Erzurum daki tabyaların UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’ne adaylığı için çalışıyorlar

Atatürk Üniversitesi Doğu Anadolu Kentsel Projeler Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü'nün düzenlediği 'Tabyaların Somut ve Somut Olmayan Kültürel Miras Olarak Önemi' konulu çalıştaya katılan UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Somut Kültürel Miras Komitesi İhtisas Komitesi Üyesi Prof. Dr. Özlem Karakul, tabyaların UNESCO Dünya Miras Listesi'ne sunulma potansiyeli olduğunu söyledi.

Selçuk Üniversitesi'nde tam zamanlı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi'nde yarı zamanlı öğretim üyesi olan Prof. Dr. Özlem Karakul, geçen dönem Atatürk Üniversitesi'nde Doç. Dr. Emriye Kazaz'la birlikte yürüttükleri Rölöve ve Restorasyon Stüdyosu dersi kapsamında öğrencileriyle Sivişli Tabyası'nda belgeme ve koruma çalışması yaptıklarını söyledi. Sivişli Tabyası'nın rölövesini hazırladıklarını ve restorasyonuna yönelik öneriler geliştirdiklerini anlatan Prof. Dr. Karakul, özgün nitelikleri, somut ve somut olmayan kültürel miras değerleri üzerinde de araştırmalar yaptıklarını kaydetti.

İnceleme ve araştırmalar sonucunda tabyaların UNESCO Dünya Miras Listesi'ne sunulma potansiyeli olduğunu belirlediklerini kaydeden Prof. Dr. Karakul, adaylık ve geçici listeye sunulmak üzere bir 'adaylık dosyası' hazırlığını başlattıklarını söyledi.

Prof. Dr. Karakul, "Bu konuda birçok çalışma yapılması gerekiyor. Öncelikle tabyaların belgelenmesi, özgün niteliklerinin tespiti gerekiyor. Bunların korunmasına yönelik çok sayıda çalışmanın yerel yönetimler ve üniversite iş birliği ile yapılması, bu kapsamlı çalışmaların geçici liste için hazırlanacak dosya için kullanılması gerekmektedir. Adaylık süreci, kapsamlı çalışmaların gerektiği uzun soluklu bir süreç olmakla birlikte, sürecin başlaması çok önemli diye düşünüyorum. Tabyaların özgünlük ve bütünlüğü ile üstün evrensel değerini ortaya koymaya ve korumaya yönelik çalışmaların sayısı ne kadar artarsa, dünya miras listesi ve geçici listesine sunulma ve listeye kaydedilme konusundaki avantajları da yüksek olur.

Bu kapsamda Erzurum'daki tabyaların özgünlüğünü koruyanların birlikte, seri miras ve kültürel peyzaj alanları olarak da aday gösterilme potansiyeli bulunmaktadır. Geçici listeye kaydedilme sürecinin ardından dünya miras listesine adaylık ve kaydedilme sürecinde için tabyaların mutlaka bir yönetim planı, alan yönetiminin de yapılması gereklidir. Tabyaların özgün değerlerinin korunması, özgünlüğü zarar veren unsurların da yok edilmesine yönelik çalışmaların farklı kurumların üniversite ve yerel yönetimlerin iş birliği halinde yürütülmesi gerekir" diye konuştu.

ERZURUM'UN ÇOK DEĞERİ VAR

Erzurum'un somut olmayan kültürel miras listesinde temsil edilmesi gereken çok sayıda değeri olduğunu da belirten Prof. Dr. Karakul, "Kent kapsamında yapmış olduğum gözlemlerde sadece anıtsal yapılar değil, geleneksel konut dokusunda da özgün niteliklerin korunmasına önem verilmesi gerekir. Sadece somut nitelikler değil, somut olmayan miras olarak da değerlerinin tespitine yönelik çalışmaların yapılması gerekir. Bunun dışında Erzurum'un dünya miras listesine girecek unsurlarının yanı sıra, somut olmayan kültürel miras temsili listesinde de temsil edilmesi gereken çok sayıda değeri bulunmaktadır. Örneğin mutfak kültürü, el sanatları, sözlü anlatımlar, sözlü gelenekler, gösteri sanatları, toplumsal uygulamalar, ritüel ve festivaller, halk bilgisi, evren ve doğa ile ilgili uygulamalar, gibi somut olmayan kültürel miras listesine girebilecek değerlerinin de belgelenmesine ve korunmasına yönelik çalışmaların arttırılması gerekir" dedi.

UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Somut Kültürel Miras Komitesi İhtisas Komitesi Üyesi Prof. Dr. Özlem Karakul ile çalıştaya katılan akademisyenler, başta Aziziye olmak üzere bazı tabyaları gezdi. Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından Nenehatun Tarihi Milli Parkı Alan Kılavuzluğu'na davet edilen araştırmacı-yazar Abdurrahman Zeynal'dan tabyaların tarihi hakkında bilgi alan akademisyenler, bol bol fotoğraf çekti.