Gazze’de barış için gözler Mısır’da... Suikasttan müzakere masasına

İsrail’in Gazze Şeridi’ndeki Filistinlilere yönelik iki yıl önce bugün başlattığı soykırıma varan saldırılar hâlâ devam ederken ABD Başkanı Donald Trump’ın planı sonrası gözler Mısır’ın Şarm el-Şeyh kentinde başlayan müzakerelere çevrildi. Hamas tarafından şartlı olarak kabul edilen plan üzerinde yapılacak görüşmelerde Hamas ve İsrail’in yanı sıra arabulucular Türkiye, Mısır, Katar ve Ürdün ile birlikte ABD de yer alacak. Müzakerelerde Hamas heyetinin başında, İsrail’in Katar’ın başkenti Doha’da düzenlediği suikasttan kıl payı kurtulan, örgütün Gazze dışında hayatta kalan en kıdemli üyesi Halil el-Hayya bulunurken İsrail heyetine ise şubattan bu yana görüşmeleri yürüten Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer liderlik ediyor. ABD’nin Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve Trump’ın damadı Jared Kushner de Mısır’a gitti.

HALİL EL-HAYYA KİMDİR

Hamas liderleri İsmail Haniye ve Yahya Sinvar’ın öldürülmesinden bu yana Hamas liderliğinde kilit bir figür olarak öne çıkan örgütün siyasi büro üyesi Halil el-Hayya, 1987’deki kuruluşundan bu yana Hamas üyesi olarak faaliyet gösteriyor. Birçok kez kendisine yönelik düzenlenen suikast girişimlerinden kurtulan Hayya, 2014’teki savaşta oğlu, gelini ve üç torununu kaybetmişti. İsrail’in Doha’da Hamas heyetini hedef aldığı saldırıdan kıl payı kurtulan Hayya, bu saldırıda da oğlu Humam’ı yitirmişti. Savaşın başlamasından birkaç yıl önce Katar’a yerleşen Hayya, Gazze’de Hamas’ın Arap ve İslam dünyasıyla ilişkilerinden sorumlu isimdi. İran ile yakın ilişkileri olduğu bilinen Hayya, örgütün Gazze dışındaki en öne çıkan ismi olduğu için bir süredir müzakerelerde Hamas heyetine başkanlık yapıyor.

RON DERMER KİMDİR

İsrail heyetine liderlik eden Stratejik İşler Bakanı Dermer (54) ilginç bir geçmişe sahip. 1967-71 yıllarında ABD’nin Florida eyaletinin Miami Beach bölgesinde belediye başkanı olarak görev yapmış bir babanın oğlu olarak büyüyen Dermer, zamanla Cumhuriyetçi Parti’dekiler olmak üzere ABD’li politikacılarla yakın bağlara sahip oldu. İsrailli bakan, yıllar önce asistanlığını yaptığı Cumhuriyetçi danışman Frank Luntz tarafından, “Amerikan hassasiyetlerini koruyan ve İsrail zihniyetine sahip biri” olarak tanımlanıyor. 2013 ila 2021 yılları arasında İsrail’in ABD Büyükelçisi olarak görev yapan ve 2022’den bu yana Netanyahu kabinesinde. Yargı reformları, ekonomik işler, Arap devletleriyle normalleşmeyi amaçlayan “İbrahim anlaşmaları” ve İsrail’in dış ilişkilerinde merkezi bir rol oynadığı bilinen Dermer’ın İsrail içinde olduğu kadar Washington’da da etkili olduğu biliniyor.

GAZZE PLANI TARTIŞILIYOR

Mısır’daki müzakereler, İsrail’in geçen ay Doha’ya düzenlediği saldırılarda Hamas üyelerini hedef almasından bu yana ilk görüşme olma niteliğine sahip. Hamas, ABD Başkanı Trump’ın Gazze planındaki esir değişimini kabul ettiğini ve diğer bazı maddelerin müzakere edilmesi gerektiğini duyurmuştu. İsrail medyası ve Filistin kaynakları arabulucuların Hamas’ı kilit konuları müzakere masasına bırakmaya ikna etmede önemli rol oynadığını belirtirken söz konusu konuların örgütün silahsızlanması ve savaş sonrası yönetimi ile ilgili olduğu değerlendiriliyor. Ancak Mısır’dan gelen haberler hızlı bir anlaşma olasılığının düşük olduğu, çünkü hedefin kapsamlı bir anlaşmaya varmak olduğu yönünde.

NETANYAHU ENGELLERSE

Görüşmelerin hafta boyunca sürmesine kesin gözüyle bakılırken İsrail’de muhalefetteki Demokratlar parti başkanı ve eski genelkurmay başkanı Yair Golan, Netanyahu hükümetinin önceki anlaşmaları sonuçlandırma fırsatını defalarca reddettiğini; aşırı bir beklentiye girilmemesi çağrısında bulundu.

HAMAS’TAN AÇIKLAMA: FİLİSTİN DEVLETİ KURULMADAN SİLAH BIRAKMAYIZ

Müzakerelerde masanın en kilit konularından biri olarak Hamas’ın silahsızlanmasının tartışılması beklenirken dün Reuters’a demeç veren Hamaslı bir üst düzey yönetici, örgütün, sadece İsrail’in işgali sonlanıp bir Filistin devleti kurulduğunda silahlarını bırakacağını dile getirdi. Yine Arap medyasına yansıyan bazı haberlerde anlaşmanın tamamlanması halinde Hamas’ın silahlarını uluslararası gözetim altında Filistin-Mısır ortaklığındaki bir kuruluşa teslim etmeyi kabul ettiği öne sürüldü. Bir Hamas kaynağının, Suudi TV kanalı El Arabiya’ya yaptığı açıklamada, Gazze’deki Hamas unsurlarının İsrailli ölü rehinelerin cenazelerini toplamaya başladığı, İsrail’den saldırıların durmasını istediği belirtildi.

DONALD TRUMP’TAN TARAFLARA: ACELE EDİN

Nobel Barış Ödülü’nün sahibini bulmasına günler kala “kriz çözen lider” imajını parlatmak isteyen ABD Başkanı Donald Trump, sosyal medya platformu Truth Social’dan önceki gün yaptığı açıklamada Gazze’de ‘ateşkes’ için sabırsızlandığını bir kez daha ortaya koydu. Mısır’ın Şarm El-Şeyh kentinde İsrail ve Hamas’tan heyetler arasında başlayan müzakerelere atıfla Trump, “Bana ilk aşamanın bu hafta tamamlanması gerektiği söylendi. Herkesten HIZLI HAREKET etmesini istiyorum. ZAMAN KRİTİK. Aksi halde büyük bir kan dökülmesi olur. Ki bunu kimse istemez” ifadelerini kullandı. Nobel Barış Ödülü Komitesi’nin 10 Ekim günü Trump’ın hayalini kurduğu prestijli ödülün kazanan ya da kazananlarını açıklaması bekleniyor.

Yine önceki gün ABD merkezli CNN’den program sunucusu Jake Tapper’a mesajlaşma yoluyla özel bir röportaj veren Trump, “Hamas’ın Gazze’deki iktidarı ve kontrolü devretmeyi reddetmesi halinde ne olacak” sorusunu “Tam bir yok oluş” yanıtını verdi.

ERDOĞAN YOĞUN ÇABA HARCIYOR

Gazze için hazırladığı “barış” planının hayata geçmesi için yoğun baskı yapan Trump, Mısır’da başlayan dolaylı müzakerelere ilişkin, dün Beyaz Saray’da yaptığı açıklamada, “Kırmızı çizgilerim var ama Hamas önemli olan konular üzerinde anlaştı. Çok iyi gidiyoruz” dedi. Trump açıklamasında ayrıca, “Gazze’de anlaşma için önemli aşama kaydettiğimize inanıyorum. Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüştüm. Kendisi şahane biri. Çok güçlü bir lider. Bu anlaşmanın gerçekleşmesi için son derece yoğun çaba harcıyor. Hamas da ona büyük saygı duyuyor” ifadelerini kullandı.

170 AKTİVİST DAHA SINIR DIŞI EDİLDİ

İsrail, Gazze’ye insani yardım götürmeyi amaçlayan Global Sumud Filosu’na katıldıkları gerekçesiyle gözaltına aldığı 170 aktivisti dün sınır dışı etti. Aralarında çevre aktivisti Greta Thunberg’in de bulunduğu 170 aktivist, Ramon Uluslararası Havalimanı’ndan Yunanistan ve Slovakya’ya giden charter uçaklarıyla sınır dışı edildi. İsrail’den sınır dışı edilenler arasında Yunanistan, İtalya, Fransa, İrlanda, İsveç, Polonya, Almanya, Bulgaristan, Litvanya, Avusturya, Lüksemburg, Finlandiya, Danimarka, Slovakya, İsviçre, Norveç, İngiltere, Sırbistan ve ABD’den gelen aktivistler yer aldı. Aktivistler Yunanistan’ın başkenti Atina’daki Eleftherios Venizelos Havalimanı’nda kalabalık bir grup tarafından karşılandı. Aktivist Thunberg burada yaptığı konuşmada, “İsrail’in hapishanede yaptığı kötü muamele ve istismarlardan bahsedebilirim ama konu bu değil. Konu İsrail’in Gazze’de devam ettirdiği kasıtlı soykırım. Gözümüzün önünde bir milleti yok etmeye çalışıyorlar” dedi.

TÜRKİYE DEVREDE

Öte yandan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli hesabından yaptığı paylaşımda, “İsrail güçlerince el konulan Küresel Sumud Filosu teknelerinde yer alan vatandaşlarımızdan 36’sı, 4 Ekim günü gerçekleştirilen özel uçak seferiyle ülkemize sağ salim dönmüştü. Halen İsrail’de tutulan 14 vatandaşımızın, yarın (bugün Ürdün üzerinden ülkemize gelebilmeleri için çalışmalarımız sürüyor” bilgisini paylaştı. 4 Ekim’de, Türkiye’nin tahsis ettiği Türk Hava Yolları uçağı 36’sı Türk 137 aktivisti İsrail’den tahliye etmişti.