Bandırma Vapurunun bahtsız yolcusu

16 Mayıs 1919 günüydü.

1876 tarihinde İskoçya’da yapılıp, 1894’de Osmanlı Devleti tarafından satın alınarak İdare-i Mahsusa emrine verilen Bandırma Vapuru İstanbul’dan demir aldı. Saat 16.30 sularıydı.

Geminin hedefi Samsun limanıydı.

Dokuzuncu Ordu Kıtaları Müfettişi Mirliva Mustafa Kemal Paşa ve kurmay heyetini Anadolu’ya götürüyordu.

Devlet hâkimiyetinin zaafa uğradığı bölgelere vaziyeti düzeltmek için geniş yetkilerle müfettiş gönderilmesi idari bir gelenekti. Mütareke sonrasının karanlık günlerinde isyan ve işgallerin harap ettiği memlekette bir şeylerin yapılması artık kaçınılmaz hale gelmişti. Bandırma Vapuru bunun için yola çıkmıştı.

Gemide müfettişlik heyeti, gemi mürettebatı ve bazı sivillerle birlikte 79 kişi vardı.
Erkan-ı Harbiye Kaymakamı Arif Bey bunlardan biriydi. Müfettişlik karargâhının İkinci Kurmay Başkanı olarak görevlendirilmişti.

Genç, hırslı ve başarılı bir subaydı. 1882 Adana doğumlu, Karakeçili aşiretinden bir ailenin çocuğuydu. Mustafa Kemal Paşayla aynı sınıfta Harbiye’yi bitirmiş, Balkan Savaşlarında, Çanakkale ve Suriye cephelerinde önemli görevler üstlenmişti. Şimdi önünde yeni ve tarihi bir vazife vardı.

Gemi üç günlük bir yolculuğun ardından hedefine ulaşacak, Anadolu’daki direnişi örgütleyip işgali sona erdirecek olan amansız mücadele böylece başlamış olacaktı.
Mustafa Kemal Paşa ve karargâh, Samsun ve Amasya’daki çalışmaların ardından Erzurum’a doğru yola çıkarken geri bölgenin emniyeti ona emanet edilmişti.  Kongreler esnasında Amasya’daki Kafkas Fırkasının başındaydı.

1920 Nisan’ında Pozantı cephesine gönderildi. Adana’dan gelen milis güçleriyle birleşip Fransız kuvvetlerine karşı mücadele etti. Ardından Adapazarı-Düzce isyanlarının bastırılmasında görevlendirildi. Birinci ve İkinci İnönü savaşlarına, Kütahya-Eskişehir Muharebelerine katıldı.

Bu dönemde İnegöl Mezit Ormanlarında bulduğu bir ayı yavrusunu sahiplenmiş, maskot gibi yanında taşımaya, onunla güreş tutmaya başlamış bu yüzden adı Ayıcı Arif’e çıkmıştı.

İlginç özelliklerinden biri de el falına meraklı olmasıydı.

Ünlü romancımız Halide Edip Adıvar, Sakarya Harbi günlerinde Arif Beyle karşılaşmış, hem “bozoğlan”ıyla tanışmış (!) hem de falına baktırmıştı. Türk’ün Ateşle İmtihanı isimli hatıratında bu buluşmayı şöyle anlatacaktı:

“Bozoğlan koskocaman ve korkunç bir yaratıktı. En çok sevdiği armuttu. Uzattığım armudu alıp yedi, fakat benimle güreş tutmadı. Arif Bey, el falıma bakıp geleceğim hakkında parlak cümleler kurdu. Ardından bu memlekette hayatın kıymeti olmadığını, ölüme gönderecek sayıda insan bulunduğunu söyledi. Şimdi düşünüyorum, acaba kendi avucuna bakıp korkunç geleceğini görmüş müydü?”

1922 yılının başlarında 3. Kolordu Kumandanlığına getirildi. Bu görevi esnasında yaşadığı bazı gerilimli hadiseler Halide Edip’in dile getirdiği “korkunç gelecek”i işaret eder gibiydi. Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa tarafından vazifesinde gevşek, emirleri tatbikte laubali olduğu gerekçesiyle Başkumandana şikâyet edilmiş, cepheden alınarak Başkumandanlık karargâhında masa başı bir göreve verilmişti.

Zaten İsmet Paşa ile anlaşamadıkları bir sır değildi. Anadolu’ya sonradan geçtiği halde ön plana çıkarılmasının yanlış olduğunu her fırsatta dile getiriyor, söyledikleri çoğu zaman İsmet Paşanın kulağına kadar gidiyordu.

1925 yılında kaleme alacağı, milli mücadelenin ilk kitabı sayılan “Anadolu İnkılabı ve Mücahedat-ı Milliye Hatıratı” isimli risalede, bu düşüncesini ifade etmekten çekinmeyecekti:

“Milli namusun korunması için hayatını, ailesini, geleceğini fedaya hazır olarak savaş meydanlarına atılan vatanseverlerle, ‘vaziyetin gelişmesinden ve milli kudretin tecellisinden sonra’ katılanlar arasında büyük fark olduğu asla nazarı dikkatten uzak tutulmamalı...”

Cephe gerisine alınmasıyla paşalık hayalleri de sona eren Arif Bey, adeta hayata küsmüş, karar merkezinden uzaklaşmaya başlamıştı.

Zaferden sonra oluşturulan İkinci Meclise Eskişehir Mebusu olarak sokulması ümitlerini yeniden yeşerttiyse de beklediğini bulamadı. Milli Müdafa Vekili olmak en büyük hayaliydi. Bu hayalin sükûta ermesi onu daha da öfkelendirdi.

Bu arada İstiklal Harbinin paşaları arasında başlayan ayrılık derinleşmiş, Cumhuriyet’in ilanı bu ayrılığın da ilanı olmuştu. Karabekir Paşa, Ali Fuat Paşa, Rauf Bey, Refet Paşa... Amasya Tamimi ile İstiklal Harbini başlatan beş kişilik kumandan kadrosundan Mustafa Kemal Paşa hariç dördü muhalefete çekilmiş, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası adında yeni bir siyasi parti kurmuşlardı.

Arif Bey, ilk fırsatta Terakkiperver Fırkaya geçti. Ne var ki fırkanın ömrü uzun olmadı. “Söylemleri ve programıyla Şeyh Sait isyanına cesaret verdiği” gerekçesiyle, altı ay sonra 5 Haziran 1925’te kapatıldı. Takrir-i Sükûn Kanunu, sadece Terakkipervercilerin değil tüm muhalif unsurların üzerinden buldozer gibi geçti.

Yaklaşık bir yıl sonra, 14 Haziran 1926 tarihinde ortaya çıkarılan Mustafa Kemal Paşa yönelik suikast teşebbüsü son darbeyi vurdu. Aralıksız çeyrek asır sürecek olan Cumhuriyet Halk Fırkası diktatörlüğünün başlangıcı olurken, Arif Beyin de sonu oldu.
İzmir Suikast Teşebbüsünü yargılamak üzere kurulan İstiklal Mahkemesi, onu da birinci dereceden suçlu bulup idamına hükmetti.

İddiaya göre; İttihatçı geleneğin etkili isimlerinden İzmit Mebusu Şükrü beyin organize ettiği, Ziya Hurşit, Laz İsmail ve Gürcü Yusuf’tan oluşan suikast timi, İzmir’den önce Ankara üzerinde çalışmış, 1925 yılının Aralık ayında Ankara’da keşif gezileri yapmış, bu esnada Arif Beyin Çankaya Köşkü yolu üzerindeki evinde kalmışlardı.

İddialara itiraz edip, suçlamaları reddettiyse de karar değişmedi. İdam sehpasına giderken son isteği soruldu.

“Ben Gazi Paşa’nın yirmi yıllık arkadaşıyım. Şuradan bir kâğıt kalem verin. Kendisine mektup yazacağım” dedi. Verdiler. Şöyle yazdı:

“Yirmi yıllık arkadaşınızım. Birçok meydan muharebelerinde size fedakârca hizmet ettim. Ölüme yaklaştığım şu dakikada beni affedeceğinizden eminim.” Ardından, “Bunu kendisine ulaştırmakta acele edin” dedi. “Peki” dediler. Hâlbuki, Paşa İzmir’den ayrılalı çok olmuş, dört gün önce Ankara’nın yolunu tutmuştu.

13 Temmuz’u 14 Temmuz’a bağlayan gece, İzmir rıhtımında kurulu darağacına ilerlerken, “Hani cevap yok mu? Gelir mutlaka. Beş dakika daha bekleyelim” dedi. Beklemediler.

Sehpanın önüne geldiğinde durup uzun uzun yağlı urgana baktı. O an belki de Sakarya cephesinde Halide Edip’in el falına bakıp güzel sözler söylediği sahne gelmişti gözünün önüne. “Memleketimiz gibi sizin de istikbaliniz çok parlak hanımefendi. Aydınlık günler sizi bekliyor.” Şimdi o sürgünde, kendisi idam sehpasının gölgesindeydi.

Bandırma Vapurunun bahtsız yolcusu kendi kendine mırıldandı:

“Ne falmış be... Tüküreyim böyle falın içine...”

Zekeriya Yıldız / Haber7