Düşük testosteron: Erkek sağlığının gölgesi Sözcü Gazetesi

Libidodan fazlası: Testosteron nedir?

Testosteron, erkeklerin temel cinsiyet hormonudur. Ama sadece cinsel fonksiyonları değil; kas gücü, enerji seviyesi, kemik yoğunluğu, ruh hali ve metabolizma üzerinde de doğrudan etkilidir.
Vücutta en yüksek düzeylerine 20’li yaşlarda ulaşır, 30 yaşından itibaren her yıl ortalama % 1–2 oranında düşmeye başlar. Bazı erkeklerde bu düşüş hızlanır ve “hipogonadizm” denilen tıbbi tabloya dönüşür. (Kaynak: Mayo Clinic – Testosterone therapy: Potential benefits and risks)

Düşüklük ne zaman sorun sayılır?

Sabah saatlerinde yapılan kan testinde total testosteron 300 ng/dL’nin altındaysa ve kişi yorgunluk, depresyon, cinsel isteksizlik gibi belirtiler yaşıyorsa bu durum “testosteron düşüklüğü” olarak tanımlanır. Ancak total değer tek başına yeterli değildir. Serbest testosteron düzeyi, SHBG (seks hormon bağlayıcı globülin), LH ve FSH gibi hormonlarla birlikte değerlendirilmelidir.
(Kaynak: Endocrine Society Guidelines, 2018)

Antibiyotikler ağrı kesiciler antidepresanlar

Testosteron üzerinde etkili olan sadece tansiyon ve kolesterol ilaçları değildir. Bazı antibiyotikler (örneğin ketokonazol), opioid ağrı kesiciler (morfin, tramadol), SSRI tipi antidepresanlar ve kortizon içeren ilaçlar da testosteron üretimini baskılayabilir. Uzun süreli kullanımda bu ilaçların hormon düzeyleri mutlaka takip edilmelidir. (Kaynak: BMJ Open – Drugs and Endocrine Disruption, 2021)

Testosteron düşüklüğü tedavi edilmeli mi?

Her düşük testosteron değeri mutlaka tedavi gerektirmez. Ancak kişi yaşam kalitesinde belirgin düşüş yaşıyorsa, doktor kontrolünde testosteron replasman tedavisi (enjeksiyon, jel, bant) gündeme gelebilir. Tedavide asıl amaç hormon değerini değil, yaşam kalitesini düzeltmektir.
(Kaynak: Endocrine Society Clinical Practice Guidelines)

Sonuç: Sessiz düşüş, büyük etki

Testosteron düşüklüğü, erkek sağlığında çoğu zaman göz ardı edilir. Oysa yorgunluk, kas kaybı, ruhsal dalgalanmalar gibi belirtilerle gelen erkeklerde hormon düzeyleri mutlaka incelenmelidir.
Ayrıca kullanılan ilaçların hormon dengesi üzerindeki etkisi de göz önünde tutulmalı; gerekirse doz ve ilaç seçimi yeniden planlanmalıdır.

Libido ve testosteron aynı şey değil

Cinsel istekte azalma, her zaman testosteron eksikliğiyle açıklanamaz. Stres, depresyon, uyku bozuklukları, partner sorunları ve diğer hastalıklar da libido üzerinde belirleyicidir. Testosteron düşüklüğü tanısı koyarken sadece cinsel belirti değil, genel fiziksel ve ruhsal belirtiler de göz önünde bulundurulmalıdır. (Kaynak: Harvard Men’s Health Watch, 2022)

En çok risk altındaki grup: 50 yaş üstü kronik hastalar

Tansiyon, kolesterol, şeker gibi kronik hastalıkları olan erkekler hem bu hastalıkların kendisinden hem de kullanılan ilaçlardan dolayı testosteron düzeyinde belirgin düşüş yaşayabilir. Ayrıca yaşla birlikte hem kas kütlesi azalır hem de testosteron üretimi yavaşlar. Bu durum da “erkek menopozu” olarak bilinen andropoz belirtilerini tetikler. (Kaynak: European Urology – Age-related hormonal decline in men)

Kolesterol ilaçları testosteronu düşürür mü?

Statin grubu ilaçlar (atorvastatin, rosuvastatin, simvastatin) kolesterolü düşürürken testosteron seviyesini de baskılayabilir. Çünkü testosteronun hammaddesi kolesteroldür. Ancak bu etki her hastada belirgin değildir. Atorvastatin gibi karaciğerden metabolize olan statinler, testosteron sentezini bir miktar azaltabilirken; ezetimibe gibi bağırsak emilimini engelleyen kolesterol ilaçları bu etkiyi göstermeyebilir. Yani ilacın etken maddesi ve etki yeri belirleyici faktördür. (Kaynak: Journal of Sexual Medicine, 2021; Statin Use and Hormone Levels)

Tansiyon ilaçları erkeklik hormonunu etkiler mi?

Evet, bazı tansiyon ilaçları testosteron (erkeklik hormonu) seviyesini dolaylı olarak düşürebilir. Özellikle beta blokerler (örneğin: metoprolol), hem cinsel istekte azalma hem de sertleşme sorunlarına neden olabilir. Yine sık kullanılan ACE inhibitörleri (örneğin: enalapril) ve kalsiyum kanal blokerleri (örneğin: amlodipin) de bu etkiyi gösterebilir. Bazı tansiyon ilaçları vücuttan çinko atılmasına neden olur. Çinko eksikliği de testosteron üretimini azaltır. Yani “tansiyonum için kullandığım ilaçlar bana iyi geldi ama bir süredir kendimi halsiz, isteksiz hissediyorum” diyorsanız, bu ilaçların etkisi olabilir. Bu durumda kendi kendinize ilacı bırakmak yerine, doktorunuza danışarak hormon testi yaptırmanız faydalı olur. (Kaynak: American Journal of Hypertension, 2020)

Neden herkes aynı şekilde etkilenmiyor?

Aynı tansiyon ya da kolesterol ilacını kullanan iki kişi, farklı yan etkiler yaşayabilir. Bunun nedeni vücudun ilaçları işleme biçimidir. Karaciğerde bazı özel “temizleyici” enzimler vardır. Bu enzimler, ilacı parçalayarak vücuttan atılmasını sağlar. Ama her insanda bu enzimler farklı çalışır. Kimi ilacı çok hızlı parçalar, kimi ise yavaş. Yavaş parçalanan ilaçlar vücutta daha uzun kalır ve hormon dengesini daha fazla etkileyebilir. Ayrıca bazı kişilerde SHBG denilen bir protein fazla üretildiğinde, vücuttaki aktif testosteron seviyesi düşer. Yani yalnızca toplam hormon miktarı değil, vücudun onu nasıl kullandığı da önemlidir. (Kaynak: Cleveland Clinic – Hormone binding and metabolism pathways)

Yarın:

- Aşırı kilo testosteronu nasıl baskılıyor?
- Verilen kilolar hormonları nasıl etkiliyor?
- Et yemek mi soya mı?
- Hangi besinler, hangi yaşta destek olur?