Cari açıkta rekor, şaşan hedefler, 19 Mart operasyonunun etkisinin 4 5 gün olmadığı gerçeği... Sözcü Gazetesi

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in “yakında cari fazlayı konuşacağız” açıklamasından kısa bir süre sonra, Merkez Bankası'nın yayımladığı nisan ayı ödemeler dengesi verileri ekonomideki kırılgan tabloyu gözler önüne serdi. Cari açıkta son iki yılın rekoru kırılırken, Merkez Bankası rezervlerinde ve yabancı yatırım portföylerinde yaşanan dramatik kayıplar dikkat çekti. 19 Mart’ta İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik siyasi-yargısal operasyonların etkileri nisan verilerine sert şekilde yansıdı.

ANKA Haber Ajansı'ndan Zülfikar Doğan'ın, ekonomideki gelişmeleri yaratılan sarsıntıları ve yıl sonu hedeflerinin nasıl tehlikeye girdiğini tüm yönleriyle analiz ettiği yazısı:

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in kısa süre önce ifade ettiği ‘yakında cari fazlayı konuşacağız’ sözlerine karşılık, Merkez Bankası’nın (MB) nisan ayı ödemeler dengesi rakamları, cari açıkta son iki yılın rekorunun kırıldığını, rezerv kaybı ve yabancı portföy yatırımları çıkışlarında yeni rekorlar yaşandığını gösterdi. Orta Vadeli Program’da (OVP) 2025 yılsonu için 28,6 milyar tutarında öngörülen cari açık hedefinin üçte ikisi nisan sonunda 20,3 milyar dolara yükselen cari açık tutarıyla 4 ayda gerçekleşti. Dolayısıyla yılsonu cari açık hedefinin tutmayacağı, ciddi sapma yaşanacağı ortaya çıktı.

İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ve CHP’li ilçe belediye başkanlarıyla, üst düzey bürokratlara ve iş insanlarına yönelik 19 Mart siyasal-yargısal operasyonlarının etkisi, mart ayı ödemeler dengesinde ilk belirtilerini göstermişti. MB’nin duyurduğu nisan rakamları ise operasyonların etkisinin ağırlaşarak sürdüğünü, rezerv kaybı ve yabancı yatırımcı kaçışında son 2-3 yılın rekorlarının kırıldığını sergiledi.

MERKEZ BANKASI REZERVLERİ 25 MİLYAR DOLAR ERİDİ, YABANCI 11 MİLYAR DOLARLIK ÇIKIŞ YAPTI

19 Mart operasyonları ardından yerli yatırım sermayesinin yurt dışına kaçışı hızlanırken, nisan ayında da bu eğilim sürüyor. Martta 6,5 milyar dolar olan yurtiçi yerleşik yerli yatırım sermayesinin yurt dışına kaçışı nisanda 7,9 milyar dolara yükseldi. Ayrıca nisanda yabancı yatırımcı kaçışındaki hızlanma da resmi rakamlara yansıdı. Nisan ayında yabancı portföy yatırımcıları 10,9 milyar dolarlık portföy yatırımını boşaltarak döviz varlıklarını yurt dışına taşıdı. Bu tutar 1991’den bu yana son 34 yılın en büyük aylık yabancı yatırım çıkışı oldu.

CARİ AÇIKTA BEŞ YILIN EN YÜKSEK TUTARI

Nisanda geçen yılın aynı ayına kıyasla yaklaşık iki kat artarak 4,8 milyar dolardan 7,9 milyar dolara fırlayan aylık cari açık, bu yılın şubat ve mart aylarındaki aylık 4,2 milyar dolara göre de iki kata varan düzeyde yükseldi. Nisan cari açığı 2023 şubatından bu yana son 2,5 yılın en yüksek aylık açık tutarı. Altın ve enerji ithalatı hariç tutulduğunda rutin olarak cari fazla verilirken bu yılın nisan ayında ilk kez altın ve enerji dışında da 1,9 milyar dolar cari açık verildi. Bu da 2020’den bu yana son 5 yılın en yüksek tutarı.

19 MART'IN ETKİSİ 4-5 GÜN SÜRMEDİ BÜYÜYEREK DEVAM ETTİ

Ekonomi yönetimini telaşlandıran ve rezerv biriktirme doğrultusunda peş peşe panik kararları almaya yönlendiren kritik gelişmenin, MB rezervlerinin nisanda rekor tutarda erimesinden kaynaklandığı anlaşılıyor. MB rezervlerinde bir ayda yaşanan 24 milyar 988 milyon dolarlık net rezerv kaybı 19 Mart operasyonlarının etkisiyle martta üç günde gerçekleşen 15 milyar dolarlık net rezerv kaybının 10 milyar dolar üzerine çıktı. İki ayda 40 milyar dolara ulaşan MB rezerv kaybı da yine 34 yıldan bu yana aylık bazda art arda yaşanan en yüksek rezerv kayıpları olarak rekorlar arasına girdi. Döviz mevduatlarının munzam karşılıklarında artış, ihracatçıların döviz kazançlarının yüzde 35’ine el koyma vb. kararlarla bu fırtınayı durdurmaya çalışan MB ve ekonomi yönetiminin ‘19 Mart operasyonlarının etkisi 4-5 gün sürdü’ söyleminin gerçeği yansıtmadığı, 19 Mart etkisinin büyüyerek devam ettiği nisan rakamlarıyla açığa çıktı.

İSRAİL-İRAN GERİLİMİ YENİ ZAMLARIN HABERCİSİ

İsrail’in İran’a saldırılarıyla sınırlarımızda başlayan sıcak savaş dalgası, özellikle küresel petrol ve doğalgaz piyasalarında yarattığı sarsıntıyla fiyatların yükselmesine yol açtı. Petrolün varil fiyatı 80 dolara yaklaşırken savaşın uzaması, Hürmüz Boğazının kapanması, küresel piyasalarda petrol ve doğalgaz arzının gerilemesi durumunda varil fiyatının 100 doları aşacağı endişeleri dile getiriliyor. Bu durumdan petrole endeksli küresel doğal gaz fiyatları da etkilenecek. OVP ve MB Enflasyon raporunda 2025 için ortalama 65,8 dolar olarak öngörülen petrol fiyatı şimdiden aşılmış durumda. Dolayısıyla Türkiye’nin enerji ithalatı faturasının kabarması, ödemeler dengesi bilançosunun ve cari açık hedeflerinin olumsuz etkilenmesi gündemde. Bir ay önce henüz savaş olmadığı halde elektrik fiyatlarına yapılan yüzde 30 zammın enflasyona etkisi sürerken, şimdi petrol ve doğal gaz ithalindeki fiyat artışlarından dolayı doğalgaza ciddi oranda zam yapılması söz konusu. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alpaslan Bayraktar Türkiye’nin doğal gaz ithalatının yüzde 20’sini İran’dan yaptığına dikkat çekerek doğal gaza zam sinyali verdi.

Nisanda savaş henüz başlamamasına rağmen ilk kez enerji ve altın hariç 1,9 milyar dolarlık cari açık verilmesi, küresel fiyat artışları sonrasında enerji ithalatının pahalanması nedeniyle önümüzdeki aylarda cari açıkta yüksek artışlara neden olacak. Cari açıkta artışın hızlanması yanında ithal enerji maliyetinin yükselmesi, akaryakıt fiyatlarına daha sık ve daha yüksek oranlı zamları beraberinde getirecek. Bu da enflasyonda yeni bir yükseliş dalgasını tetikleyecek.