Bu plandan barış çıkmaz Dünya Haberleri

ABD Başkanı Trump, Müslüman liderlerle görüştükten sonra yanına Netanyahu’yu alıp 20 maddelik Gazze ateşkes planı açıkladı. Plan soykırımı geçici olarak durduracağı için olumlu karşılansa da Filistin Devleti'nin yok sayılması, Hamas’ın dışlanması, belirsizlikler ve İsrail’in kirli sicili göz önüne alındığında kalıcı barış zor görünüyor.

ABD Başkanı Donald Trump, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile Beyaz Saray’da ortaklaşa açıkladığı 20 maddelik Gazze ateşkes planını “tarihi” olarak nitelendirildi. Ancak planın birçok kritik maddesi muğlak ve İsrail'in kirli sicili göz önünde bulundurulduğunda uygulanması şüpheli görünüyor. 2 yıldır Gazze'de soykırım yürüten gücün, Trump planının uygulanması halinde hiçbir şey olmamış gibi yola devam etmemesi uluslararası kamuoyunun en büyük beklentisi. Yıllardır 'dokunulmazlık kalkanı'ndan faydalanan İsrail'in bir kez daha işlediği suçlardan kendisini kurtarması Gazze'de öldürülen 67 bin insanın hatırasına hakaret olacağı belirtiliyor. Planın içindeki belirsizlikler, İşgalci gücün her an uygulamadan vazgeçmesinin ve yeniden saldırıların önünü açmasına da göz yumuyor ve herhangi bir yaptırım mekanizması öngörmüyor. Akan kanın durmasının sağlanması önemli olsa da beklenti soykırımın bir daha tekrarlanmasını engelleyecek tedbirlerin sahada uygulanmasını da görmek. Bu nedenle bazı sorular cevap bekliyor.

NETANYAHU HESAP VERECEK MI?

Gazze Kasabı Netanyahu, Gazze ve Filistin topraklarındaki yıllardır süren saldırılar ve katliamlarla “soykırımdan sorumlu” olarak Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından tutuklanma emriyle aranıyor. Savaş suçu ve insanlık suçları iddiaları ile yargılanması tartışılıyor. İsrail hakkında Uluslararası Adalet Divanı'nda açılmış bir soykırım davası devam ediyor. Öte yandan birçok ülkede Gazze'deki soykırıma dahil olmuş işgalci güç unsurlarına karşı açılan davalar da mevcut. Ancak Trump planında söz konusu hukuk mücadelesine ilişkin bir atıf bulunmuyor, bu da işgalci gücün işlediği suçlardan dolayı bir kez daha hesap vermeyeceği endişesine sebep oluyor.

TAZMINAT ÖDEYECEK MI?

Son 2 yıldır Gazze’de yaşanan ağır yıkım ve sivil kayıplar göz önüne alındığında, İsrail’in savaş tazminatı ödemesi gerektiği tartışılıyor. Gazze'de oluşan maddi zararın 62 milyar dolar civarında olduğu değerlendiriliyor. Uluslararası hukukta sivillere yönelik sistematik zararlar ve altyapının yok edilmesi tazminat talebini haklı kılıyor. Ancak İsrail, böyle bir tazminat yükümlülüğünü kabul etmiyor. Trump planında da böyle bir yükümlülükten bahsedilmiyor.

BATI ŞERİA NE OLACAK?

Batı Şeria’daki işgal uluslararası hukuk tarafından yasa dışı kabul edilmekte. Ancak İsrail, yasa dışı yerleşim politikalarını sürdürmeye, bölgedeki istilacı Yahudi nüfusu silahlandırmaya ve Filistinli nüfusu terörize etmeye devam ediyor. Her ne kadar ABD Başkanı, İsrail'in Batı Şeria'yı ilhakını engelleyeceğini söylese de mevcut fiili durum dahi bir Filistin Devletinin kurulmasında en büyük engellerden birini oluşturuyor. 20 maddelik metinde işgalin sona erdirilmesine ilişkin de somut bir adım yok. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi kurumlar çeşitli kınama ve yaptırımlar önerse de güçlü ekonomik ve siyasi bağlar nedeniyle ciddi müeyyideler şu ana kadar hayata geçirilemedi.

YA PLANA UYMAZSA?

Trump’ın Gazze ateşkes teklifinin uygulanması konusunda İsrail’in taahhütlerine uymaması halinde karşılaşacağı yaptırımlar ise plan ve uluslararası toplum nezdinde oldukça muğlak. İsrail, özellikle ABD’nin güçlü desteği sayesinde bugüne kadar uluslararası eleştirilere rağmen büyük yaptırımlardan kaçabildi. Şu ana kadar somut ve caydırıcı yaptırımların uygulanması için uluslararası toplumda ciddi bir siyasi irade görülmediği için, ileriki günler ya da aylarda İsrail’in anlaşmaya uymaması halinde karşılaşacağı yaptırımların etkinliği büyük soru işareti olarak kalmaya devam ediyor.

ULUSLARARASI GÜCÜN YAPISI NASIL OLACAK?

Plan, Gazze’yi geçici "Uluslararası İstikrar Gücü”nün koruyacağını söylüyor ama bu gücün hangi ülkelerden oluşacağı, yetkileri ve görev tanımı açık değil. Bu güç, asker mi olacak, polis gücü mü yoksa gözlemci mi? Gücün angajmanlar kuralları nasıl belirlenecek? Birleşmiş Milletler Barış Gücü'ne benzer bir misyon mu yürütecek? Bunlar planda net olarak çerçevesi çizilmemiş konular. Plan, geçici yönetimin, Filistin Yönetimi’nin reformlarını tamamlayıp Gazze’ye “güvenli ve etkili” şekilde dönmesine kadar görevde kalacağını söylüyor. Ancak reformların nasıl değerlendirileceği, Filistin yönetiminin ne zaman yetkin sayılacağı da belli değil. Ayrıca plan, Gazze’yi bağımsız bir bölge gibi ele alıp Filistin topraklarının geri kalanıyla birleşme gerekliliğini görmezden geliyor.

ÇEKİLME TAKVİMİ YOK

İsrail’in Gazze’den çekilmesi “demilitarizasyon standartları, kilometre taşları ve zaman çizelgeleri”ne bağlanmış, ancak bu ölçütlerin ne olduğu belirtilmemiş. Ayrıca İsrail, Gazze çevresinde “tampon bölgeyi” elinde tutacak, ancak bu koşulların sağlanıp sağlanmadığını kim karar verecek. Plan, Gazze’de “teknokrat bir Filistin komitesi” kurulmasını öngörüyor. Ancak bu komitenin üyelerinin kimler olacağı, nasıl seçileceği belirsiz. Trump ve Irak'taki katliamlardan sorumlu tutulan eski İngiltere Başbakanı Tony Blair’in liderliğindeki “barış konseyi”nin komite üzerindeki yetkileri ve günlük karar alma süreçleri net değil.

ANLAŞMAYI HEMEN YALANLADI

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ABD Başkanı Donald Trump'ın Gazze planına attığı imzanın mürekkebi kurumadan ülkesinin Gazze'deki işgalinin devam edeceğini ve bağımsız Filistin Devleti kurulmayacağını ileri sürdü. Netanyahu, ABD merkezli X sosyal medya hesabından Trump ile görüşmesini İbranice değerlendirdiği paylaşımında, "Hamas'ın İsrail'i köşeye sıkıştırmasındansa, Hamas'ı köşeye sıkıştırdıklarını" ifade etti. Netanyahu, "Dünya, Arap ve İslam aleminin Hamas'a, İsrail'in Trump ile hazırladıkları şartları kabul etmesi için baskı yaptığını" öne sürdü. Trump'ın Beyaz Saray'da açıkladığı Gazze ateşkes ve esir takası planına değinen Netanyahu, plana göre, "Gazze Şeridi'ndeki tüm İsrailli esirlerin serbest kalacağını buna karşın İsrail'in Gazze'nin çoğundaki işgalinin devam edeceğini" savundu. Trump'ın planına göre "Filistin devletinin kurulmasının" kesinlikle gerçekleşmeyeceğini ileri süren Netanyahu, ne Trump'ın ne kendisinin böyle bir şey açıklamadığını dile getirdi. Netanyahu, Trump'ın Birleşmiş Milletler Genel Kurulu konuşmasında, Filistin'i devlet olarak tanıyan ülkeleri eleştirdiğine de işaret etti.

TRUMP'TAN TEHDİT

ABD Başkanı Trump, dün Beyaz Saray’dan ayrıldığı sırada basın mensuplarına önceki gün açıkladığı Gazze planına ilişkin açıklama yaptı. Yaptığı açıklamada Arap ülke liderlerinin anlaşmayı kabul ettiğini bildiren Trump, "Barış teklifini kabul etmesi için Hamas’ı bekliyoruz" dedi. "Hamas olumsuz yanıt verirse çok üzücü olur. Rehinelerin derhal teslim alınmasını bekliyoruz. Oldukça basit. Ortadoğu’daki herkes imzaladı. Bu daha önce hiç olmadı" diyen Trump, "Hamas teklifi reddetmesi durumunda İsrail yapması gerekeni yapacaktır. Hamas ile müzakere için fazla bir alan yok. Hamas’a 4 gün süre verildi" ifadelerini kullandı.

20 MADDELİK METİN

ABD Başkanı Donald Trump'ın "Gazze Çatışmasını Sonlandıracak Kapsamlı Planı" olarak adlandırılan 20 maddelik çözüm planı yayımlandı. Plan kapsamında Hamas silahlarını bırakacak ve bütün silahları imha edilecek. 20 canlı İsrailli rehine ve öldüğü düşünülen 24'ten fazla kişinin kalıntıları 72 saat içinde iade edilecek. Öneriye göre, rehineler serbest bırakıldıktan sonra İsrail yüzlerce mahpus Gazzeliyi serbest bırakacak. Aynı zamanda her iki taraf da öneriyi kabul ederse "Gazze Şeridi'ne tam yardımın derhal gönderileceği" belirtiliyor. ABD planında Gazze'nin gelecekteki yönetimi de genel hatlarıyla tasvir ediliyor. Buna göre Gazze'yi geçici olarak "teknokrat, apolitik Filistin komitesi" yönetecek. Bu komite, Barış Kurulu adı verilen bir uluslararası geçiş organının gözetimi ve denetimi altında görev yapacak. Barış Kurulu'nun başında Trump olacak. Eski İngiltere Başbakanı Tony Blair ve "duyurulacak" diğer liderler de yönetim organında yer alacak. Teklifte Hamas'ın yönetimde "doğrudan, dolaylı veya herhangi bir şekilde" hiçbir rolünün olmaması gerektiği belirtiliyor. Planın büyük bir kısmı, ABD'nin Gazze'yi yeniden inşa etmek için "ekonomik kalkınma planı"na odaklanıyor. Ayrıca, "İsrail'in Gazze'yi işgal etmeyeceği veya ilhak etmeyeceği" ve güçlerinin zaman içinde aşamalı olarak bölgeden çekileceği belirtiliyor. Plan ayrıca, nihai bir Filistin devletinin kurulmasına da kapı aralıyor.

Katar: Üzerinde tartışılmalı

ABD Başkanı Trump'ın Gazze planının son anda değiştirildiği iddia edildi. Uluslararası basına yansıyan iddialara göre, plandaki değişiklikler bölge ülkeleri için 'şaşırtıcı' oldu. Katar'ın, Pazartesi günü Beyaz Sarayca metnin tamamının yayınlanmasını engellemeye çalıştığı ancak bunda başarılı olamadığı bildirildi. Bu, Katar'ın tutumuna da yansıdı. Katar Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Muhammed bin Abdurrahman Âl-Sâni, el-Cezire'ye yaptığı açıklamada planda bazı konuların "açıklığa kavuşturulması ve müzakere edilmesi gerektiğini" belirtti. "Planın detayları ve uygulanma şekli üzerinde tartışılması gerekiyor" diyen Âl Sâni, herkes tarafından planın yapıcı şekilde ele alınmasını ve savaşın sona erdirilmesi fırsatının değerlendirilmesini umduklarını söyledi. Âl Sâni, "Hamas, sorumlulukla yaklaştı ve planı inceleyeceğine söz verdi" diye konuştu.

GAZZE'DE İSRAİLTERÖRÜ DEVAM EDİYOR

Siyonist İsrail'in Gazze'ye karadan ve havadan saldırılarının şiddeti her geçen gün biraz daha artıyor. Dün işgalci İsrail ordusunun Gazze Şeridi'nin çeşitli noktalarına 160'tan fazla hava saldırısı düzenlediği kaydedildi. İşgal ordusu Gazze şehrinde, Nassr Caddesi ve Şati Mültecileri yakınındaki kuzeybatı ekseninde ve Celaa Caddesi yakınındaki kuzeydoğu noktasında tanklar ve zırhlı araçlarla hızla ilerleme kaydettiği, yüzlerce binanın bombardımanlar sonucu yıkıldığı belirtilirken, güney ekseninde de işgalin genişlemeye devam ettiği kaydedildi. İsrail saldırıları yüzünden çok sayıda Filistinli hâlâ enkaz altında kalırken, Filistin Sivil Savunma ekipleri topçu ateşi ve hava saldırıları nedeniyle bölgeye erişim sağlayamadıklarını bildirdi.

EL-FETİH DIŞINDA BEĞENEN YOK

Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas'ın liderliğindeki Fetih Hareketi Trump'ın Gazze planını memnuniyetle karşılarken İslami Cihad, Filistin Ulusal Girişim Hareketi ve Filistin Halk Kurtuluş Cephesi ise plana karşı çıktı. Gruplar, planın "İsrail lehine mutlak bir taraflılık içerdiğini, işgali ve ırkçı baskıyı görmezden geldiğini, Filistin direnişini teslim olmaya zorladığını ve bölgeyi daha büyük çatışmalara sürükleyecek bir dayatma içerdiğini" ifade etti. El-Fetih açıklamasında ise, "ABD Başkanı Donald Trump'ın dahil olduğu tüm bölgesel ve uluslararası çabaları memnuniyetle karşılıyoruz" denildi.