Dünya bunu bekliyordu... 733 gün sonra Gazze’de ateşkes

7 Ekim 2023’te Hamas’ın İsrail içine saldırılarının tetiklediği ve 67 binden fazla Filistinlinin öldüğü Gazze savaşında 733 gün sonra taraflar arasında ateşkes sağlandı. ABD Başkanı Donald Trump önceki gece İsrail ile Hamas’ın, Gazze’de ateşkes planının ilk aşamasını onayladığını, bu anlaşmayla birlikte tüm esirlerin serbest bırakılacağını ve İsrail’in daha önce belirlenen hatta geri çekileceğini duyurdu. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu anlaşmayı “İsrail devleti için ulusal bir zafer” olarak tanımlarken, Hamas ise “halkımızın kendi kaderini tayin etme hakkı gibi ulusal haklarından vazgeçmeyeceğiz” diyerek nihai barış için iki devletli çözüme işaret etti.

TÜRKİYE’YE TEŞEKKÜR

Trump önceki gece Truth Social’da anlaşmayı şöyle duyurdu: “İsrail ve Hamas’ın barış planımızın ilk aşamasını imzaladığını duyurmaktan onur duyuyorum. Bu, tüm rehinelerin çok yakında serbest bırakılacağı ve İsrail’in askerlerini mutabık kalınan bir hatta çekeceği anlamına geliyor. Bugün, İslam dünyası, İsrail ve tüm komşu ülkeler ile ABD için büyük bir gün. Bu tarihi olayı gerçekleştirmek için bizimle çalışan Katar, Mısır ve Türkiye’den arabuluculara teşekkürlerimizi sunuyoruz.”

KABİNE TASLAĞI ONAYLADI

İsrail Başbakanı Netanyahu da X hesabından yaptığı açıklamada, Gazze’de tutulan İsrailli esirlerin geri getirilmesi için Mısır’da varılan ateşkes anlaşmasının kabinede onaylanacağını belirtti. Anlaşmanın birinci aşamasıyla tüm İsrailli rehinelerin geri döneceğini belirten Netanyahu, ABD Başkanı Trump’a liderliği için teşekkür etti. Dün gece Trump’ın Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve damadı Jared Kushner’in de katıldığı İsrail kabine toplantısında ateşkes taslağının onaylandığı duyuruldu.

KALICI ÇÖZÜM VURGUSU

Hamas da “İşgalci İsrail’in Gazze’den çekilmesi, insani yardımların girişine izin verilmesi ve esirlerin takası konusunda bir anlaşmaya varıldığını” duyurdu. Hamas, Trump’a ve anlaşmanın garantör devletlerine İsrail’i anlaşmanın şartlarını tam olarak uygulamaya zorlamaları çağrısında bulundu. Açıklamada ayrıca “Halkımızın özgürlük, bağımsızlık ve kendi kaderini tayin etme hakkı gibi ulusal haklarından vazgeçmeyeceğimizi vurguluyoruz” ifadesiyle iki devletli çözüme işaret edildi. Hamas lideri Halil el-Hayya da, ABD’den ve tüm arabuluculardan savaşın tamamen bittiğine dair garanti aldıklarını söyledi. Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas da anlaşmanın “kalıcı bir siyasi çözüme ulaşmanın ve bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasına giden yolun başlangıcı olmasını” umduğunu söyledi.

AŞIRICI BAKAN KARŞI ÇIKTI

Öte yandan İsrail’in aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich ateşkes anlaşmasına karşı çıktığını ve anlaşmaya karşı oy kullanacağını söyledi. Smotrich X hesabından yaptığı açıklamada “Hapishanelerin boşaltılmasının ve Tanrı korusun, burada Yahudi kanı akıtmaya devam etmek için her şeyi yapacak olan yeni nesil terörist liderlerin serbest bırakılmasının sonuçlarından büyük korku duyuyoruz. Sırf bu nedenle, dar görüşlü kutlamalara katılamayız ya da anlaşma lehinde oy kullanamayız” dedi.

ŞİMDİ NE OLACAK

- Dün öğle saatlerinde tarafların imzaladığı anlaşma İsrail kabinesinin onayının ardından yürürlüğe girerken, İsrail kabinesinin onayıyla birlikte, Filistinli mahkûmların serbest bırakılmasına izin verilecek.

- Takip eden 24 saat içinde İsrail ordusu, Hamas’la mutabık kalınan hatta doğru geri çekilecek. Gazze’nin yaklaşık yüzde 53’ü İsrail kontrolünde olacak. İsrail’in çekilmesi bugün tamamlanacak.

- Hükümet onayından sonra 72 saatlik bir süre içinde Hamas tüm rehineleri tek seferde ve tören yapılmadan serbest bırakacak. 20’sinin hayatta olduğu düşünülen rehinelerin dışında, ölen İsrailli rehinelerin naaşlarının bulunmasına yönelik saha çalışmaları için bir görev gücü oluşturulacak. Görev gücünde Türkiye, Katar, Mısır ve Kızılhaç da bulunacak.

- Rehinelerin serbest bırakılmasının en geç pazartesi gerçekleşmesi bekleniyor. ABD Başkanı Donald Trump pazar günü İsrail’e gelerek Knesset’te konuşma yapabilir.

- İsrail de rehinelere karşılık 7 Ekim saldırıları sonrası tutuklanan 1700 Gazzeli ve yaklaşık 250 müebbet hükümlüsünü serbest bırakacak.

- Rehine takaslarının sona ermesiyle bitecek birinci aşamanın ertesi günü ikinci aşama için müzakere süreci başlayacak.

DÜNYA ATEŞKESTEN MEMNUN: KALICI ÇÖZÜMLE SONUÇLANSIN

Gazze Şeridi’nde iki yıl sonra gelen ateşkes tüm dünyada büyük bir memnuniyetle karşılanırken, açıklamalarda ateşkesin Filistin’de iki devletli çözümü öngören kalıcı bir barışın ilk adımı olması yönündeki temenniler dikkat çekti.

- BİRLEŞMİŞ MİLLETLER- BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, anlaşmayı memnuniyetle karşıladığını belirterek diplomatik çabalarından dolayı ABD, Katar, Mısır ve Türkiye’yi de takdir ettiğini vurguladı, ilgili herkesi anlaşmanın şartlarına tam olarak uymaya çağırdı.

- AVRUPA BİRLİĞİ - AB Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas anlaşmayı “önemli bir atılım” olarak nitelendirirken, AB’nin anlaşmanın uygulanması için verebileceği desteği sağlayacağını kaydetti.

- FRANSA - Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, X’ten paylaşımında ateşkesi memnuniyetle karşıladı ve “Bu anlaşma savaşın sonu ve iki devletli çözüme dayalı siyasi bir çözümün başlangıcı olmalıdır” dedi.

- İNGİLTERE - İngiliz Başbakanı Keir Starmer anlaşmanın “tüm dünyada hissedilecek bir rahatlama anı” olduğunu belirterek, Türkiye, Katar, Mısır ve ABD’ye süreçteki çabalarından ötürü teşekkür etti.

- RUSYA - Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, Interfax’a yaptığı açıklamada, Gazze’deki ateşkes çabalarını desteklediklerini belirterek, “varılan anlaşmaların uygulanması için adımların atılmasını umuyoruz” dedi.

- ÇİN - Çin Dışişleri “kalıcı ve kapsamlı” bir ateşkes çağrısı yaptı. Dışişleri Sözcüsü Gua Jiakun, “Çin, ‘Filistin’in Filistinliler tarafından yönetilmesi’ prensibini desteklemektedir” dedi.

- İTALYA - İtalyan Dışişleri Bakanı Antonio Tajani de anlaşmadan duyduğu mutluluğu dile getirdi. Tajani, İtalya’nın bölgeye yardım göndermenin yanı sıra “uluslararası barış gücüne asker göndermeye” de hazır olduklarını ifade etti.

- İSPANYA- Gazzelilere en çok destek veren Batılı ülke lideri olan İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ateşkesin adil ve kalıcı bir barışın başlangıcı olmasını umduğunu belirti. Sanchez, “Şimdi diyaloğa girme, sivil halkı destekleme ve geleceğe umutla bakma zamanı” ifadesini kullandı.

- MISIR - Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi, ateşkes duyurusunu “sadece savaş sayfasını kapatmakla kalmayan tarihi bir an” olarak nitelendirdi. Sisi, “Anlaşma aynı zamanda bölge halkları için adalet ve istikrarla tanımlanan bir gelecek için umut kapısını da açıyor” dedi.

- BAE - Birleşik Arap Emirlikleri de anlaşmanın “Gazze Şeridi’ndeki insani acılara son verme yolunda olumlu bir adım” olmasını umduğunu açıkladı. Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, anlaşmanın “Filistin halkının haklarını güvence altına alan ve bölgeye güvenlik ve istikrarı yeniden kazandıran adil ve kalıcı bir çözüme” yol açmasının umulduğu belirtildi.

HAMAS O İKİ İSMİ İSTİYOR: MERVAN BARGUTİ VE  AHMED SAADAT

Hamas’ın Mısır’daki görüşmelerde İsrail hapishanelerinde tutulan El Fetih hareketi liderlerinden Mervan Barguti ile Filistin Halk Kurtuluş Cephesi’nin liderlerinden Ahmed Saadat’ın da serbest bırakılmasını talep ettiği bilinse de İsrail’in yanıtına dair bir netlik yok. Araby al-Jadeed’e konuşan kaynaklar İsrail’in Barguti ile Saadat’ı serbest bırakmayı kabul ettiğini öne sürerken, İsrail Başbakanlık Sözcüsü Tal Heinrich, Fetih Hareketinin sembol isimlerinden Barguti’nin nihai anlaşma kapsamında serbest bırakılmayacağını açıkladı. Özellikle Barguti’nin serbest bırakılması halinde Filistin siyasetinde dengeleri değiştireceği; mevcut Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın yerine geçmesi en muhtemel aday olacağı konuşuluyordu.

TRUMP: GAZZE’YE GİDEBİLİRİM

Mısır’daki üç günlük müzakerelerin sonucunda Hamas ile İsrailli yetkililer, ABD Başkanı Donald Trump’ın duyurduğu Gazze planının ilk aşamasının uygulanması konusunda anlaşma sağlarken, Trump, dün yaptığı açıklamada, “Mısır’da beni temsilen bir imza oldu ama ben kendim de resmi olarak imzalamak için Mısır’a gideceğim” dedi. Açıklaması sırasında “Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hamas ve diğer bazı gruplar konusunda bizzat ilgilendi ve harika bir iş çıkardı” diyen Trump, Katar ve Mısır liderlerine de teşekkür etti.

Trump önceki günkü basın toplantısı sırasında  da bir muhabirin “Gazze’ye gitmeyi düşünür müsünüz?” sorusuna, “Evet, gidebilirim. Henüz kesin karar vermedik. Muhtemelen Gazze’ye de gidebilirim” değerlendirmesini yaptı.

NOTLA ÖĞRENDİ

Beyaz Saray’da düzenlenen etkinlikte Dışişleri Bakanı Marco Rubio’nun Trump’a bir not vermesi, Trump’ın notu okuduktan sonra “Ortadoğu’da bir anlaşmaya yakın olduğumuz söylendi. Bu yüzden yakında bana ihtiyaç duyacaklar, bu yüzden kısa konuşmam gerekecek” demesi dikkati çekti. Daha sonra o ana dair paylaşılan videolarda; notta, “Anlaşmayı ilk sizin duyurabilmeniz için Truth Social’da bir paylaşımı onaylamanız gerekiyor” yazdığı görüldü. 

‘TÜM DÜNYAYLA SAVAŞAMAZSIN’

Trump, anlaşmanın duyurulmasının ardından Fox News’e telefonla bağlanarak, planın bölge barışı için yeni bir dönemin başlangıcı olabileceğini söyledi. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile yaptığı görüşmeden bahseden Trump, “Netanyahu’ya İsrail’in tüm dünyayla savaşamayacağını söyledim. O da bunun farkında” açıklamasında bulundu. Sadece Gazze değil, Ortadoğu’da barışın temelini attıklarının altını çizen Trump, anlaşmanın uluslararası işbirliğiyle mümkün hale geldiğini vurguladı. Ateşkes planı kapsamında rehinelerin serbest bırakılmasının çok önemli bir gelişme olduğunu da belirten ABD’li lider, rehinelerin 13 Ekim Pazartesi günü evlerine döneceği bilgisini paylaştı.

NOBEL ÖDÜLÜ MÜMKÜN MÜ

Anlaşmanın ilk aşamasının taraflarca onaylanmasının ardından gözler bir kez daha, sonucu bugün açıklanması beklenen Nobel Barış Ödülü’ne çevrildi. Hamas liderlerinden Musa Ebu Marzuk, müzakereler sürerken yaptığı açıklamada, Trump’ın, jürinin oylaması öncesinde anlaşmanın imzalanması için yoğun çaba sarfettiğini belirtmesi akıllara gelirken, anlaşmanın Norveçli jüri üyelerini etkileyip etkilemeyeceği merak ediliyor. Öte yandan Nobel Enstitüsü’nden yapılan açıklamada, barış ödülünü veren Norveç Nobel Komitesi’nin son toplantısını pazartesi günü gerçekleştirdiğini belirterek Trump’ın umutlarını azalttı. ABD lideri, uzun süredir Nobel Barış Ödülü’nü en çok hak eden kişinin kendisi olduğunu belirtirken dünyadaki birçok savaşın önüne geçtiğini öne sürüyordu.