Ekosistemin olmazsa olmazı: Arılar

Dünya üzerindeki yaşam bölgesi ‘biyosfer’ olarak adlandırılıyor. Yerküreyi saran bu kuşakta insanlarla birlikte hayvanlar, bitkiler, mantarlar ve bakteriler gibi canlılar yaşıyor.

Bu küresel ekosistem oldukça dengeli ve temelde insan yaşamının devam etmesine hizmet ediyor. Ancak sistemdeki tüm canlılar çok önemli. Bunlardan herhangi birinin zarar görmesi ve neslinin tükenme tehlikesi yaşaması, tüm sistem için önemli sorunlara neden oluyor.

Biyosfer kuşağı içindeki en önemli canlılardan birisi arılar. Onların bu önemini hatırlatmak ve korunmasını sağlamak adına BM 2017 yılında 20 Mayıs’a Dünya Arı Günü ilan etti. Slovenya’nın önerisi ile başlayan bu gün, tüm dünyada ve Türkiye’de Arı Günü olarak kutlanıyor.

Arılar önemli çünkü sürdürülebilir gıdada en önemli rollerden birini üstleniyorlar. Bitkilerin tozlaşması BM Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre yüzde 35 oranında arılar tarafından sağlanıyor. Ayrıca bitki türlerinin devam etmesine ve nesillerinin tükenmemesine yardımcı oluyorlar. Dünya genelinde milyonlarca insana, bal ve polen, balmumu üretimi gibi yan sektörleriyle istihdam sağlıyorlar. Kahverengi Kokarca Böceği gibi bazı türlerin çoğalmasını engelliyor, tarım ürünlerinin zarar görmesini engelliyorlar.

Arıların sistemde kalması konusunda en büyük tehdit ise giderek artan endüstriyel zirai ilaçlar. Bitkileri korumak için kullanılan ilaçlar, zararlı böcek türleriyle birlikte arıları da tehdit ediyor. Bunun sonucunda büyük miktarda arı ölümleri gözlenebiliyor. Ayrıca küresel ısınma arıların varlığını tehdit ediyor. Kovanların zamanında kapanmaması ya da erken açılması gibi hava şartlarına bağlı nedenlerle arılar zarar görüyor.

Dünya genelinde yaklaşık 20 bin tür arı bulunuyor. Bunlar içinde en çok bilinen türler tozlaşmada yararlanılan Bombus arıları. Yine Kahverengi Kokarca Böceği ile mücadele için Samuray türü kullanılıyor.

Türkiye bitki çeşitliliği nedeniyle arılar için oldukça elverişli bir coğrafya. Bu durum, bal üretimi ve çeşitliliğine de yansıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı rakamlarına göre 2024 yılında Türkiye 97 bin 984 işletmede bulunan 8 milyon 961 bin 975 koloni tarafından 95 bin 494 ton bal üretimi yapıldı. En çok bal üretimi yapılan illerin başında Çanakkale, Muğla, Adana, Sivas ve Siirt geliyor.

Türkiye, hem koloni sayısı hem de bal üretimi arasında dünya devleri arasında yer alıyor. 2023’te kovan sayısında üçüncü sırada yer alan Türkiye, bal üretiminde ise Çin’in ardından ikinci sırada yer almıştı.

Öte yandan tüm dünyada özellikle sosyal medyada çok paylaşılan “Arılar olmazsa dört yıl içinde yaşam biter” sözü de sanıldığı gibi Fizikçi Albert Einstein’a ait değil. Einstein’a atfedilen ancak onunla ilgili olmayan en yaygın sözlerden biri. Bilim insanının eserlerinde ya da yaptığı konuşmalarda, mektuplarında vs. böyle bir cümle bulunmuyor.