Biz üretmezsek Türkiye aç kalır! Sözcü Gazetesi

Necati DOĞRU

Otoyolda boydan boya uzanan Marmara Denizi’ni geçtik. Gebze’den başlayıp İzmit Körfezi’nde Kirazlıyalı’ya dönünce fabrikalar, fabrikalar, fabrikalar birbiri sıra başladı.

Üretimin kalbindeydik.

★★★

Anadolu Otoyolu’nun bu noktasında trafikte TIR’lar, tankerler, kamyonlar çoğunluktaydı; hammadde taşıyor, burada fabrikalarda işçi emeği-alın teri ile hayat bulmuş sanayi ürünlerini yükleyip Türkiye’nin her noktasına, bir bölümünü de yurt dışına ihracata götürüyorlardı.

★★★

Trafik aniden durdu.

Bir TIR’ın üzerine bindirilmiş vinç, alt geçidi tıkamıştı. TIR’ın şoförü, taşıdığı yükün boyu ile alt geçidin yüksekliğini hesaplayamamış, girmiş çıkamıyordu.

İleri gidemiyor.

Geri de gelemiyordu.

★★★

Onları görmek, konuşmak, dinlemek istediğim işçiler, “alt geçitte sıkışmış ne ileri giden ne geri çıkabilen TIR üstündeki vinç durumuna” düşürülmüşlerdi.

Grev 86’ncı günündeydi.

★★★

Üretim durmuş, fabrika çalışmıyor, baca tütmüyor, “işçilerin ücretlerini artırmak için başvurdukları anayasal hakları grevin etkisi” gözden, gönülden, destekten uzak tutulmak, sanki unutturulmak isteniyordu.

★★★

Petrol İş Sendikası Kocaeli Şube Başkanı Nesimi Yetişoğlu ile sözleşmiş, fabrika avlusunda, grev çadırı önünde işçilerle konuşmayı kararlaştırmıştık.

Gün geldi.

Buluştuk.

Nesimi Yetişoğlu, Necati Doğru’ya anlattı.

★★★

Hiçbir yüksekliğe sığdırılamayacak, unutulmayacak, unutturulamayacak, vazgeçilmeyecek bir gerçeği grev çadırının önüne bir beyaz bez üzerine büyük harflerle yazıp asmışlardı.

“GÜBRETAŞ VATANDIR”

★★★

GÜBRETAŞ, toprağın kanı ve canı olan gübreyi üretmek için Türkiye’de ilk kurulan fabrikaydı. Türkiye’de tarlaların, bahçelerin, bostanların, seraların tarımda ileri adım atmasının ilk kapısı bu fabrikaydı. 1950’lı yıllarda buğday, arpa, nohut, mercimek, şeker pancarı, pamuk, meyve üretimini sadece “hayvan gübresi ile artırmak” artık Türkiye’yi taşıyamıyordu.

GÜBRETAŞ kurulmalıydı.

1952’de kuruldu.

1954’te üretim başladı.

GÜBRETAŞ VATAN oldu.

Tarımda verim arttı.

Türkiye aç kalmadı.

★★★

Gübre Fabrikaları Türk Anonim Şirketi (GÜBRETAŞ) kuruluşuna devlet öncülük etti. Türkiye Ziraat Bankası, Türkiye Şeker Fabrikaları, Türkiye Zirai Donatım Kurumu, Sümerbank kurucu oldular. O yıllarda tarım, ülke nüfusunun yüzde 80’inin geçim kaynağıydı. Ankara Ziraat Fakültesi’nin hocaları da “gübre olmadan üretim artmaz“ görüşünü dile getirdiler. GÜBRETAŞ, Türkiye’nin gübre açığını kapatmak, tarımsal verimi artırmak için ilk yol gösterici oldu. İlk üretim yıllarında köylüler; “bu beyaz taş tozunu tarlaya atınca buğdaya-arpaya-pancara ne faydası olacak” diye şüpheyle karşıladılar. GÜBRETAŞ’ın mühendisleri bizzat köylere dağılarak “gübrenin tarlada yarattığı verim artışını” uygulamayla gösterdiler.

Toprağa güç geldi.

Bereket kıpırdadı.

Vatan, vatan oldu!

Necati Doğru işçi annesi Aysel Serilmiş’i dinledi.

★★★

Bu yüzden 63 yıl sonra bugün işçiler grev çadırının önüne “GÜBRETAŞ VATANDIR” yazmakta haklıydılar. Bence işçilerin alım gücünü bu yıkıcı enflasyon karşında korumak için “grev hakkını kullanmaları” annelerinin ak sütü gibi helaldi. Onları dinlemeye geldim.

★★★

“Bizi açlıkla esir almaya çalışıyorlar. İşçiler gülecek. Bacalar tütecek. Anlaşmaya hazırız. Açlıkla terbiye edilmeyeceğimiz bir artış bekliyoruz” diye karşıladılar.

★★★

İşçi Serdar Dinçer, meslek yüksekokulu mezunu fabrikada formen olarak çalışıyor ve iş yeri temsilcisi görevini de yürütüyor. “Ayda elime net 30-35 bin lira geçiyor. Evim kirada. Kocaeli Türkiye’de kiraların en yüksek olduğu illerden biri. Üç çocuğum var. Bu ücretle geçinemiyoruz. İşçi aldığıyla geçinemezse üretim öksüz kalır, işte biz greve çıktık ve üretim öksüz kaldı” diyor.

★★★

İşçi Faruk Reis de 17 yıldır çalışıyor. “17 yılın sonunda elime ayda net 35-40 bin lira ancak geçiyor. İki çocuğumuz var, biri bebek, diğeri okulda. Ev kira. Üç aydır kirayı ödeyemedim, bizi açlığa iterek grevi kırmak istiyorlar” dedi.

★★★

İşçi Necmettin Özgül, 23 yıldır BAĞFAŞ’ta çalışıyor. “Ayda elime 40 bin lira geçiyor” diyor.

Ev kendimin.

Yine de yetmiyor.

★★★

İşçi Süleyman Soyaş da üniversitede çalışma ekonomisi okumuş, mezun olmuş. İşçi olarak çalışıyor. “GÜBRETAŞ’ın gübresi çiftçinin tarlasıyla birleşmezse verim çok düşer. Ekmek 100 lira olur. İthal etmek çözüm değil. Bu ücret düzeyi ile işçinin ailesiyle huzurlu bir hayat sürdürmesi mümkün olmuyor” diye konuşuyor.

Diğer işçiler.

Onu onaylıyorlar.

★★★

Üniversite mezun işçi deyince GÜBRETAŞ’ın 239 işçisinin eğitim düzeyinin çok yüksek olduğunu anlattılar. İşçilerin yarısından fazlası meslek okulu ve yüksek meslek okulu mezunlarından oluşuyor. Son yıllarda işçi alımlarında kimya bölümü mezunları öne geçmiş. Böylesine eğitimli işçiyi bir araya getirmek için yıllara ihtiyaç var. Bu yüksek verimli, kalifiye olmuş işçisi ile BAĞFAŞ, pandemi yılında 850.000 ton olan üretim kapasitesini 875.000 tona çıkardı. Bunu başarabildi. Böyle bir fabrikanın işçisi şimdi, ücret gelirini yüksek enflasyondan korumak için “greve çıkmak” zorunda kaldı ve dışarıdan gübre ithal eden Türkiye’de bu grev unutturulmaya yatırıldı.

★★★

“Benim dedem” dedi.

Bu fabrikada çalıştı.

Babam da işçiydi.

İşte ben de bu BAĞFAŞ’ta çalışıyorum. Benim durumumda olan çok arkadaş var.

★★★

Adın ne?

Yazayım dedim.

Adını vermek istemedi. Çoğu adını vererek konuşmaktan çekiniyor fakat duruşlarında, bakışlarında, yüzlerinde; “hakkını almak için greve çıkmayan emekçi, işçi değildir” ifadesi var. Dayanıyorlar. Haklarını istiyorlar.

★★★

Sendikaları onlara ayda “7.500 lira grev yardımı” yapıyor. Bildik, tandık, hısım, akrabadan borçlanarak ailelerini ayakta tutmaya çalışıyorlar. Petrol İş Sendikası Kocaeli Şube Başkanı Nesimi Yetişoğlu, “Toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde masa tekniğini bilen bir sendikacıyım. 15 yıldır yapıyorum. Gelin bu grevi bitirelim diye teklifler götürüyoruz. Gelmiyorlar. Kocaeli bölgesindeki tüm fabrikalarda çalışan işçiler son dönem anlaşmaları ile ücretlerini yükselttiler. GÜBRETAŞ işçisinin yüzde 60-65 üstüne çıktılar. GÜBRETAŞ işçisini de onların düzeyine taşıyalım diyoruz, gelmiyorlar. En son görüşmemizde yüzde 33 artış verdiler. Bu artışla işçiyi açılıkla terbiye etmeye çalışıyorlar. Sanki bu fabrikayı gözden çıkardılar, kapatmak istiyorlar. GÜBRETAŞ, Tarım Kredi Holding’in bünyesinde bir fabrika. Tarım Kredi Holding zorda diyorlar. İşçi de zorda. Gelin anlaşalım, uzamasın grev diyoruz. Türkiye’de kimyasal gübre üretiminde lider fabrikayız, bu devlet fabrikasının pazarını sanki diğer özel sektör kimya fabrikaları olan Eti Gübre (Cengiz Holding), TOROS Gübre (TEKFEN-Can Holding), BAĞFAŞ, IGSAŞ, Gemlik Gübre’ye terk etmek istiyorlar. Böyle bir gizli niyet mi var, şüpheleniyoruz. GÜBRETAŞ’ın Türkiye pazar payı 3 yıl önce yüzde 40’tı, yüzde 9.5’e indi. GÜBRETAŞ pazar payını daraltınca diğer özel sektör gübre fabrikalarına zam yapabilme yolu da açıldı” diyor.

★★★

70 yaşını geçmiş bir hanım da vardı işçilerin arasında. Mağrur, hakim, gururlu oturmuş konuşmaları pür dikkat dinliyordu.

Siz de mi işçisiniz?

Hayır anneyim.

GÜBRETAŞ’ın greve çıkmış işçilerinden Gökhan Serilmiş’in annesi Aysel Serilmiş oğluna ve arkadaşlarına destek için gelmişti.

Şunları anlattı:

“Nerdeyse 3 ay dolacak grev devam ediyor. Bu işçi çocuklar sıkıntı içindeler, geçim çok zor. Ben eşimden kalan 13 bin lira emekli aylığını da veriyorum. Oğlumun eşi gelinim de hastanede çalışıyor. Yine de dönmüyor evin bütçesi bu gelirle. Bu grev bitsin, bu işçilerin hakkı ödensin istiyorum.”

★★★

BAĞFAŞ, 1976 yılında ilk kompoze gübre bölümünü de açtı. 1988’de ve 2015’te fabrika yeni bölümlerle genişledi. Avrupa’nın en büyük fabrikası oldu. 3 vardiya 24 saat üretim yapıyor. Burada üretilen gübre dökme olarak gemilere yüklenip İskenderun, İzmir, Tekirdağ, Samsun limanlarına gönderilip orada paketlenerek çiftçinin tarlasına, bostanına, bahçesine, serasına ulaşıyor. BAĞFAŞ, yetişmiş iyi eğitimli işçisinin emek katkısı ile kar ediyor. Türkiye her yıl yurt dışından 1.3 milyar dolar gübre ithal ediyor.

★★★

İşçilerin birbirine anlattıkları şöyle bir bilgi daha var: BAĞFAŞ’ta işçi ile anlaşılıp da greve gidilmesiydi, piyasa değeri 6 milyar TL olan 180.000 ton gübre üretilebilirdi. İşçinin istediği toplam zammın, 2 yıllık maaş ödemesi 600 milyon TL olacaktı. BAĞFAŞ, sadece 3 ayda 2 yıl boyunca işçiye vermekten kaçtığı ödemenin 10 katı zarar etti. Neden?