Alzheimer riskini azaltmak mümkün Sağlık Haberleri

Diyabet, hipertansiyon ve obezite gibi rahatsızlıkların Alzheimer riskini doğrudan etkilediğini vurgulayan Prof. Dr. Aslı Demirtaş Tatlıdede, yaşam tarzı değişiklikleriyle demans riskini yaklaşık yüzde 45 oranında azaltmanın mümkün olduğunu söyledi.

Sağlık Bakanlığı'nın diyabet, hipertansiyon ve obezite gibi rahatsızlıklara yönelik önleme ve farkındalık çalışmaları devam ederken, Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Aslı Demirtaş Tatlıdede, bu kronik hastalıkların beklenenden çok daha kritik bir boyutu olduğunu söyledi.

Lancet Demans Önleme, Müdahale ve Bakım Daimi Komisyonu'nun raporuna dikkat çeken Demirtaş

Tatlıdede, "Gündemdeki bu kronik hastalıklarla savaşımız sadece kalp ve damar sağlığımızı değil, aynı zamanda beyin sağlığımızı ve Alzheimer riskini doğrudan etkiliyor. Beynimizin iyi çalışabilmesi için damar sağlığımız büyük önem taşıyor. Diyabet, hipertansiyon, yüksek kolesterol (LDL), sigara kullanımı ve aşırı alkol tüketimini kontrol altına alarak demans riskini yüzde 14 oranında azaltabiliyoruz" dedi.

Damar sağlığımızı destekleyen tüm faktörler beyin sağlığımız açısından önemli koruyucu etkilere sahip olduğunu belirten Tatlıdede, beynimize dışarıdan uyarı akışını sağlayan kanallarımız olan görme ve duyma kayıplarının tedavisinin demans riskinde yüzde 9'luk oldukça önemli bir azalma sağladığını, izole olmamak, kaliteli sosyalleşmeyi artırmak, depresyon varsa tedavi ettirmenin ise bu riski yüzde 8 azalttığını vurguladı.

Aktif bir yaşam, sağlıklı beyin

Obeziteyi orta yaştan itibaren azaltmak ve haftada en az 150 dakika olacak şekilde düzenli egzersiz öneren Prof. Dr. Aslı Demirtaş Tatlıdede, fiziksel aktivitenin beyin sağlığı için vazgeçilmez olduğunu belirtti. Hava kalitesinin de beyin sağlığına etkisine dikkat çekerek, "Temiz hava solumak da beyin sağlığı için kritik, çünkü kirli havadaki bazı maddeler beyinde yangı dediğimiz iltihap benzeri bir reaksiyona yol açabiliyor. Aynı zamanda beynimizi kafa travmaları ve dışarıdan gelebilecek hasarlardan korumamız gerekiyor'' dedi.

Beyninize yapacağınız her yatırım değerli

Eğitim süresi arttıkça demans riskinin azaldığını ve yetişkinlikte de zihinsel olarak aktif kalmanın altını çizen Prof. Dr. Demirtaş Tatlıdede sözlerine şöyle devam etti:

"Yeni bir dil ya da müzik aleti öğrenmeye çalışmak, keyif aldığınız ama zihninizi zorlayıcı aktivitelerde bulunmak hastalığın ortaya çıkmasını geciktirecektir. Beynimize yaptığımız bu yatırımlar, beyin fonksiyonlarının korunmasına ve hastalıkla daha iyi başa çıkılmasına yardımcı oluyor."

Yapay zeka, beyni geliştirir, yanlış kullanım ise tembelleştirir

Teknoloji kullanan yaşlılarda bilişsel bozulma riskinin yüzde 42 daha düşük olduğunu gösteren çalışmalar olduğunu belirten Prof. Dr. Aslı Demirtaş Tatlıdede, yapay zekanın beyin yaşlanması üzerinde olumlu ve olumsuz etkilerinin kullanım şekliyle ilgili olduğunu söyledi. Yapay zeka tabanlı platformların bireysel ihtiyaçlara göre uyarlanabilmesi ve kişiselleştirilmiş öğrenme deneyimi sağlamasının verimli kullanma açısından önemli olduğunu vurgulayarak; her bireyin kendi hızına ve öğrenme tarzına uyum sağlayan egzersizlerle beyinde daha etkin anlama, öğrenme ve hatırlama ile bilişsel kazanımın artabileceğini vurguladı.

Bilişsel gerilemeyi erken aşamada fark etmeyi amaçlayan dijital biyoteç çalışmalarının umut verici olduğuna dikkat çeken Demirtaş Tatlıdede, zihinsel sağlık desteği amacıyla kullanılan uygulamaların stresi azaltmaya, dikkati iyileştirmeye ve bilişsel dayanıklılığı artırmaya yardımcı olabileceğini belirterek "Ancak olumsuz açıdan değerlendirdiğimizde beynimizi tembelleştirme riski olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü GPS navigasyon sistemleri, tanımadığımız ortamlarda seyahatlerimize yardımcı olmakla birlikte uzun vadede mekânsal işlevler ve navigasyon becerileriyle ilgili beyin bölgelerini etkileyebilir. ChatGPT gibi yapay zeka platformları uzun vadede bireyin bilgiyi değerlendirme, analiz etme ve kendi fikir ve görüşlerini geliştirme yeteneğini sınırlayabilir'' diye konuştu.

"Beyninizi genç tutmak sizin elinizde''

Yaşlanma süreci herkeste aynı şekilde ilerlemediği gibi beynin iyi yaş alması sağlamak ve yaşlanma sürecini önemli ölçüde yavaşlatmamın mümkün olduğunu söyleyen Prof. Dr. Aslı Demirtaş Tatlıdede şunları söyledi:

"Gerçekten çok iyi yaşlanan, ‘süper yaşlı' dediğimiz bir grup var, bu kişiler 80 yaşındayken beyinleri orta yaş seviyesinde fonksiyon gösterirler. Süper yaşlıların yaşıtlarına kıyasla sosyal ilişkilerinin daha güçlü, meraklı, sürekli yeni şeyler öğrenen, fiziksel olarak daha aktif ve gün içinde daha hareketli olduklarını görüyoruz. Bu faktörlere dikkat ederek beynin iyi yaş almasını sağlamak ve yaşlanma sürecini önemli ölçüde yavaşlatmak mümkün. Beyninizi genç tutmak sizin elinizde."