk duruşmasına çıkarıldı ve kefalet duruşması bekleniyor. Kendisine geçici olarak atanan avukat ise yorum yapmayı reddetti.

Zunyong Liu ise sorgulamanın ardından Çin’e geri gönderildi. ABD ile Çin arasında bir iade anlaşması bulunmadığı için Liu’nun yeniden ülkeye dönmemesi hâlinde yargılanması zor görünüyor.

Washington’dan sert açıklama

ABD Başsavcısı Jerome Gorgon Jr, olayın “ulusal güvenlik meselesi” olduğunu belirtti ve Jian’ın Çin Komünist Partisi üyesi olmasına dikkat çekti. Gorgon, “Bu iki yabancı, Amerika’nın kalbine, potansiyel bir tarımsal terör silahı kaçırmakla suçlanıyor. Görünüşe göre bu mantarla ilgili çalışmalarını Michigan Üniversitesi laboratuvarında sürdürmek istiyorlardı,” dedi.

Vize politikası sertleşiyor

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada Çinli öğrencilerin vizelerinin “agresif biçimde” iptal edileceğini söylemişti. Pekin yönetimi ise bu kararı “keyfî ve ayrımcı” olarak nitelendirmişti.

Trump yönetiminin göçmen politikasında attığı bu adım, sosyal medya paylaşımlarını sansürleyen yabancı yetkililere vize engeli getirilmesi ve İsrail’i eleştiren bireylerin vizelerinin iptal edilmesi gibi başka kararlarla da destekleniyor.

Öte yandan, Harvard Üniversitesi’nde görevli Rus bilim insanı Kseniia Petrova da, Paris’ten dönerken bagajında beyan etmediği biyolojik örnekler taşıdığı gerekçesiyle sınır dışı edilme riskiyle karşı karşıya.