Alpha gal sendromu: Vaka sayıları arttı, en çok o bölgede var! Yıldız keneden bulaşıyor, et ve süt ürünlerine karşı alerji gelişiyor

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC), Amerika’da 450 bin kişinin kene ısırığı sonucunda ortaya çıkan alpha-gal sendromuna yakalandığını tahmin ediyor. Alpha-gal molekülü kan dolaşımına girdiğinde, bağışıklık sistemi aşırı tepki vererek bu moleküle karşı antikor üretiyor. Daha sonra alpha-gal içeren gıdalarla karşılaştığınızda, bağışıklık sistemi et ve süt ürünlerine karşı alerji gelişiyor.

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Profesör Dr. Süda Tekin, Dr. Öğr. Üyesi Yavuz Turan ve Erişkin Alerji ve İmmünoloji UzmanıDr. Buket Başa Akdoğan ile bu gizemli alerjiyi mercek altına aldık.

Alpha-gal sendromu nedir ve nasıl ortaya çıkar? Bu hastalığın yıldız kene ile bağlantısını anlatır mısınız?

Prof. Dr. Süda Tekin: Alpha-gal sendromu bir tür gıda alerjisidir. Literatürde memeli eti hastalığı olarak da geçer. Özellikle sığır, domuz eti veya kuzu eti gibi kırmızı ete karşı hafif veya ileri derece alerji gelişebilir. Yine süt ürünleri bu hastalığa sebep olabilir.

Bunun dışında nadir de olsa kene ısırığı sonrasında ortaya çıkan kaşıntı ve döküntü ile seyreden bir alerjik hastalıktır. Amerika Birleşik Devletleri‘nde yapılan çalışmalar ve gözlemlerde hastalığın genellikle yıldız kenesinin ısırmasıyla başladığı bildiriyor. Bu türün alerjiye sebep olan bir madde barındırdığı düşünülüyor.

KENE TÜKÜRÜĞÜNDE BULUNUYOR

Kene ısırığı sonrası alpha-gal sendromu gelişme süreci nasıldır? Her kene ısırığı bu sendroma yol açar mı?

Prof. Dr. Süda Tekin: Bu sendrom yaşamı tehdit edici bir klinik ve kendini gösterebilir. Alfa gal bir şeker molekülüdür ve sadece yıldız kenesinin tükürüğünde bulunur, sadece yıldız kenesi ile bulaşır.

Dünyanın farklı bölgelerinde bulunan keneler, özellikle Avrupa, Afrika Güney ve Orta Amerika Avustralya, Asya’da bulunan diğer bazı keneler de bu hastalığa yol açabilmektedir.

KİŞİDEN KİŞİYE BULAŞIR MI?

Bu hastalık bulaşıcı mıdır? Alpha-gal sendromu kişiden kişiye geçebilir mi?

Prof. Dr. Süda Tekin: Hastalık bulaşıcı değildir, kişiye özel birtakım alerjenlerin ortaya çıkmasına bağlı hastalık meydana gelir döküntü ve kaşıntı ön plandadır kişiden kişiye herhangi bir bulaş söz konusu değildir.

Bu hastalıkla ilgili sağlık sisteminde farkındalık yeterli mi?

Prof. Dr. Süda Tekin: Bu hastalık son 20-30 yılda modern tıpla ortaya çıkmıştır. Ülkemizde bu hastalığa yönelik çok fazla farkındalık yok. Genellikle alerji uzmanları bu konuda bilgilendirilir. Bulaşıcı bir hastalık olmadığı için kişisel rahatsızlıklarda hasta hekime başvurur ve bu yolla tanı konulur.

TANISI OLDUKÇA ZOR

Tanı konulması zor mu, yoksa hekimler bu sendromu artık daha sık mı tanıyor?

Prof. Dr. Süda Tekin: Bütün alerjik hastalıklarda olduğu gibi döküntü, kaşıntı, halsizlik gibi şikayetleri olan hastalar doktora gittiğinde hekimin bu hastalık aklına gelmesi gerekmektedir. Alerji uzmanı meslektaşlarım veya dermatologlar araştırma sonrasında tanı konulabilmektedir ama tanısı biraz zordur.

Uzm Dr. Buket Başa Akdoğan:

Tanıda iki ana unsur vardır:

1. Öykü: Gecikmeli reaksiyonun varlığı-kene ısırığı öyküsü.

2. Laboratuvar: Kanda alpha-gal’a özgül IgE pozitifliği.Türkiye’deki çalışmalarda, ticari sığır/kuzu ekstraktıyla yapılan deri testlerinin çoğunlukla negatif olabildiği gösterilmiştir, bu nedenle taze çiğ veya pişmiş etle deri testi tanıda değerli olur.

Yıldız kene hangi bölgelerde yaygın olarak görülüyor? Türkiye’de veya Avrupa’da bu kene türünün varlığına dair bir risk söz konusu mu?

Dr. Öğr. Üyesi Yavuz Turan: Bu tür Kuzey Amerika'ya özgü bir türdür. Orta Amerika'da da varlığı bildirilmiştir. Ancak şu ana kadar Avrupa'da ve Türkiye'de bu türün varlığına rastlandığına dair şu ana kadar henüz bir kayıt yoktur. Yine de taşınma yoluyla bu tür Avrupa ve Asya'ya geçebilmesi elbette mümkündür. 

�

Alpha-gal sendromu nasıl bir reaksiyon yapar? Diğer gıda alerjilerinden farkı ne?

Uzm Dr. Buket Başa Akdoğan: Alpha-gal sendromu, kırmızı et alerjisi olarak da bilinir. Alpha-gal molekülü, (insan hariç)  memeli dokularında bulunan bir karbonhidrat yapıdır. Amerika da Amblyomma americanum (lone star tick- yıldız kene), Avrupa’da ise Ixodes ricinus gibi bazı kene türlerinin sindirim sisteminde ve tükürüğünde de alpha-gal bulunur.

Kene, insanı ısırdığında tükürüğündeki alpha-gal ve beraberindeki bağışıklık düzenleyici çeşitli moleküller deriden kan dolaşımına geçer. Alpha-gal sendromu, memeli etlerinde bulunan (alpha-gal) adlı karbonhidrata karşı gelişen IgE aracılı bir gıda alerjisidir. Tipik gıda alerjilerinde hedef proteinlerdir; burada ise hedef karbonhidrat yapıdır. Bu nedenle reaksiyon diğer gıda alerjilerinin aksine gecikmeli ortaya çıkar. Ve kene ısırığı sebebiyet verdiğinden herhangi bir yaşta sonradan gelişir. Genetik değildir. Ailesel geçiş yoktur. 

BELİRTİLER HAFTALAR HATTA AYLAR İÇİNDE ORTAYA ÇIKABİLİR

Semptomlar ne zaman başlar, nasıl şiddetlenir?

Uzm Dr. Buket Başa Akdoğan: Tüm kene ısırıkları alpha-gal alerjisi ile sonuçlanmaz. İlk kene ısırığı sonrası bağışıklık yanıtı haftalar içinde başlar. Ortalama 2–6 hafta içinde alpha-gal IgE pozitifleşir. Klinik belirtiler genellikle haftalar-aylar içinde ortaya çıkar. Tekrar eden kene ısırıkları hassasiyeti artırır.

Belirtiler çoğunlukla memeli eti tükettikten 2–6 saat sonra başlar. Gecikme süresi sabit değildir; bazı hastalarda 2 saatin altında da görülebilir.

Hayati riski var mı?

Uzm Dr. Buket Başa Akdoğan: Şikâyetler hafif kaşıntıdan, şiddetli alerjik şoka kadar değişir. Maruz kalınan alpha-gal miktarına göre; ürtiker, anjioödem, mide-bağırsak belirtileri ve geç başlangıçlı alerjik şok şeklinde seyredebilir. Bu da hayati risk taşır. Karın ağrısı, bulantı, ishal ve yaygın kızarıklık en sık belirtilerdir. Her memeli etinde aynı oranda alpha gal bulunmaz.

Çok yüksek risk: Sakatatlar (karaciğer, böbrek, beyin, dil), kelle paça, kemik iliği.

Yüksek risk: Yağlı kırmızı et parçaları, kıyma (yağlı), pastırma, sucuk, kavurma.

Orta risk: Yağsız kas eti (bonfile, haşlama).

Düşük risk: Tam yağlı süt ürünleri (peynir, tereyağı), yarım yağlı süt ürünleri. Kümes hayvanları ve balıklar alpha-gal içermez.

Alpha-gal antikor testi dışında yöntem var mı?

 Uzm Dr. Buket Başa Akdoğan: Bazofil aktivasyon testi ve gözetimli oral besin yükleme testi tanıya katkı sağlayabilir. Ancak günlük pratikte en belirleyici test, klinik öyküyle birlikte spesifik IgE ölçümüdür.

Tedavisi nasıl yapılıyor?

Uzm Dr. Buket Başa Akdoğan: Standart yaklaşım tetikleyici gıdalardan kaçınma ve acil durumda adrenalin otoenjektörü kullanımıdır. Alerji uzmanları tarafından kırmızı et ürünleriyle oral immünoterapi(OIT) ağızdan besinle aşılama tedavisi yapabiliyoruz. Ve hastalar kırmızı eti günlük ortalama 100 gr olacak şekilde tüketebilir hale geliyorlar. 5 yıllık izlemlerde alpha gal seviyeleri geriliyor.

Hastalar yaşam boyu et/süt ürünlerinden tamamen uzak mı kalmalı?

Uzm Dr. Buket Başa Akdoğan: Bu herkeste geçerli değil. Kaçınma güvenli bir strateji olsa da, tedavi ile birçok hasta kontrollü şekilde kırmızı et tüketimine geri dönebiliyor. Muhakkak deneyimli alerji immünoloji uzmanlarına başvurmalılar. Düzenli tüketim ve yeni kene ısırıklarından korunma, IgE düzeylerinde düşüş sağlayabilir. Yeni kene ısırıkları ise duyarlılığı yeniden artırabilir. Bu nedenle öncelikle kene ısırıklarını önlemek önemli.

Türkiye’de farkındalık ve vaka durumu nedir?

Uzm Dr. Buket Başa Akdoğan: Alpha-gal alerjisi CDC nin son dönemde dikkat çektiği gibi dünyada artıyor. Yıllık 15000 yeni vaka ile 450000 vakadan bahsediliyor. Amerika da bölgesel bir sorun olarak başlayan durum yaygınlaşıyor.

Türkiye’de bununla ilgili sayısal veriler yetersiz, ama vakalar şimdilik bölgesel. Özellikle Karadeniz bölgesinde vaka yoğunluğu olduğunu ve kene temas öyküsünün yaygın olduğunu gösteriyor. Oral immunoterapi yapılan hastaların çoğu karadeniz bölgesinden, bizim hastamız da Artvin li idi. Halen kırmızı et tüketebiliyor.

Neden Artıyor? Neler yapılabilir?

Uzm Dr. Buket Başa Akdoğan: Kene türlerinin coğrafi yayılımı, özellikle iklim değişikliği, ısı artışı ve vahşi yaşam habitatlarının genişlemesiyle gibi yine küresel ısınma faktörleri etkili. Hekim farkındalığının yetersiz olması, tanı gecikmelerine neden oluyor.

Bir anket çalışmasında aağlık çalışanları arasında Alpha-gal alerjisi ile ilgili bilgi eksikliği %42 oranında olarak kaydedilmiş. Farkındalığın artırılması gerekiyor. Farkındalığın artması ve test sayısının artması ise olgu sayılarında yükselmeye neden oluyor.