Aldığı gıda takviyeleri az daha canına mal oluyordu! Faydalı bilinen bitki neden böyle bir etkiye yol açtı?

ABD'nin New Jersey eyaletinde yaşayan Robert Grafton, sağlığına çok önem veriyor, bu nedenle beslenmesine çok dikkat ediyordu. Eski bir radyoloji teknisyeni olan Grafton, sağlıklı beslenmenin yanı sıra aldığı gıda takviyelerini de eksik etmiyordu.

Beş çocuk babası 54 yaşındaki Grafton, mart ayı başlarında rutinine yeni bir bitkisel takviye ekledi. Sosyal medyada, zerdeçal içeren bu yeni sıvı takviyenin karaciğer sağlığını iyileştirdiği yönünde paylaşımlar görmüştü Grafton.

Ancak bir hafta sonra Grafton idrarının renginin koyulaşmaya başladığını fark etti. Üstelik midesi bulanıyordu, iştahı kapanmıştı ve sürekli kaşınıyordu.

Sağlığının aldığı takviyeden dolayı bozulduğuna inanan Grafton, hemen zerdeçal kullanmayı bıraktı ve karaciğer yetmezliği yaşadığı korkusuyla hastanenin yolunu tuttu.

Yapılan testlerde Grafton'a kısaca DILI olarak bilinen ilaca bağlı karaciğer hasarı teşhisi kondu. Doktorlar Grafton'ın aşırı zerdeçal tüketimi nedeniyle karaciğerinde hasar oluştuğu sonucunda vardı.

"SONUÇLARI GÖRÜNCE YIKILDIM"

Daily Mail'in haberine göre, ilaca bağlı karaciğer hasarı genellikle kas gelişimini hızlandırdığı ya da stresi azalttığı iddia edilen ilaçlarla veya takviyelerle ilişkilendiriliyor. Bu tür takviyeler genellikle aşırı tüketildiğinde karaciğere zarar veren maddeler içeriyor.

Amerikan NBC kanalına konuşan Grafton, "Karaciğer enzimlerim çok yükselmişti. Bilirubinim gerçekten çok yüksekti. Bütün bunlar karaciğer yetmezliğinin işaretleriydi. Sonuçları görünce yıkıldım, eşim de yıkıldı. İlk etapta aklıma karaciğer kanseri, pankreas kanseri gibi şeyler geldi. Ama sonradan ilaca bağlı karaciğer hasarım olduğu ortaya çıktı. Sebebi de kullandığım takviyelerdi" dedi.

Vücutta kanın süzülmesi, besin maddelerinin işlenmesi, vücudun zararlı maddelerden arındırılması gibi birçok işlev üstlenen karaciğer ayrıca bağışıklık sistemini destekliyor, kanın pıhtılaşmasını sağlıyor ve safra üretiyor. Ancak konsantrasyonu yüksek takviye edici ürünlerin aşırı tüketimi, doğal maddeler kullanılarak üretilmiş olsalar bile, karaciğerin bu maddeleri vücuttan atamaması halinde toksik birikime yol açabiliyor.

GÜNLÜK TÜKETİM 2000 MİLİGRAMIN ÜSTÜNE ÇIKMAMALI

Grafton'ı tedavi eden hepatoloji uzmanı Dr. Dina Halegoua-De Marzio, NBC'ye yaptığı açıklamada, "Sanırım insanlar bu tür ürünlerin güvenli olduğunu varsayıyor. İnsanların bu ürünleri kullanmasının bir numaralı sebebi sağlıklı olmak istemeleri. Dolayısıyla aslında gerçek bir riskle karşı karşıya olduklarını idrak etmediklerini düşünüyorum" dedi. Halegoua-De Marzio, Grafton'ın belirtilerini fark ettikten sonra takviyeleri almayı bıraktığını, buna karşın vücudunda birikmiş çok fazla zerdeçal olduğu için karaciğer hasarı yaşadığını sözlerine ekledi.

Grafton, aldığı takviyelerin 2.250 miligram kurkumin (zerdeçalın kökünden elde edilen bir madde) ve karabiber özü içerdiğini belirtti. Normal koşullarda piyasada satılan zerdeçal takviyelerinde 500 miligram civarında kurkumin bulunuyor. Uzmanlar günlük tüketimin 2.000 miligramın üstüne çıkmadığı takdirde güvenli olduğunu belirtiyor.

Dr. Halegoua-De Marzio, "Zerdeçalı yemeklerde kullandığınızda gerçekten güvenli olabilir. Ancak şimdilerde bazı takviyeler 2.000 miligramın üzerinde kurkumin içeriyor. Bu çok yüksek bir doz. Karabiberle bir arada alındığında karaciğer bu takviyeyi parçalamak için uğraşıyor ve bunu yapamıyor. Bu da hastalıkla sonuçlanıyor" ifadelerini kullandı.

Grafton ise takviyeleri kullanmayı bıraktıktan birkaç hafta sonra kan değerlerinin normale döndüğünü, daha sonra yapılan tetkiklerde karaciğerinde kalıcı hasar teşhis edilmediğini söyledi. Zerdeçalın yanı sıra karaciğere faydalı olduğu bilinen şevketibostan ve hindiba kökü takviyesi de aldığını ifade eden Grafton, artık takviye kullanmaya son verdiğini de sözlerine ekledi.

TAKVİYELERİN POPÜLERLİĞİ ARTIYOR

Birçok araştırma, zerdeçalın, inflamasyonu düşürüp vücutta biriken yağ miktarını azalttığına ve karaciğeri toksinlerden arındırdığına işaret ediyor. Öte yandan birçok başka araştırmada, zerdeçal kullanılarak üretilen doğal takviyelerin, ciddi karaciğer hasarına yol açabildiği de ortaya çıktı.

Örneğin 2010'da yapılan bir çalışmada ABD'de her yıl 40 binden fazla kişinin ilaç ve takviyelere bağlı karaciğer hasarı yaşadığı, bunların 2.000'den fazlasının hayatını kaybettiği görüldü. Ancak tüm bu kanıtlara karşın, bitkisel takviyelerin popülerliği gittikçe artıyor.

2024 yılında JAMA Network'te yayımlanan bir araştırmada, zerdeçal ürünlerinin ABD'de en popüler gıda takviyesi olduğu görüldü. Listenin devamında ise yeşil çay özü, ashwagandha, Garcinia cambogia, kırmızı mayalı pirinç ve siyah yılankökü takviyeleri yer aldı. Araştırmacılar 15,6 milyon Amerikalının bu takviyelerden en az bir tanesini çoğunlukla da doktor tavsiyesi olmadan kullandığını ortaya koydu.

Ülkemiz de dahil birçok ülkede gıda takviyeleri ilaç kategorisinde yer almadıkları için sağlık bakanlıkları tarafından denetlenmiyor. Dolayısıyla pazarlama metinlerinde yer alan etki ve içeriklere sahip olup olmadıkları ya da güvenli olup olmadıkları kontrol edilmiyor.

BU İLK ÖRNEK DEĞİL

Diğer yandan ilaç kaynaklı karaciğer hasarı yaşayan tek kişi Grafton değil. Geçtiğimiz nisan ayında Jenny Ramirez, metilsülfonilmetan (MSM) olarak bilinen ve normalde zararsız kabul edilen bir madde nedeniyle karaciğer yetmezliği yaşadı.

Reçetesiz satılan vitaminlerde yer alan; saç, cilt ve tırnak sağlığına faydalı olduğu iddia edilen MSM genellikle zararsız kabul edilen hatta karaciğeri hasara karşı koruduğu düşünülen bir madde. Ne var ki bazı bilim insanları karaciğerinde hasar olan kişilerde MSM alımının durumu daha da kötüleştirebileceğini belirtiyor. Ancak bu konuda araştırmalar ve veriler oldukça sınırlı.

Ramirez'in hikayesine dönersek, genç kadında derisinde ve gözlerinin aklarında sararmalarla kendini gösteren sarılık durumu ortaya çıktı. Ek olarak taş birikimi nedeniyle, karaciğerine ve safra keserine safra akışı duran Ramirez, ameliyatla safra kesesini aldırmak zorunda kaldı.

Bir diğer örnek de 2023 yılında yaşandı. 45 yaşında bir kadın, bağışıklığını güçlendirmek amacıyla üç gün boyunca tükettiği bitki çayının yarattığı karaciğer hasarı sonucu karın ağrısı ve bulantı yaşadı.

Kadının ilk muayenesinde sarılık izine rastlanmazken karnında sertlik olduğu ve Hepatit A gibi bir karaciğer enfeksiyonunun işaretleri tespit edildi. Ancak yapılan testlerin ve ayrıntılı muayenelerin ardından kadının ağrılarının reishi mantarı, aloe vera ve Sibirya ginsengi içeren çaydan kaynaklandığı anlaşıldı.