Dokunulmazlık zırhı delindi , yeni dünya düzeni kuruluyor mu?

İsrail-İran savaşında ateşkes sağlansa da, yeni çatışma ve kriz riskinin her an kapıyı çalmasından endişe ediliyor. Görünürde kısa süreyle sınırlı bir askeri çatışma gibi algılanan kriz, bölgesel dengeleri ve küresel güç mimarisini sarsacak kadar derin jeopolitik sonuçlar doğurdu. Aynı dönemde toplanan 17. BRICS Liderler Zirvesi ise bu sarsıntının diplomatik ve ekonomik izdüşümünü ortaya koyan bir başka büyük gelişme olarak dikkat çekti. İsrail-İran savaşı ile BRICS Zirvesi'nin çıktılarının 'haberglobal.com.tr'ye değerlendiren Siyaset Bilimci Umur Tugay Yücel ise, "Batı'nın mutlak belirleyici gücünün sorgulanmaya başlandığı, Küresel Güney’in ise uluslararası düzende daha eşitlikçi ve çok merkezli bir sistem arayışında daha etkin bir konuma yükseldiği yeni bir dönemin işaret fişeği ateşlendi" dedi. 

Yücel: "BRICS ülkeleri, askeri ittifak olmadan da ortak güvenlik söylemi geliştirip, kendi güvenlik kaygılarını kolektif biçimde masaya yatırabiliyor."

-Hem 12 gün süren savaş hem de BRICS liderler zirvesinden yansıyanları ele aldığınızda ortaya çıkan yeni denklemi nasıl yorumluyorsunuz?

"İran’ın hava gücü açısından zayıf olmasına rağmen İsrail’e füzelerle verdiği güçlü karşılık, Hayfa Limanı ve MOSSAD karargâhı gibi stratejik noktaların vurulmasıyla birlikte Batı’nın koruması altındaki İsrail’in dokunulmazlığının kalmadığını ortaya koydu. Bu sadece İran’ın askeri kapasitesi açısından değil, Batı'nın savunma şemsiyesinin mutlak olmadığını göstermesi bakımından da dikkat çekiciydi."

-Sizce batının hegemon gücü sarsılıyor mu? 

"Savaşın en çarpıcı sonucu, artık hiçbir aktörün 'dokunulmaz' olmadığı ve her ülkenin hedef haline gelebileceği gerçeğinin uluslararası sistemde bir norm haline gelmesi oldu. Bu, klasik güç dengesi anlayışının çöküşü anlamına gelirken, aynı zamanda yeni dengelerin kurulması gerektiğini savunan BRICS gibi platformların uluslararası meşruiyet kazanmasını da hızlandırdı. İsrail’in saldırgan tutumuna karşı Batı dışı dünyanın sessiz kalmaması ve İran’a yönelik sempatisini açıkça ifade etmesi, hem halklar düzeyinde hem de diplomatik platformlarda yeni bloklaşmaların habercisi oldu."

-Siz böylesi bir dönemde BRICS Liderler Zirvesi'nin tarihi önemde olduğunu söylüyorsunuz?

"Tam da bu gerilimli dönemin ardından Rio de Janeiro’da toplanan BRICS Zirvesi, küresel yönetişim yapılarındaki adaletsizlikleri hedef aldı. Zirvede BM Güvenlik Konseyi’nde reform, IMF kotalarının adil dağıtılması, Dünya Bankası hisselerinin yeniden yapılandırılması ve Dünya Sağlık Örgütü’nün güçlendirilmesi gibi çağrılar, mevcut uluslararası düzenin artık Batı merkezli kurumlarla sürdürülemeyeceğinin açık bir ilanıydı. Özellikle İsrail’in İran’a yönelik saldırılarının BM Sözleşmesi’ni ihlal ettiği vurgusu ve ABD’nin İran’a karşı giriştiği operasyonların diplomatik olarak kınanması, BRICS’in sadece ekonomik değil, siyasi düzlemde de aktif bir küresel oyuncu haline geldiğini gösterdi."

Tek kutuplu dünyanın sonuna geldik diyebilir miyiz?

"BRICS Zirvesi’nin en dikkat çeken yönlerinden biri, Batı karşıtı bir cephe oluşturmadan, düşmanlaştırıcı bir dil kullanmadan adalet, eşitlik ve çok kutupluluk söylemini sistematik biçimde inşa etmesi oldu. 31 sayfalık ve 126 maddelik Rio Bildirgesi, hiçbir ülkeyi hedef göstermeden ama aynı zamanda tek kutupluluğa, müdahaleci dış politikalara ve yaptırım dayatmalarına karşı açık bir duruş sergiledi. İsrail-İran savaşının ardından Küresel Güney'de görülen İran yanlısı gösteriler, halkların artık sadece hükümetler aracılığıyla değil, doğrudan uluslararası ilişkilere etkide bulunduğu yeni bir küresel siyasal bilinç halini yansıtıyordu."

Yücel. "Brezilya’dan Endonezya’ya, Güney Afrika’dan Mısır’a kadar geniş bir coğrafyada yükselen anti-emperyalist duruş, Batı’nın 'ya bizdensin ya onlardan' dikotomisine meydan okuyordu."

ABD-İngiltere merkezli küresel ekonomik vesayet süreçten nasıl etkilenecek?

"Yeni Kalkınma Bankası'na, Özbekistan ve Kolombiya’nın katılımının yanı sıra, Vietnam’ın ortak ülke statüsü alması, BRICS’in coğrafi ve kültürel olarak çeşitlenmesini beraberinde getirdi. Bu durum, çok merkezli bir dünyanın sadece ideolojik değil, aynı zamanda kurumsal düzeyde de şekillenmeye başladığını gösteriyor. BRICS'in tahıl borsası kurma hedefi, yerel paralarla ticaret ve alternatif ödeme sistemleri konusundaki girişimleri, Batı merkezli finansal yapıya karşı ekonomik özgürlük arayışının ifadesi."

[email protected] 

Kaynak: Web Özel