Dünya basını ABD nin İran a saldırısını nasıl gördü? Washington savaşa dahil oldu... Çin ve ABD karşı karşıya gelebilir

İsrail, 13 Haziran'da İran'a yönelik hava saldırıları başlattı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, saldırıda hedeflerinin İran'ın nükleer kapasitesini yok etmek ve rejimi devirmek olduğunu duyurdu.

Trump, çatışmaların ilk gününden itibaren İsrail'in saldırılarına tam destek vermiş ve İran'ın "uranyum zenginleştirme faaliyetlerine tamamen son vermemesi durumunda" ABD'nin saldırabileceğini dile getirmişti. ABD Başkanı, 22 Haziran'da İran'ın müzakere teklifine karşın anlaşmayı kabul etmediğini öne sürerek B-2 uçaklarına nükleer tesislere saldırı emri verdi.

Uluslararası basın, Trump'ın saldırı emri sonrası Orta Doğu'da çatışmaların şiddetlenebileceğini belirtti. Trump'ın İran'a geniş çaplı bir saldırı başlatmak için Kongre'den savaş ilanı yetkisi alması gerektiğinin altı çizilirken, ABD'nin İsrail'in başlattığı savaşa katıldığı yorumu yapıldı. Öte yandan, "Çin'in ABD ile karşı karşıya gelmek zorunda kalabileceğine" dikkat çekilen RT News analizinde, Tahran ve Pekin arasında yakın ilişkiler bulunduğu kaydedildi.

ASSOCIATED PRESS: ABD İRAN'IN SAVAŞINA DAHİL OLDU

ABD merkezli haber ajansı Associated Press (AP), "ABD'nin pazar sabahı İran'daki üç tesisi vurarak İsrail'in savaşına dahil olduğunu" belirtti. AP bu hamleyi İran'ı zayıflatmak için atılmış riskli bir adım diye tanımlayarak, Orta Doğu'da daha geniş bir bölgesel çatışma ihtimaline dikkat çekti. Haberde, Trump'ın, İran'ın temel nükleer tesislerinin "tamamen ve tümüyle yok edildiğini" iddia ettiği ancak tesislerde oluşan hasara ilişkin henüz net bilgiler ortaya çıkmadığı kaydedildi.

ABD'nin, dokuz gündür İran'la savaşan müttefiki İsrail'in yanında yer alarak saldırılarına devam edip etmeyeceğinin belirsizliğini koruduğunu ifade eden AP, şu ifadeleri kullandı:

"Trump, Kongre onayı olmadan harekete geçti ve Tahran'ın ABD güçlerine misilleme yapması durumunda ek saldırı talimatı vereceği uyarısı yaparak, 'İran için ya barış olacak ya da trajedi' dedi.

İran, 2015 yılında ABD ve diğer Batılı ülkelerle imzaladığı anlaşma kapsamında, ekonomik yaptırımların kaldırılması karşılığında uranyum zenginleştirme faaliyetlerini sınırlandırmayı kabul etmişti. Ancak Trump, Obama dönemindeki bu anlaşmanın İran'a çok fazla imtiyaz tanıdığını ve ülkenin "nükleer haricindeki faaliyetlerini" kısıtlamadığını savunarak eleştirilerini sürdürmüştü.

Öte yandan, "ABD'yi Yeniden Harika Yap" (MAGA) hareketine bağlı bazı Trump destekçileri, ABD'nin daha fazla çatışmaya dahil olmasının, ABD Başkanı'nın bitmeyen ve maliyetli savaşlardan kaçınma vaadiyle çeliştiğini öne sürerek saldırıyı eleştirdi. Trump, bu eleştirilere yanıt vererek barış için çalıştığını yineledi."

RT NEWS: ÇİN NE YAPACAK?

Rus RT News'ün haberinde, Çin'in, İsrail'in İran'a yönelik son askeri operasyonlarına karşı keskin bir tutum takındığı kaydedildi. RT, Çin Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan yazılı açıklamada, "Egemen bir ülkenin toprak bütünlüğünün ihlal edilmesini şiddetle kınıyoruz" ifadelerinin altını çizdi. Haberde, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin acil toplantısında konuşan Çin'in BM Daimi Temsilcisi Büyükelçi Fu Cong'un, İsrail'in askeri harekatlarını "kabul edilemez" olarak nitelendirdiği aktarıldı.

RT'ye göre, Pekin yönetimi, Tahran ile 2021'de imzalanan 25 yıllık kapsamlı işbirliği anlaşması çerçevesinde ilişkilerini derinleştiriyor. Haberde, iki ülkenin enerji, altyapı ve savunma sanayi başta olmak üzere çok sayıda alanda ortak projeler yürüttüğü bildirildi. RT, Çin'in, İran'ın en büyük ticari partneri konumunda bulunduğunu belirtti.

İki ülke arasındaki askeri iş birliğinin de dikkat çekici düzeyde olduğunu aktaran RT, şu değerlendirmelerde bulundu:

"İki ülke 2019'dan bu yana düzenli olarak ortak deniz tatbikatları gerçekleştiriyor. Uzmanlar, bu askeri yakınlaşmanın bölgedeki ABD etkinliğine karşı denge unsuru oluşturduğuna dikkat çekti.

Çin, Orta Doğu'da artan etkinliğini sürdürülebilir kılmaya çalışıyor. 2023'te İran ile Suudi Arabistan'ı uzlaştıran anlaşmada oynadığı arabuluculuk rolü, bölgesel diplomasideki ağırlığını gösterdi. Ancak analistler, Pekin'in Tahran üzerindeki etkisinin sınırlı olduğu görüşünde.

ÇİN'İN ÇIKARLARI TEHDİT ALTINDA

Enerji güvenliği açısından kritik öneme sahip Hürmüz Boğazı'ndaki istikrar, Çin'in en önemli öncelikleri arasında yer alıyor. Uzmanlar, bölgede tırmanan gerilimin Çin'in ekonomik çıkarlarını tehdit ettiği konusunda uyarı yaptı.

Çin Dışişleri Bakanlığı, 2015 tarihli Nükleer Anlaşma'nın (JCPOA) yeniden hayata geçirilmesi gerektiğini savundu. Mart ayında Çin, Rusya ve İran dışişleri bakan yardımcılarının katılımıyla düzenlenen üçlü toplantıda bu tutum bir kez daha teyit edildi. Pekin yönetimi, uluslararası toplumu İran'a uygulanan yaptırımların kaldırılması konusunda iş birliğine çağırdı. Çinli yetkililer, tek taraflı eylemlerin sorunu çözmek yerine daha da karmaşık hale getirdiğini belirtti.

Çin'in İran politikası, stratejik ortaklık ile uluslararası sorumluluklar arasında denge kurmaya çalışıyor. Bir yandan Tahran'la derinleşen ilişkiler, diğer yandan küresel bir güç olarak uluslararası hukuka bağlılık iddiası Pekin açısından zorlu bir denklem oluşturuyor. Uzmanlar, Çin'in şu ana kadar bölgedeki nüfuz mücadelesinde ABD ile doğrudan bir çatışmaya girmekten kaçındı. Ancak İsrail-İran geriliminin daha da tırmanması durumunda Pekin'in bu tutumunu sürdürmesinin zorlaşabilir. İran'daki çatışma, ABD ve Çin'i karşı karşıya getirebilir."

AL JAZEERA: KONGRE VE TRUMP ARASINDA SAVAŞ YETKİSİ GERİLİMİ

Katarlı Al Jazeera'nın hazırladığı analizde, Trump'ın Kongre onayı olmadan savaş açma yetkisi olmadığı hatırlatılarak, 'Savaş Yetkileri Yasası' incelendi. Haberde, ABD Kongresi’ndeki Demokrat milletvekillerinin, Başkan Donald Trump’ın İran’a yönelik askeri operasyonlarına karşı harekete geçtiği ifade edildi.

ABD başkanlarının doğrudan saldırı veya yakın tehdit durumlarında askeri harekat emri verebildiği bilgisini paylaşan Al Jazeera, şunları kaydetti:

"ABD Anayasası’nın 1. Bölümü, Kongre’ye "savaş ilan etme" yetkisi veriyor. Bazı anayasa savunucuları, bu hükmün askeri müdahalelerde yetkinin başkanda değil, yasama organında olduğu anlamına geldiğini belirtiyor. ABD’nin resmen savaş ilan ettiği son tarih 1942 yılında 2. Dünya Savaşı sırasındaydı. O tarihten bu yana ABD, Kore, Vietnam, Irak ve Afganistan gibi ülkelerde savaşa girdi ve Libya, Somali ve Yemen gibi bölgelerde de askeri müdahalelerde bulundu. Bu operasyonların çoğu, resmi bir savaş ilanı olmadan gerçekleştirildi.

Tarih boyunca başkanlar, acil durum gerekçesiyle Kongre’yi devre dışı bırakarak askeri operasyonlar düzenledi. Örneğin, 2001’deki 11 Eylül saldırılarının ardından Kongre, dönemin Başkanı George W. Bush’a "teröre karşı savaş" yürütme yetkisi tanıyan Askeri Güç Kullanım Yetkilendirmesi (AUMF) çıkardı. Benzer şekilde, 2003 Irak işgali de bu tür bir yetkiye dayandırıldı.

SAVAŞ YETKİLERİ YASASI

1973’te kabul edilen Savaş Yetkileri Yasası, başkanın Kongre onayı olmadan savaş başlatmasını engellemek için tasarlandı. Yasa, başkanın askeri harekata başlamadan önce Kongre’ye bilgi vermesini ve operasyonun 60-90 gün içinde sonlandırılmasını şart koşuyor. Ancak başkanlar, bu yasanın kısıtlamalarını aşmanın yollarını buldu. ABD tarihinde Kongre ile başkan arasındaki savaş yetkileri çekişmesi yeni değil. 1861’de Başkan Abraham Lincoln, Kongre’nin onayı olmadan İç Savaş sırasında askeri önlemler aldı. Yüksek Mahkeme, bu tür yetkilerin "ani saldırılara karşı" kullanılabileceğine hükmetti.

Günümüzde de benzer bir tartışma yaşanıyor. Demokratlar, Trump’ın İran’a yönelik hamlelerini durdurmak için Savaş Yetkileri Yasası’nı gündeme getiriyor. Ancak uzmanlar, yasanın başkanın yetkilerini fiilen sınırlamadığını, daha çok siyasi bir araç olduğunu belirtiyor. Kongre’de Demokratların savaşı veto edecek çoğunluğa sahip olmaması nedeniyle, Trump’ın İran politikasında herhangi bir değişiklik beklenmiyor."