Ekonomi salon toplantılarıyla düzelmez Sözcü Gazetesi

Ekonomi yönetimi, krizle boğuşan Türkiye için sık sık değiştirilen formüllerle çıkış yolu ararken, öte yandan yaşanan siyasi gelişmeler de ülkenin ödediği ve ödeyeceği bedelleri ağırlaştırıyor. Milyonlarca vatandaş ise enflasyon-faiz sarmalında en büyük yükü taşıyor, refaha erecekleri günü bekliyor. 2021’de derinleşen sorunlar, toplumun neredeyse her kesimi için bunalım yaratıyor. Açlık ve yoksulluk artık bir ülke gerçeği haline gelmiş durumda. Gelir dağılımındaki adaletsizliğin derinleşmesine, hukuk ve demokrasi sorunları da eklenince halkın büyük bir çoğunluğu karamsarlığa sürüklendi. Bu çerçevede Türkiye’deki ekonomik, toplumsal ve siyasi krizleri değerlendiren ve çözüm için öneriler getiren Ekonomiden Sorumlu Devlet eski Bakanı, İktisatçı Prof. Dr. Işın Çelebi, SÖZCÜ’ye önemli açıklamalarda bulundu. “Ekonomi yasaklarla yönetilmez” diyen Çelebi, üretim ve verimliliğe vurgu yaptı, sosyal politikalarla vatandaşların desteklenmesi gerektiğini belirtti. Çelebi, “Vicdanın kalbi adalettir, yönetenler mutlaka vicdanı ve adaleti dikkate almak zorunda” dedi.

SALON İKTİSATÇILARI

-Türkiye, şu an nasıl görünüyor?

Türkiye’deki yapı çok iç içe geçmiş durumda ve ciddi bir durgunlukla karşı karşıyayız. Döviz kurunu bir ölçüde sabit tutmanın yarattığı etki ve ithalatı teşvik edici politikalar, büyük ölçüde üretimi ve verimliliği cezalandıran bir yapıya dönüştürmüş vaziyette. Şu an Türkiye’de sessiz ve derinden bir durgunluk yaşıyoruz. Hem enflasyon düşmüyor hem de durgunluğu özellikle perakende sektöründe çok net görüyoruz. Bu çok ciddi bir sorun. Enflasyon içinde durgunlukla karşı karşıyayız. Ekonomiyi yönetenler pembe tablo çizsinler, gerçekleri biz sokakta toplum içinde yaşıyoruz. İktisatçıların halkın içinde yaşayarak ekonomiyi değerlendirmesi ve yönlendirmesi lazım, halktan kopuk yönlendirmeler işi iyice sıkıntıya sokuyor. Bazı iktisatçılar maalesef salonlarda konuşarak hareket etmeyi seviyor.

-Türkiye’nin karşı karşıya olduğu riskleri de düşününce, enflasyon nasıl düşecek? 

Enflasyonla mücadele etmek üretimi ve verimliliği artırmaktan, talebi karşılamaktan, maliyetleri düşürmekten geçiyor. Yurt dışında da gümrük duvarlarını artıran bir belirsizlik var. Türkiye bugün Vietnam’ın, Bangladeş’in, Mısır’ın, Çin’in pazarı haline gelebilir. Bu da Türkiye’deki üretimi ve verimliliği çok ciddi tehlikeye sokar. Dünyadaki bu ticaret savaşları sonunda, döviz kurunu da biz sabit tuttuğumuz ve piyasalara bırakmadığımız için, ucuz ithalat cenneti haline gelip KOBİ’leri ciddi sıkıntıya sokabiliriz. Bir yanda 16 milyon emekli var, bir yanda 9 milyon asgari ücretli, bir yanda küçük ve orta ölçekli sanayiciler. Yani biz böylelikle ne yapıyoruz; emeklileri, yaşlıları, asgari ücretlileri sıkıntıya sokuyoruz. Hayat bir yandan pahalanıyor, alım gücü düşüyor. 

-Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yatırımcı arayışında. Yurt dışı gezileri sonuç verir mi?

Büyük sanayi gruplarına bakalım; kur ve faiz politikasından dolayı son derece sıkıntıdalar. Bugün üretmeyen, tamamen ithalata dayalı bir Türkiye var. İstediğiniz kadar ABD’ye gidin, IMF ile, Dünya Bankası’yla konuşun, gerçekler Türkiye’de sokakta yaşanıyor. O salonlarda iktisat bilimine ihanet edenler, şunu yıllarca söylediler; “Kuru sabit tutalım, enflasyonu düşürürüz. Kurun enflasyona etkisi yüzde 50.”  Ama kurun enflasyona etkisi yüzde 10’du.

GAZETEMİZİ ZİYARET ETTİ

Prof. Dr. Işın Çelebi, gazetemize yaptığı ziyaretinde Ekonomi Müdürü Deniz Bilici Göçmen’e ekonomiye ilişkin önemli açıklamalarda bulundu.

‘BİLİMSEL DEĞİL’

- Merkez Bankası raporları kurun etkisine vurgu yapıyor?

Merkez Bankası (TCMB) raporlarının doğruluğu bence tartışma konusu. O raporlar gerçeği yansıtmıyor. TCMB raporlarını tartışmaya açık hale getirmek lazım. TCMB raporları bilimsel olmaktan çok uzak. Gerçekleri yansıtmadığı için ciddi sorunumuz var; bugün onun için 80 milyon insan sıkıntıda. 16 milyon emekli sıkıntıda, 14-15 bin lira maaş alıyor, asgari ücretlinin maaşı 22 bin lira. Emekli ve yaşlı insanların ücreti mutlaka en az asgari ücret düzeyinde olmalı. Bir tek çözüm önerilemez. Bakım sigortası sistemini getirmek lazım, acil servislerde yaşlı bakım üniteleri kurmak lazım. Bunlar bile düşünülüp, uygulanmaya konulmuyor. Yaşlı ve emekli insanlar, ambulans bile bulmakta zorlanıyor. 

-Üretim ve verimliliğe vurgu yaptınız ancak finansman sorunu nasıl çözülecek?

Bankalar ihracat kredisi vermiyorlar, döviz kazandırıcı hizmetlere kredi vermiyorlar. Döviz kazandırmak ve döviz kredisi kullanmak suç haline gelmiş vaziyette. Konuşarak ekonomi yönetilmez, iş yaparak ekonomi yönetilir.18’inci  yüzyıl iktisat mantığıyla olmaz, 21’inci yüzyılın, 2025’in dünya ve Türkiye gerçeğine bakılarak ekonomi yönetilmeli. Demokrasi ve özgürlük gelişmeden, uluslararası hukuk gerçekleşmeden kalkınmanın olmayacağını düşünüyorum. Vicdanın kalbi adalettir, adalet ve vicdan iç içedir. Yönetenler mutlaka vicdanı ve adaleti dikkate almak zorundalar.

-Tüm bu sorunların çözümü ne sizce?

Faizi ve kuru piyasalara bırakmalı, masa başında birtakım gerçek olmayan raporlarla, enflasyonu düşürmeye yönelik masa başında faiz ve kuru belirleme politikasını doğru bulmuyorum. Türkiye önceliğini üretime ve verimliliğini artırmaya vermeli. Türkiye kuru sabit tutarak sıcak paraya yılda 40 milyar doların üzerinde faiz ödedi. Benim ‘kiracı para’ dediğim bu para geliyor ve gidiyor. Buna biz döviz dolar bazında yüzde 40’a varan oranlarda prim ödedik. Bu, büyük bir haksız kazanç. O zaman bunu vergilendirelim. Bu ödenen faizi ve kazancı bir prim olarak değerlendirelim. Bu sıcak para getiren finans çevrelerinin de kazançlarını Türkiye’de bir nevi vergilendirecek formül yaratmamız lazım. Doğru yerde doğru adımları atmak önemli. Yanlış yerde yanlış şeyler söyleyip onun çok doğru olduğunu ispat etmek için propagandayla işi çözmek kısa dönemde belki olumlu etki yaratıyor ancak gerçek her zaman su yüzüne çıkıyor. Hakikati değiştirmek mümkün değil ki…

-İktidar, gelir ve refahın arttığını söylüyor...

Türkiye’de ekonomi kimin için yönetiliyor? Kayıt dışı ekonomi için. Türkiye’de gayrisafi mili hasılanın (GSYH) yaklaşık 4’te 1’i kayıt dışı ekonomiden üretiliyor. Bunlar, en üst gelir grubu olan yüzde 20’lik dilimin 4’te 1’ini oluşturuyor. Bu dilimde nüfusa göre hesap yaptığımızda 16 milyon kişi varsa, kayıt dışı ekonomiyi üreten 4 milyon kişi. Yani biz ekonomiyi 4-5 milyon kişi için mi yönetiyoruz? Burada 80 milyon insan sorun yaşarken, 5 milyon insanın geliri ve refahı artıyor ve ekonominin iyi olduğunu söylüyoruz.

- Vergi politikaları eleştiriliyor, siz ne söylersiniz?

Türkiye’de üretmek, verimli çalışmak cezalandırılıyor. Biz verginin vergisini ödüyoruz. Yüzde 20 KDV veriyoruz, KDV’nin yüzde 45’inden ÖTV alıyoruz. Bir de Gelir Vergisi var, yüzde 40’a kadar çıkan. Çok yüksek vergi alıyoruz, vergiyi düşürüp, tabana yaymak lazım. Vergi oranları yüksek olduğu için kayıt dışı ekonomiyi büyütüyoruz. GSYH 1.2 trilyon dolarsa, bunun 4’te 1’i kayıt dışı ekonomi. Bu 300 milyar dolar eder, yani 11 trilyon 400 milyar liralık kayıt dışı eko­nomi var ve bunların vergisi yok. Ama buna karşın asgari ücretli ve emekli gelirinin yüzde 20-25’ini minimum, vergi olarak ödüyor. Toplam vergilerin yüzde 70’i dolaylı vergi, gelir dağılımını bozan bir unsur bu. Oysa vergi politikasının gelir dağılımında adaleti sağlaması lazım; adaleti sağlayıcı özelliğini de kaybetmiş vaziyette. Benzine, mazota inanılmaz vergi yükü getiriliyor. Mercedes kullanan da traktör kullanan da aynı vergi yüküyle karşılaşıyor. 

-Siyasi krizler de ekonomiyi etkiliyor. Ekrem İmamoğlu’na yönelik operasyon için ne söylersiniz?

Atatürk, 1920’de “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” derken, padişah tarafından idama mahkum edilmişti. O şartlarda Anadolu’ya çıktı. Bir an düşünelim o dönemi; yaşadığı sıkıntılar içinde neden TBMM’yi kurdu, “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” dedi ve millete teslim oldu. Çünkü Atatürk, Cumhuriyet’i kurarken demokrasi ve özgürlüklerin bir arada gideceğini biliyordu ve hukukun üstünlüğüne inanıyordu. Bu bence tarihten alınacak, Türkiye Cumhuriyeti’nin verdiği en büyük derstir. Bu yüzden Türkiye, parlamenter sistemi yeniden kurmalı ve parlamentonun denetim yetkisini güçlendirmeli. Türkiye’nin buna ihtiyacı var. Çünkü Türkiye’de 85 milyon insan var, genç bir nüfus var ve bunlar siyasi parti üyesi değil, partiler üstü. “Atatürk’ün çocuklarıyız” diyen insanlar. Bu nedenle Atatürk’e layık olmalıyız ve Onun çizdiği çizgide önümüzdeki yüzyılları başarıyla tamamlamalıyız.