Anadolu mu Grek mi? Keşfedilen kayıp diller tartışması

Çorum’da, Hitit İmparatorluğu’nun başkenti Hattuşa’da sürdürülen kazılarda yeni bir kayıp dil bulundu. Daha önce bilinmeyen dile “Kalaşmaca” adı verildi. Türkiye'de son dönemde gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda kayıp antik diller keşfediliyor. Bir yandan bu dillerin tarihten neden silindikleri merak edilirken diğer yandan dillerin Anadolu'nun yerel dilleri olup olmadığı da küresel arkeoloji çevrelerinde tartışılıyor. Örneğin Batı Anadolu'nun antik medeniyetlerine ilişkin yeni bulgular Yunanistan'daki medya organlarında “Grek kültür gün yüzüne çıkarılıyor” ifadesiyle veriliyor. Arkeoloji uzmanları bu sorulara farklı bakış açıları getiriyorlar. İşte uzmanların gözünden o tartışmaya ilişkin merak edilenler:

Çorum-Hattuşa kazılarında ortaya çıkarılan Kalaşmaca dili, Hitit İmparatorluğu’na dair bilinmeyen bir sayfayı daha araladı. KIYASLAYACAK BULGU GEREKLİ

Arkeoloji uzmanı Prof. Dr. Celal Şimşek'e göre alfabesi bilinen antik dillerle kıyaslanabilecek bulgular olmaması dolayısıyla Anadolu'daki kayıp diller çözülemiyor. Yeni keşfedilen dillerin “Anadolu'nun yerli halklarının dilleri” olduğunun altını çizen Prof. Dr. Şimşek konuya ilişkin şunları kaydetmekte:

“Anadolu'da geçmiş medeniyetlere ait olan çok sayıda kayıp dil bulunuyor. Bu dillerin bazıları küresel bilinirliğe de sahip örneğin Lidya medeniyetinin Lidce dili, Karya medeniyetinin Karca dili ve Frigya medeniyetinin Frigce dili gibi. Bu medeniyetler Anadolu'nun yerel haklarıdır, dilleri keşfedilmiş ancak okunması henüz mümkün olmamıştır. Bu dilleri anlayabilmemiz ve okuyabilmemiz için bize bilungial bir şablon gerekiyor. Örneğin Hatti diline, Antik Mısır dilinde de yazılmış Kadeş Anlaşması metinleri ile kıyaslayabildiğimiz için hakimiz.”

YERLİ HALKLARIN DİLLERİ

“Anadolu dillerinin Anadolu toprakları dışındaki eski dillere atfedilmesi bilimsel olarak doğru değil. Başta Milet olmak üzere Batı Anadolu dilleri o bölgenin dilleridir. Lidya'nın dili Batı Anadolu halklarının dilidir, Göbeklitepe ve Karahantepe'deki eserler de Mezopotamya halklarının eserleridir. Örneğin Denizli'de sürdürdüğümüz Laodikeia kazılarında bizler Grek eserlerin ve dokunun altına ulaşıp Milattan Önce 5 bin 500 yılına kadar gittik. Yani bölge Anadolu halkının yerleşimdir üzerine sonradan başka medeniyetler gelmiştir.”

Keşfedilen ‘ölü’ dillerin Anadolu’nun yerli halklarına mı yoksa dönemin ortak kültür dillerine mi ait olduğu yönündeki tartışma sürüyor. HAKİM DİL YAYILIR

Arkeoloji uzmanı Prof. Dr. Mehmet Celal Özdoğan ise antik dönemde günümüzün ulusal sınırları olmadığını ve dillerin, ortak kültürleri paylaşan bölgelerin lisanı olarak anlaşılması gerektiğini vurgulamakta. Bu dillerin hakim kültürün ana dili içinde eridiklerine de değinen Özdoğan şu vurgularda bulunmakta:

“Bir örnek olarak İngilizceye baktığımızda dilin küresel ölçekte çok yayıldığını ancak her bölgede varyantlarının da oluştuğunu görürüz. Şimdi bir Amerikalı ile İngiliz aynı dili konuşuyor ama çoğu zaman birbirini anlayamıyor. Anadolu'da da Türkçe hakim dildir ancak örneğin batı ve doğu lehçesi birbirinden çok farklıdır. Antik lisanların erimesinin ana sebebi Anadolu'ya sonradan gelen ve üst kültüre dönüşen medeniyetlerin dillerinin varlığıdır. Bir dil hakim medeniyetin dili olursa, ticaret dili olursa kaybolmaz. Örneğin Luvice, Anadolu tarihindeki temel halk dilleri arasındadır ancak hakim medeniyet gelince vurguladığım sebeplerden dolayı erimiştir. Avrupa'da da bu şekilde kaybolan çok fazla dil bulunmakta. Dil günlük hayatta kullanılmadığında unutulur.”

ORTAK KÜLTÜRÜN DİLLERİ

“Bu dillerin Anadolu mu yoksa örneğin Grek kültürün dili mi olduğu yönündeki tartışma bilimsel değil politik bir tartışmadır. Batı Anadolu'daki bir dil o bölgedeki halkların ortak kültür dili olabilmiştir ve bahsi geçen dönem bugünkü Yunanistan ve Batı Anadolu iç içedir. Dolayısıyla aslında Ege kültürünün dilidir diyebiliriz. Yine örneğin Mezopotamya'da keşfedilen bir dili Suriye ya da Türkiye diye nasıl ayıracağız? Antik dönemde bu bölge ortak kültüre sahip ve bugünkü sınırlar mevcut değil.”

[email protected] 

Kaynak: Web Özel