Beyaz Toros neyi simgeliyor?

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) Çankaya kapısı yakınlarında, 19 Ağustos sabahı beyaz renkli eski bir otomobilin yakılması "Beyaz Toros" kavramını yeniden gündeme taşıdı.

Yeni çözüm süreci kapsamında kurulan Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu'nun toplantısı öncesinde yaşanan olayla ilgili bir kişi gözaltına alındı.

Olayda yakılan 12 Toros, Fransız Renault şirketinin eski bir otomobil modeli.

Ancak Türkiye'de 1990'lı yıllarda, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da yaşanan zorla kaybetme ve faili meçhul cinayetlerin simgesi olarak görülüyor.

Bu olaylardan bazıları, beyaz renkteki Renault 12 Toros modeli araçlarla hareket eden kişiler tarafından gerçekleştirildi. Araç bölge halkı arasında "ölüm arabası" olarak nam saldı.

Bu dönemde bazı resmi kurumlarla birlikte Jandarma İstihbarat ve Terörle Mücadele birimi JİTEM'in de bu araçları kullandı.

Kamu kuruluşları ve hükümetler, JİTEM adlı bir oluşumun olmadığını söylüyor.

Ancak 2011 yılında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'nın yürüttüğü bir soruşturmada JİTEM için "İçişleri Bakanlığı'nın onayı olmadan ve Genelkurmay'dan görüş alınmadan Jandarma Genel Komutanlığı'nın kendi inisiyatifiyle kurulmuş olduğu" tespiti yapıldı.

Beyaz Toroslar'ın varlığı hem Türkiye'deki çeşitli dava dosyalarına hem de TBMM Susurluk Araştırma Komisyonu raporuna girdi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 12 Temmuz'da yaptığı bir konuşmada "Beyaz Toros"lara değindi.

Erdoğan, PKK ile ilgili "1984'teki ilk eyleminden sonra ne yazık ki terör Türkiye'de her geçen gün tırmandı" dedikten sonra şöyle devam etti:

"O günden sonra nice hükümetler geldi. Her biri terörün kökünü kazıyacağını söyledi ama terör ne topraklarımızda ne de üs edindiği başka ülke topraklarında bitirilemedi.

"Bunda elbette devletin bazı yanlış uygulamalarının da payı vardı. Beyaz Toroslar, faili meçhuller, Diyarbakır Cezaevi bunlardan biriydi."

Davutoğlu ve Demirtaş arasında polemik

1990'lardaki yaygın zorla kaybetme ve faili meçhul vakaları geride kalsa da "Beyaz Toros" kavramı, yıllardır siyasetten spora her alanda gündeme geliyor.

1 Kasım 2015'teki seçim kampanyası sürecinde dönemin Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) genel başkanı ve başbakanı Ahmet Davutoğlu Van mitinginde, "AK Parti iktidardan indirilirse buralarda terör çeteleri dolaşacak, beyaz Toroslar dolaşacak. Biz buraları faili meçhullere bırakmayacağız" demişti.

Davutoğlu'nun açıklamasına dönemin Halkların Demokratik Partisi (HDP) eş genel başkanı Selahattin Demirtaş şu sözlerle tepki gösterdi:

"Bizi tehdit ediyorlar. Biz gidersek yeniden JiİTEM gelir... İşte bunlar hem itiraf hem de tehdittir."

Tartışmanın derinleşmesi üzerine yeni bir açıklama yapan Davutoğlu ise "Beyaz Toroslu günlere bir daha geri dönülmeyecek, benim kastettiğim budur" ifadelerini kullandı.

Bursaspor – Amedspor maçında "Beyaz Toros", Yeşil kod adlı Mahmut Yıldırım ve Kurtlar Vadisi dizisindeki Pala karakterini gösteren pankartlar açıldı.

Bursaspor tribünlerinde pankartlar

2023 yılına ise Bursaspor – Amedspor maçında "Beyaz Toros", Yeşil kod adlı Mahmut Yıldırım ve Kurtlar Vadisi dizisindeki Pala karakterini gösteren pankartlar açıldı.

Maç sırası ve sonrasında şiddet olayları yaşandı, sahaya su şişeleri ve patlayıcı maddeler atıldı.

Türkiye Futbol Federasyonu Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu, olayla ilgili Bursaspor'a çeşitli cezalar verdi.

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ise Bursaspor taraftarlarına hitaben, "Milli duruşlarından dolayı tebrik ediyorum. Bize göre Amed diye bir yer yoktur, Amedspor'dan bahsedilemeyecektir" dedi. 

Alışveriş sitesinde satış tartışması

Bu olaydan kısa süre sonra bir internet alışveriş sitesinde Mahmut Yıldırım ve bir "Beyaz Toros"u birlikte gösteren posterin hediyelik eşya olarak satıldığının ortaya çıkması da tartışma yarattı.

Sosyal medyada siteye boykot çağrıları yapılırken dönemin HDP'li milletvekilleri ve İnsan Hakları Derneği'nden tepki açıklamaları geldi.

Site ise kısa süre sonra bir özür açıklaması yayımlayarak ürünün platformdan kaldırıldığını ve satıcı firma ile tüm ilişkilerinin kesildiğini belirtti.

Özgür Özel'den savcıya 'Beyaz Toros' tepkisi

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) ile ilgili soruşturma kapsamında da konu tartışıldı.

CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Temmuz ayında isim vermeden, İBB soruşturmalarına da baktığını öne sürdüğü bir savcının sosyal medya hesabındaki profil fotoğrafına tepki gösterdi.

Özel, fotoğrafta savcının masasında bir "Beyaz Toros" maketinin olmasını eleştirdi.

Bu fotoğraf daha sonra sosyal medyada yayıldı.

Özel ilerleyen günlerde, "Biz buna isyan ettik, itiraz ettik. Önce beyaz Toros'u kaldırdı, Fatih Sultan Süleyman'ın türbesini koydu. Ona karşı çıktık. Hesabını kapattı, kaçtı. Ama halen görevinde" dedi.

CHP lideri, "Bugün Çağlayan'da Ak Toroslar çetesi vardır. Beyaz Toroslar'ın yerini AK Toroslar almıştır. Beyaz Toroslar'a teslim olmadık, Ak Toroslar'a da teslim olmayacağız" diye konuştu.