Askeri çözümün riskleri yüksek Dış Haberler

Habertürk'ten Sena Alkan'ın sorularını yanıtlayan Fransa’nın Ankara Büyükelçisi İsabelle Dumont, İsrail-İran gerginliği ve Gazze'deki son durumla ilgili görüşlmerini açıkladı. Dumont, İsrail ile İran arasında yaşanan gerginliğinin sona erdirilmesiyle ilgili olarak müzakere masasını işaret etti ve şöyle dedi: Müzakere masasına geri dönmek kesinlikle şarttır. Bunu geçmişte yaptık. Hala mümkün. Müzakereler meyvesini vermişti. Müzakerelere geri dönmeliyiz.

İşte sorular ve yanıtları:

Cenevre’deki görüşmelerle başlayacağım. İranlı bakana ne önereceksiniz? Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron nükleer görüşmelere dair bir teklif olacak dedi. Bu teklif ne olacak?

Fransa’nın Türkiye büyükelçisi olarak, Fransa’nın tutumunu, kaygılarımızı ve iletmek istediğimiz mesajı açıklayıp ifade edebilmek benim için çok önemli. Sizin de belirtiğiniz gibi, Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık’tan oluşan E3 olarak adlandırdığımız formatın Dışişleri Bakanları ve İranlı Mevkidaşları arasında bugün Cenevre’de müzakereler, görüşmeler düzenlenecek; hatta düzenleniyor. Bu toplantının amacı diplomatik bir çözüm aramak. Biz diplomatik bir çözümün hala mümkün olduğunu düşünüyoruz. Bunu daha önce başardık; Fransa, İran ile 20 yıldır diplomatik bir süreç içinde ve hatırlarsanız, 2015’te, JCPOA olarak adlandırdığımız çerçevede bir çözüme ulaşmıştık. Biz bu diplomatik sürece yeniden hayat kazandırmak istiyoruz. Sorunuza cevap vermek gerekirse, anlaşmanın üç unsuru içermesi gerektiğini düşünüyoruz. Birincisi, tabii ki nükleer sınırlandırma, nükleer yetenekler ve zenginleştirilmiş uranyumla ilgili unsurları içermesi gerekir. Ayrıca, tabii ki kalıcı bir anlaşma olması gerekir. Sonra, kabul edilebilir, uluslararası alanda tanınan ve elbette denetlenebilir bir anlaşma olması gerekir. Ve tam da burada UAEA’nın yani Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın, rolü önem arz ediyor. Zira UAEA’nın tekrar devreye girerek bu anlaşmanın güvenilir ve sürdürülebilir olması için denetleme gibi son derece elzem olan bu rolü oynayabilmesi gerekiyor.

"ASKERİ ÇÖZÜM RİSKLER TAŞIYOR"

Öyle görünüyor ki Avrupa ülkeleri bir inisiyatif ile görüşmeleri müzakereleri tekrar başlatmak istiyor ama bir yandan da koşulsuz teslimiyet, gerçek zafer gibi açıklamalar geliyor. Sizce teklifinize ABD İsrail ve İran ne diyecek? Siz bir askeri müdahale riski görüyor musunuz?

Bizim düşüncemiz, durumla ilgili değerlendirmemiz, Fransa’nın değerlendirmesi, gerçek bir askeri çözümün olmadığı yönündedir. Askeri çözüm, birkaç gündür devam eden askeri harekat son derece tehlikeli. Nükleer zenginleştirme sürecini geciktireceğini söylemenin ne gibi fayda sağlayabileceğini görebiliyoruz. Geciktireceği kesin. Ancak bu konudaki uzmanlık, yetenek ve irade baki kalacak. Eğer askeri bir çözüm ile yetinirsek… Ayrıca askeri çözüm, başta nükleer risk, nükleer sızıntı, radyoaktif risk, bölgesel istikrarsızlık riski ki bu hepimizi ilgilendiriyor, Türkiye’yi ilgilendirdiği gibi tüm Avrupa kıtasını da ilgilendiriyor. Ve nihayetinde, bu köklü sorunu uzun vadede gerçekten çözememe riski barındırıyor. Bu sebepledir ki, biraz evvel, çözümün sürdürülebilirliğinden söz ettim. Dolayısıyla, biz, askeri çözümün, askeri angajmanın nihayetinde çözümden çok risk taşıdığını düşünüyoruz. Çünkü çözüm orada olmayacak. Ve bu nedenledir ki gerginliğin azaltılması, müzakerelere ve diplomasinin rolüne geri dönülmesi çağrısında bulunuyoruz.

"MÜZAKERELERE GERİ DÖNMELİYİZ"

Alman Şansölye dedi ki 'İsrail hepimiz için kirli işi yapıyor'. Fransa ise müzakere masası kurulmalı diyor. Acaba Avrupa ülkeleri araısnda İran’ın nükleer kapasitesine ilişkin bir görüş ayrılığı mı var?

Hepimizin ve sanırım bölgedeki tüm ülkeleri buna dahil edebilirim, bulunduğum ülke de dahil, ama tabii ki Fransa adına konuşuyorum, İran’ın tarafından yürütülen nükleer zenginleştirme programının taşıdığı riskin son derece ciddi olduğunu düşünüyorum. Daha önce de değindiğim 2015 tarihli JCPOA’nın anlaşmasını hatırlayınız, bu anlaşma İran’a %3,67 oranında zenginleştirme, zenginleştirilmiş uranyum seviyesine ulaşmasına izin veriyordu. UAEA, UAEA’nın son raporu, İran’ın bu sınırlamayı ne kadar büyük ölçüde aştığını gösteriyor. İran’ın, neredeyse kabullendiği, İsrail’e ve bölgeye saldırma riski ve bomba [yapabilme] eşiğine ulaşma riski son derece ciddidir. Ve bu son derece esaslı bir risktir. Bölgedeki tüm ülkeleri genel bir istikrarsızlığa sürükleme riski taşıyan bir risktir. Nükleer yayılmacılıkla mücadele etmek istiyoruz ve bu açıdan, yapmaya çalışacağımız şey, İran’ın bu eşiğe ulaşma yeteneğini gerçekten ortadan kaldırmaktır. Bu yüzden müzakere masasına geri dönmek kesinlikle şarttır. Tekrar ediyorum, bunu geçmişte yaptık. Hala mümkün. Müzakereler meyvesini vermişti. Müzakerelere geri dönmeliyiz. Bunu başaracağız. Bugün Cenevre’de düzenlenmekte olan müzakerelerin amacı budur.

FİLİSTİN İÇİN KALICI ÇÖZÜM

Gazze’deki katliamı sormak istiyorum. Fransa’nın tutumu nedir bu konuda? İki devletli çözüm toplantısından bahsedildi bu konuda ne göreceğiz?

Öncelikle Gazze meselesine değindiğiniz için teşekkür etmek istiyorum, çünkü maalesef etrafımızı saran tehlikeler çok. İran bunlardan çok, çok önemli bir tanesi. Ancak bu, son derece feci olan Gazze’deki durumu unutmamıza neden olmamalıdır. Size söyleyebileceğim şey, bariz sebeplerden dolayı, yeni bölgesel gelişmelerin yaşandığı bu durumda ve bölgedeki ortakların da talebi üzerine, iki devletli çözüm konusunda yapılacak toplantıyı ertelemek zorunda kaldık, ancak toplantıyı yeniden düzenlemeye kararlıyız. Bunu yeniden düzenleyeceğiz çünkü Fransa, diğer ortaklar gibi, kalıcı bir çözüm bulmaya kararlı. Burada da önemli olan, Filistin için kalıcı bir çözüm kavramı, bu iki devletli çözümü elde etmek ve Filistin halkının katlandığı korkunç acılara son vermektir.