Gazze tarihçesi: Gazze kimindi, kimin oldu?

Modern dünya tarihinin ilk büyük soykırımının yaşandığı Gazze'nin yüzü, Osmanlı'nın yıkılmasından sonra bir daha gülmedi. Osmanlı'nın egemenliğine girdiğinde bir köyden ibaret olan kent, 400 yıllık Osmanlı egemenliğinde Şam-Kahire ticaret yolunun önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelmişti. Ancak Osmanlı'nın yıkılmasından ve bölgenin İngiliz işgali altına girmesinden, Avrupa'daki Yahudilerin İngiliz gemileriyle bölgeye taşınmasından sonra Gazze'nin yüzü bir daha da gülmedi. İşte Gazze'nin kısa tarihçesi: 

Osmanlı Öncesi Dönem (MÖ 3000 – 1516)

Gazze, 5.000 yıllık geçmişiyle dünyanın en eski şehirlerinden biridir.

Antik çağlarda Mısır, Asur, Pers, Yunan ve Roma gibi büyük imparatorlukların hâkimiyeti altında kaldı.

İslam ordularınca 635’te fethedildikten sonra bir ilim merkezi haline geldi.

Selahaddin Eyyubi döneminde Haçlılardan kurtarıldı, ardından Memlûkların eline geçti.

1516’da Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferiyle Osmanlı topraklarına katıldı.

Osmanlı Dönemi (1516 – 1917)

Gazze, Osmanlı döneminde Şam eyaletine bağlı bir sancak merkeziydi.

17. yüzyılda Rıdvan Paşa ailesi yönetiminde şehir ticari açıdan gelişti ve refah yaşadı.

Evliya Çelebi Gazze’yi “camileri, hamamları ve pazarlarıyla canlı bir şehir” olarak anlatır.

1839'da Avrupalı bir gezgin tarafından çizilmiş Gazze tablosu

Ancak 18. yüzyıldan itibaren Bedevî akınları, veba ve savaşlar şehrin gerilemesine yol açtı.

1799’da Napolyon kısa süreliğine işgal etti, ardından Osmanlı egemenliği yeniden kuruldu.

Harry Fenn'nin Osmanlı dönemine ait bir tablosu

1830’larda Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’nın hâkimiyeti altına girip tekrar Osmanlı’ya döndü.

İngiliz Mandası Dönemi (1917 – 1948)

I. Dünya Savaşı sırasında Gazze’de üç büyük muharebe yaşandı.

Türk birlikleri iki kez direndi ama 1917’de şehir İngilizlerin eline geçti.

Böylece Gazze, İngiliz Mandası altındaki Filistin topraklarının bir parçası oldu.

Bu dönemde şehir, misyoner faaliyetleri ve dış yardımlarla kısmen modernleşti.

Ancak İngiliz yönetimi boyunca Arap-Yahudi çatışmaları arttı.

Mısır Yönetimi (1948 – 1967)

1948 Arap-İsrail Savaşı’ndan sonra Gazze Şeridi Mısır kontrolüne geçti.

İsrail işgalinden kaçan binlerce Filistinli bölgeye sığındı; nüfus bir anda 100 bini aştı.

Cemal Abdünnasır döneminde şehirde okullar, kolluk kuvvetleri ve yeni yerleşimler kuruldu.

Ancak Filistin devleti kurulamadı; Gazze fiilen mülteci kampına dönüştü.

İsrail İşgali (1967 – 1994)

1967’deki Altı Gün Savaşı sonrası İsrail, Gazze’yi ve Şeridi’ni işgal etti.

Bölge, 27 yıl boyunca askeri kontrol altında kaldı.

Filistinliler üzerindeki baskılar, 1987’de İlk İntifada’nın (direniş hareketi) başlamasına neden oldu.

Ekonomik durum kötüleşti, şehir sık sık askeri operasyonlara sahne oldu.

Filistin Ulusal Yönetimi Dönemi (1994 – 2007)

1993 Oslo Anlaşması’yla İsrail askerleri Gazze’den çekildi.

Yaser Arafat önderliğinde kurulan Filistin Ulusal Yönetimi, merkezi Gazze’ye taşıdı.

1996’da Filistin Meclisi ilk kez Gazze’de toplandı.

Ancak İsrail’in hava saldırıları ve iç siyasi rekabet istikrarı engelledi.

Hamas Dönemi ve Abluka (2007 – Günümüz)

2006 seçimlerini kazanan Hamas, 2007’de Gazze’de kontrolü tamamen ele geçirdi.

Bunun üzerine İsrail kara, hava ve denizden tam abluka başlattı.

2008–2009’da “Dökme Kurşun Operasyonu” adlı saldırıda 1.400’den fazla Filistinli öldü.

2010’da Mavi Marmara baskını, Türkiye-İsrail ilişkilerini dondurdu.

Sonraki yıllarda da aralıklarla İsrail operasyonları sürdü; Gazze büyük yıkımlar yaşadı.

 7 Ekim 2023 Sonrası

Hamas’ın İsrail’e düzenlediği saldırının ardından İsrail, Gazze’ye en büyük bombardımanını başlattı.

Hastaneler, okullar, ibadethaneler vuruldu; altyapı çöktü.

2024 başı itibarıyla 23 binden fazla Filistinli, çoğu çocuk ve kadın olmak üzere hayatını kaybetti.

Güney Afrika, İsrail’i soykırım suçu iddiasıyla Uluslararası Adalet Divanı’na taşıdı.

Bugün Gazze, insani felaketin ve 21. yüzyılın en yıkıcı abluka savaşının simgesi durumunda.