ABD, milyonlarca sinek üretip uçaklardan bırakacak

Tehlike, Cochliomyia hominivorax adlı sinek türünün larvaları olan Yeni Dünya vida kurtları.

Bu sinekler canlı hayvanların — özellikle de inek, at ve evcil hayvanların — açık yaralarına yumurta bırakıyor.

Yumurtalar 12–24 saat içinde çatlıyor, çıkan larvalar hayvanın canlı dokularını yiyerek derin ve ölümcül yaralar oluşturuyor. Tedavi edilmezse, bir hayvan bir ila iki hafta içinde ölebiliyor.

Bu zararlı tür, 2023’ten bu yana Panama, Kosta Rika, Honduras, Guatemala, Nikaragua, Belize ve El Salvador’da yayıldı. Kasım 2024’te Meksika’nın güneyine ulaşması, ABD Tarım Bakanlığı’nı (USDA) alarma geçirdi. Sınır bölgelerindeki hayvan ticaret limanları kapatıldı.

Plan: Steril sinekler üretip yaymak

ABD, bu istilaya karşı eski ama etkili bir yöntemi yeniden devreye alıyor:

Steril erkek sinekler üretilecek, uçaklardan bırakılacak ve yabani dişilerle çiftleşerek döllenmemiş yumurtalar oluşturulması sağlanacak. Dişiler yalnızca bir kez çiftleştiği için, bu yöntem sinek popülasyonunu zamanla yok ediyor.

ABD bu stratejiyi 1960'lar ve 70’lerde başarıyla kullanmıştı. Bugün yalnızca Panama’da bir üretim tesisi var ve haftalık 100 milyon steril sinek üretilebiliyor. Ancak salgını kontrol altına almak için çok daha fazlası gerekiyor.

Teksas’ta “sinek fabrikası” kuruluyor

USDA, 18 Haziran’da ABD-Meksika sınırına yakın bir yerde yeni bir sinek üretim tesisi kurulacağını duyurdu. Üretimin Moore Hava Üssü’nde yapılması planlanıyor. Projenin ilk aşamasının maliyeti 8.5 milyon dolar, ancak toplam maliyetin 300 milyon dolara ulaşabileceği belirtiliyor.

Ayrıca Meksika’daki eski bir tesisin de 21 milyon dolarlık bütçeyle 2025 sonuna kadar yenilenmesi hedefleniyor.

Bu savaş ucuz değil ama gerekli

Texas Sığır Üreticileri Derneği Başkan Yardımcısı Stephen Diebel, “Bu sineklerin vereceği ekonomik zarar 10 milyar dolar olabilir. 300 milyon dolarlık yatırım gayet anlaşılır bir takas” diyerek planı savundu.

Sineğin döngüsü ve yayılma biçimi

Entomolog Dr. Phillip Kaufman’a göre, bu tür Batı Yarımküre'deki diğer sineklerden farklı olarak ölü değil canlı dokuya saldırıyor. Larvalar, canlı dokuyu sivri çene kancalarıyla delerek besleniyor. Gelişimlerini tamamladıktan sonra toprağa gömülüp ergin sineğe dönüşüyorlar.

Steril sinekler, pupalık evrede gamma ışınlarına maruz bırakılarak kısırlaştırılıyor. Bu sinekler, daha sonra klimalı kaplar içinde uçaklara yüklenerek kırsal ve seyrek nüfuslu alanlara bırakılıyor. Bu sinekler insanlara ya da kentlere yönelik tehdit oluşturmuyor.

Takip ve yayılma zorluğu

Hayvancılık dışında geyik, kuş ve kemirgenler gibi yabani hayvanlar da istiladan etkilenebiliyor. Bu da takibi zorlaştırıyor. Şu ana dek bildirilen 35 binden fazla vakanın %83’ü sığırlar üzerinde görülmüş durumda.

ABD, bu yıl kapanan Arizona, Texas ve New Mexico’daki hayvan ticaret kapılarını da yeniden açmayı planlıyor. Yetkililer, Meksika’daki sinek yayma çalışmalarının olumlu sonuçlar verdiğini söylüyor. Ancak tehlike tamamen geçmediği için COPEG’in (ABD–Panama Vida Kurduyla Mücadele Komisyonu) desteğiyle uzun soluklu bir mücadele planlanıyor.