Dünyaya savaştan daha büyük bir kriz adım adım yaklaşıyor Sözcü Gazetesi

Orta Doğu'da ve Ukrayna'daki savaşlarla çalkanan Asya ülkeleri, herhangi bir savaştan daha yıkıcı bir krize doğru sürükleniyor.

Bölgenin ve dünyanın en büyük ekonomilerinden olan Rusya ve Çin'deki ekonomik bunalımlar kartopu gibi büyüyerek bir çığa dönüşme riski taşıyor.

Japonya ise bankacılık krizinin önüne geçebildi, ancak merkez bankası hala enflasyonun önünü alabilmiş değil.

Uzmanlar, Asya'da bir bankacılık krizinin kapıda olduğunu ve gelecek 12 ay içersinde patlak verebileceğini vurguluyor. Asya'daki bankacılık krizi, tüm dünyayı etkisi altına almakla tehdit ediyor.

2025'TE EMLAK KRİZİNDE SON DURUM

Çin'de emlak krizi ülkeyi kasıp kavuruyor. Emlak devleri son dönemlerde ayakta durmakta zorlanıyor.

Evergrande iflas etti, Country Garden, Vanke gibi şirketler de borç yapılandırma sürecinde. Bu şirketlerin çoğu, yurtdışı tahvil borçlarını ödeyemez hâle geldi.

Yarım kalan projeler nedeniyle halkta güven kaybı büyüdü.

ÇİN'DE EMLAK KRİZİ NASIL BAŞLADI

Kriz, 2020’de Evergrande adlı dev inşaat firmasının borçlarını ödeyememesiyle tetiklendi.

Çinli inşaat devleri uzun yıllar borçlanarak büyüdü: Daireler daha inşa edilmeden satılıyor, bu ön satışlardan elde edilen gelirle yeni projeler başlatılıyordu.

Ancak 2020’de hükümet “Üç Kırmızı Çizgi” adlı regülasyonu getirdi: Şirketlerin borç seviyeleri sınırlanmaya başladı ve kredi muslukları kısıldı.

Bu da birçok inşaat şirketini likidite krizine sürükledi ve devasa sayıda konut projesi yarım kaldı.

Eskiden “ev almak yatırım aracıydı”, şimdi insanlar fiyatların daha da düşeceğinden korktuğu için alım yapmak istemiyor.

2025 itibarıyla gayrimenkul satışları 2019’a göre yüzde 40’tan fazla azalmış durumda. Boş konut sayısı 60-70 milyon tahmin ediliyor.

BANKALAR VE GÖLGE FİNANS SİSTEMİ BASKI ALTINDA

İnşaat sektörüne yüksek oranda kredi veren bankalar, tahsili zor krediler nedeniyle sorunlar yaşıyor. Gölge bankacılık dediğimiz kayıt dışı borç mekanizmaları (tröstler, yatırım fonları) iflas eden geliştiriciler nedeniyle çökmeye başladı.

Çin hükümeti 2024 sonu itibarıyla bazı önlemler aldı: Sınırlı mali destek, faiz indirimi, “bitmemiş evlerin tamamlanması” için özel fonlar oluşturuldu.

Ancak büyük bir kurtarma paketi gelmedi, çünkü bu durum “ahlaki tehlike” (moral hazard) oluşturabilir: yani borçla büyüyen şirketleri ödüllendirmiş olur.

RUSYA'DA BANKALAR UÇURUMA SÜRÜKLENİYOR

Rus ekonomisi de büyük krize doğru sürükleniyor. Bloomberg'e göre önümüzdeki 12 ay içinde sistemik bir bankacılık krizi yaşanabileceği ihtimali, Rus bankacıları endişelendiriyor.

Bloomberg tarafından görülen belgeler ve yetkililere göre, ülkenin en büyük bankaları, artan kötü krediler nedeniyle sessizce alarm vermeye başladı.

Şirketler ve bireysel müşteriler yüksek faiz oranları altında borçlarını ödemekte zorlanıyor. Bloomberg'e konuşan kaynaklar, durumun son derece riskli olduğunu ve koşullar değişmezse, önümüzdeki yıl içinde ülke genelinde bir borç krizinin finans sektörüne yayılabileceğini söylüyor.

Bunun teme sebebi ise, Rusya'nın 3 yıldır sürdürdüğü Ukrayna'daki savaş oldu. Avrupa Birliği, daha fazla Rus bankasına yaptırım uygulamayı tartışıyor.

BANKALAR PARASINI ALAMIYOR

Bazı büyük bankaların dahili notlarına göre birçok borçlu ödemelerini erteliyor ve kamuya açıklanan gecikmiş kredi oranları bu tabloyu gizliyor.

Rusya Merkez Bankası verilerine göre bankalar 2024 yılında 3.8 trilyon ruble ile rekor kar açıkladı.

Ancak iç değerlendirmeler, kredi portföylerinde hızlı bir daralma yaşandığını ortaya koyuyor. 2025’in ilk iki ayında şirket kredileri 1.5 trilyon ruble azaldı.

Hükümetin savaş için yaptığı devasa harcamalar, savunma sanayiini canlandırırken özel sektör şirketleri yavaşlayan talep, artan maliyetler ve düşen ihracat gelirleriyle baş etmeye çalışıyor.

İnşaat ve sanayi sektörlerinde gözle görülür bir durgunluk yaşanıyor. Askeri üretim tarafında da ilk kez bir tıkanma belirtisi ortaya çıktı.

JAPONYA MERKEZ BANKASI ELİNİ SIKILAŞTIRIYOR

Japonya Merkez Bankası (BoJ), beklentiler dahilinde kısa vadeli politika faizini değiştirmeyerek Ocak 2025’teki son artıştan bu yana aynı seviye olan yüzde 0,5'te bıraktı.

Enflasyon beklentilerinin orta düzeyde arttığı aktarılan metinde, pirinç fiyatlarındaki artışlara vurgu yapıldı.

Ayrıca metinde, yıllardır sürdürdüğü ultra gevşek para politikasını sıkılaştırma çabalarının bir parçası olarak bankanın Mart 2026'ya kadar Japon devlet tahvili alımlarını her çeyrekte 400 milyar yen azaltma planına sadık kalacağı belirtildi.

BoJ, Nisan 2026 sonrası için yeni bir plan açıkladı. Nisan 2026'dan itibaren Japon devlet tahvillerinin geri alımını her çeyrekte 200 milyar yen azaltacağını duyurdu. Böylece aylık tahvil alımları 2027 yılının ilk çeyreğine kadar 2 trilyon yene düşecek.