Bebek maymunlaşmaya başladı, dev deney anında iptal edildi Sözcü Gazetesi

1930’ların başında Amerikalı psikolog Winthrop Kellogg ve eşi Luella, bilim dünyasında ses getiren bir deneye imza attı. Çift, vahşi doğada hayvanlar tarafından büyütülen çocuklarla ilgili hikâyelerden yola çıkarak sıra dışı bir sorunun peşine düştü: “Bir şempanze insani koşullarda büyütülürse insanlaşabilir mi?”

Bunun için kendi 10 aylık bebekleri Donald ile 7,5 aylık dişi bir şempanze yavrusu olan Gua’yı aynı evde, aynı koşullarda büyütmeye başladılar.

ÖNCE ŞEMPANZE İNSANLAŞTI

Florida’da başlatılan deneyde Gua’ya, Donald’a nasıl davranılıyorsa öyle davranıldı. İnsan kıyafetleri giydirilen, mama sandalyesine oturtulan, kaşık ve bardak kullanmayı öğrenen Gua kısa sürede şaşırtıcı bir gelişim gösterdi. Motor becerilerde Donald’ı geride bırakan şempanze, kapı açmayı, su içmeyi, oyuncaklarla oynamayı ve hatta 95 basit komutu anlayacak kadar ilerledi.

Anne ve babası odadan çıktığında ağlaması, ayrılık kaygısı yaşaması gibi davranışları ise “insansı” özellikler olarak dikkat çekti.

İŞLER TERSİNE DÖNDÜ, BEBEK MAYMUNLAŞMAYA BAŞLADI

Deneyin ilerleyen aylarında beklenmedik bir gelişme yaşandı. Donald, kardeş gibi büyüdüğü şempanze Gua’yı rol model almaya başladı. Önce dört ayak üzerinde koşmaya, sonra da Gua’nın çıkardığı sesleri taklit etmeye başladı. Dil gelişimi neredeyse tamamen durakladı.

Daha da çarpıcısı, Donald yemek görünce şempanzelerin çıkardığı sesleri çıkarmaya, sinirlendiğinde ısırmaya ve maymunsu tavırlar sergilemeye başladı.

DENEY APAR TOPAR BIRAKILDI

Gua büyüdükçe kasları gelişiyor, hareketleri daha tehlikeli hale geliyordu. Oyun sırasında Donald’ı itip çekmesi artık risk yaratmaya başlamıştı. Uzmanlar, ilerleyen yıllarda şempanzenin güç farkı nedeniyle küçük çocuğa ciddi zarar verebileceğini öngörüyordu.

Bu tablo karşısında çift, beş yıl sürmesi planlanan deneyi sadece dokuz ay içinde sonlandırma kararı aldı.

MAYMUN 3 YAŞINDA, DONALD 43 YAŞINDA CAN VERDİ

Deney sona erdikten sonra Gua, araştırma merkezine geri gönderildi ancak uyum sağlamakta zorlandı. Sadece üç yaşına geldiğinde zatürre nedeniyle hayatını kaybetti. Donald ise eğitimine devam edip doktor oldu. Ancak 1973 yılında, henüz 43 yaşındayken intihar etti.

ETİK TARTIŞMALAR AYYUKA ÇIKTI

Bu deney, insan ve hayvan gelişiminde genetik ile çevresel faktörlerin sınırlarını göstermek açısından bilim tarihinde önemli bir örnek oldu. Gua, insan gibi davranışlar geliştirse de konuşma ve bilişsel gelişimde sınırlarını aşamadı. Donald ise çevrenin insan yavrusu üzerindeki etkisini çarpıcı şekilde ortaya koydu.

Bugün hâlâ tartışılan bu deney, etik açıdan sert eleştiriler alsa da insan doğasıyla ilgili çarpıcı sorular bırakmaya devam ediyor.