Gizli ekonomik güçler: Büyümede Batılı güçleri geride bırakacak on ülke

Bu etkileyici rakamların ardında genellikle kırılgan bir gerçeklik yatıyor: savaşlar, yoksulluk veya tek bir gelir kaynağına bağımlılık. Ekonomik büyümenin her zaman başarıyla eş anlamlı olmak zorunda olmadığını gösteren on ekonomiye bir göz atın. Sıralama, Uluslararası Para Fonu'nun 2025 ekonomik büyüme tahminine dayanmaktadır .

Geçmişte Butan, pandemiden ciddi şekilde etkilenmiş, bu durum yerel ekonominin iki temel direği olan turizm ve elektrik ihracatından elde edilen geliri azaltmıştı.

Hindistan ve Çin arasında Himalayalar'da yer alan küçük ve dağlık bir ülke olan Butan, IMF'ye göre 2025 yılına kadar dünyanın en hızlı büyüyen on ekonomisi arasında yer alacak. GSYİH büyümesinin %7,2'ye ulaşması beklenirken, yaklaşık 800.000 nüfusa sahip monarşi için bu önemli bir ekonomik toparlanma anlamına geliyor. Ülke, istikrarlı bir siyasi ortama ve küçük ama nispeten iyi organize olmuş bir ekonomiye sahip. Geçmişte pandemiden ağır darbe alan ülke, bu durum ekonominin iki temel direği olan turizm ve elektrik ihracatını olumsuz etkiledi.

Bu yılki yüksek büyümenin arkasında enerji, özellikle de uzun süredir ana müşterisi olan komşu Hindistan'a hidroelektrik enerjisi ihracatı yatıyor. Pandemi sonrası turizm sektörünün toparlanması da önemli bir rol oynuyor. Aynı zamanda hükümet, kısmen uluslararası yardımlar ve Hindistan kredileriyle finanse edilen altyapı ve dijitalleşmeye yatırım yapmaya devam ediyor.

Makao, esas olarak kumar endüstrisi ve turizminin dünya merkezi olarak biliniyor ve bazen Doğu'nun Las Vegas'ı olarak da anılıyor.

Makao, eski bir Portekiz kolonisi olup şu anda güneydoğu kıyısında yer alan Çin'e bağlı özerk bir bölgedir. 2025 yılında Makao'nun, %7,3'lük beklenen GSYİH büyümesiyle dünyanın en hızlı büyüyen dokuzuncu ekonomisi olması bekleniyor. Yaklaşık 700.000 nüfusa sahip bölge, esas olarak kumar endüstrisi ve turizmin dünya merkezi olarak biliniyor ve bazen Doğu'nun Las Vegas'ı olarak da anılıyor. Makao ekonomisi, özellikle kumarhaneler ve turizm olmak üzere hizmetlere en bağımlı ekonomilerden biridir.

Ülkede son yıllarda siyasi çalkantılar, tekrarlanan askeri darbeler ve terörizm kaynaklı güvenlik tehditleri yaşanıyor.

Ülke son yıllarda siyasi huzursuzluk, tekrarlanan askeri darbeler ve terörizmle bağlantılı güvenlik tehditleriyle boğuşuyor.

Afrika bu sıralamada ilk sırada yer aldı ve %7,3'lük beklenen GSYİH büyümesiyle sekizinci sıradaki Nijer, bu sıralamada ilk sırada yer aldı. Ancak Nijer, dünyanın en fakir ülkelerinden biri ve 25 milyonu aşan nüfusuna rağmen ekonomisi hâlâ oldukça az gelişmiş ve tarıma bağımlı. Son yıllarda ülke, siyasi huzursuzluklar, tekrarlanan askeri darbeler ve terörizm kaynaklı güvenlik tehditleriyle boğuşuyor. Buna rağmen Nijer, özellikle çeşitli stratejik projeler ve güvenlik durumundaki kademeli iyileşme sayesinde 2025 yılında güçlü bir büyüme yakalayacak.

Büyümenin ana itici gücü, Nijer'in yataklarından Benin üzerinden Gine Körfezi'ne petrol ihracatını sağlayacak yeni bir petrol boru hattının hizmete girmesidir. Çin yatırımlarıyla desteklenen bu proje, ülkenin ticaret olanaklarını kökten değiştiriyor ve uluslararası pazarlara erişim sağlıyor. Nijer, petrolün yanı sıra, başta Fransa ve Çin olmak üzere yabancıların ilgisini çeken önemli uranyum rezervlerine de sahiptir . Uluslararası kalkınma yardımları aracılığıyla altyapı, enerji ve tarımsal verimliliğin artırılması, büyümeye daha fazla ivme kazandırmaktadır.

Ülke, doğal zenginliklerden, verimli topraklardan ve genç bir nüfustan yararlanıyor; ancak ekonomisi uzun süredir istikrarsızlık, yolsuzluk ve yetersiz altyapı sorunlarıyla boğuşuyor.

Bu karşılaştırmadaki bir diğer Afrika ülkesi ise 45 milyonun üzerinde nüfusa sahip Doğu Afrika ülkesi Uganda. IMF tahminlerine göre, Uganda ekonomisi %7,5 büyüyecek. Ülke, doğal kaynaklardan, verimli topraklardan ve genç bir nüfustan yararlanıyor, ancak ekonomisi uzun süredir istikrarsızlık, yolsuzluk ve yetersiz altyapı sorunlarıyla boğuşuyor. Ancak son yıllarda yatırım ortamında bir miktar istikrar ve güçlenme yaşandı ve bu da önemli projelerle birlikte dinamik bir ekonomik yükselişe olanak sağlıyor.

Büyümenin ana itici gücü petrol endüstrisinin gelişimidir . Yıllar süren hazırlıkların ardından, Albert Gölü bölgesinde ilk büyük ölçekli madencilik faaliyetleri başlatılmalı ve aynı zamanda uluslararası pazarlara ihracatı mümkün kılacak Tanzanya'ya bir petrol boru hattı tamamlanmalıdır. Petrolün yanı sıra, altyapı, tarım ve inşaat sektörleri de, özellikle Çin'den gelen yabancı yatırımların önemli desteğiyle geliştirilmektedir. Ulusal bağlantıyı iyileştirmeyi amaçlayan enerji ve ulaşım ağlarına yapılan yatırımlar da önemlidir.

Sudan, ordu ile paramiliter gruplar arasındaki silahlı çatışmalar da dahil olmak üzere istikrarı ve normal ekonomik yaşamı ciddi şekilde sınırlayan yaygın siyasi sorunlarla karşı karşıya kalmaya devam ediyor.

Sudan, ordu ile paramiliter gruplar arasındaki silahlı çatışmalar da dahil olmak üzere istikrarı ve normal ekonomik yaşamı ciddi şekilde sınırlayan kapsamlı siyasi sorunlarla karşı karşıya kalmaya devam ediyor. | Kaynak: profimedia.cz

Altıncı sıra, IMF'ye göre bu yıl %8,3 GSYİH büyümesi kaydedecek olan Sudan'a gitti. Bu Kuzey Afrika ülkesinin ekonomisi, uzun süreli çatışmalar ve uluslararası izolasyonun ardından 2011'de Güney Sudan'ın ayrılmasıyla son on yılda ciddi şekilde etkilendi. Topraklarını kaybetmesinin ardından ülke, petrol sahalarının çoğunu da kaybetti. Sudan, ordu ve paramiliter gruplar arasında yaşanan silahlı çatışmalar da dahil olmak üzere hâlâ kapsamlı siyasi sorunlarla karşı karşıya ve bu da istikrarı ve normal ekonomik yaşamı ciddi şekilde kısıtlıyor. Bununla birlikte, analistler en azından makroekonomik ölçekte ekonomide önemli bir toparlanma bekliyor.

Yüksek büyümenin sebebi esas olarak düşük baz etkisidir. Bu, önceki yıllardaki düşüşlerin ardından nispeten küçük bir toparlanmanın bile önemli bir yüzdesel sıçramaya yol açmaya yeteceği anlamına gelir. Ayrıca Sudan, ana döviz gelirini oluşturan altın ihracatının yanı sıra tarımın gelişmesi ve bazı önemli bölgelerdeki geçici istikrardan da faydalanmaktadır. Ülke, zengin mineral kaynaklarına ve çoğunlukla Arap ülkelerinden sınırlı ancak hedef odaklı yatırım çeken stratejik bir konuma sahiptir.

Palau'nun ekonomisi Covid-19 salgını sırasında çöktü, ancak şimdi turistlerin keskin bir şekilde geri dönüşü yaşanıyor.

Palau ekonomisi Covid-19 salgını sırasında çöktü, ancak şimdi turistlerin ani bir şekilde geri dönüşü yaşanıyor.

Palau özel bir durum; neredeyse tamamen turizme bağımlı küçük bir Pasifik ülkesi. Ekonomisi Covid-19 pandemisi sırasında çökmüştü, ancak şimdi turist akınında ciddi bir artış yaşanıyor. ABD ile Serbest Ortaklık Anlaşmaları kapsamındaki anlaşmalar da büyük rol oynuyor; Palau, Pasifik'te stratejik bir ABD varlığı karşılığında kalkınma yardımı ve askeri koruma alıyor. Dolayısıyla bu büyüme, jeopolitik unsurları klasik bir turizm yeniden canlanmasıyla birleştiriyor.

Nüfusu sadece 22.000 olan ada, son yıllarda Amerika Birleşik Devletleri ve Çin arasındaki jeopolitik rekabetin odak noktası haline geldi. Reuters'a göre Pekin, ABD askeri tesislerinin yakınında arazi kiralıyor. Tayvan Dışişleri Bakanlığı da Çin'in, bölgeyi geliştirme ve yatırım yapma bahanesiyle Çin destekli iş adamlarını ve suç örgütlerini Palau'ya entegre etmek için kullandığını iddia ediyor. Jeopolitik rekabet, ekonomik büyümenin yanı sıra adaya kumar, uyuşturucu kaçakçılığı ve kara para aklamayı da getirdi.

Senegal, enerjinin yanı sıra altyapı, limanlar, demiryolları ve kamu yönetiminin dijitalleştirilmesinin gelişmesinden de yararlanıyor.

Senegal, enerjinin yanı sıra altyapı, limanlar, demiryolları ve devlet yönetiminin dijitalleştirilmesinin gelişmesinden de faydalanıyor.

Senegal, Batı Afrika'nın en istikrarlı ülkelerinden biridir. GSYİH büyümesi, 2024 yılında doğal gaz çıkarımının başladığı Grand Tortue Ahmeyim projesi sayesinde büyük ölçüde desteklenmektedir . Senegal, enerjinin yanı sıra altyapı, limanlar, demiryolları ve dijitalleşme alanlarındaki gelişmelerden de faydalanmaktadır. Senegal'in başkenti Dakar, Batı Afrika'da bir teknoloji merkezi olmayı hedeflemekte ve AB ve ABD ile Afrika ticaretinin giriş kapısı haline gelmektedir.

Senegal ayrıca nispeten huzurlu bir iç siyasi ortama, düzenli seçimlere ve yükselen eğitim seviyelerine sahiptir. Yatırımcılar tarafından, darbeler, çatışmalar ve İslamcı şiddetin kol gezdiği Sahel bölgesinde güvenli bir liman olarak görülmektedir . Dahası, 2025'teki büyüme sadece bir duraklama değil, ülkenin uzun vadeli ekonomik toparlanmasının bir parçasıdır.

Ülkede hâlâ iki rakip hükümet, yüksek işsizlik, yolsuzlukla boğuşan bir kamu sektörü ve parçalanmış güvenlik güçleri var.

Libya, büyük ölçüde kesintilerin ardından petrol üretiminin yeniden başlaması sayesinde güçlü bir büyüme yaşıyor. Ülke, Afrika'nın en büyüğü olan devasa petrol rezervlerine sahip olmasına rağmen, bölünmüş bir hükümet ve silahlı çatışmalardan muzdarip. Ancak 2024 yılında petrol ihracatı istikrara kavuştu ve bu durum, yüksek dünya petrol fiyatlarıyla birleşerek gelirde önemli bir artışa yol açtı. İhracatın yanı sıra, Libya yeniden yapılanma çalışmalarından da faydalanıyor; ülkeye Mısır , Türkiye ve Arap ülkelerinden yatırımlar akıyor ve bu yatırımlar yolların, enerji santrallerinin ve petrol boru hatlarının onarımını finanse ediyor. İstatistikler ayrıca düşük karşılaştırmalı tabanı ve daha önce kaybedilen kapasitelerin geri dönüşünü de yansıtıyor.

Ancak olumlu rakamlara rağmen, Libya ekonomisi hâlâ son derece kırılgan. Ülkede hâlâ iki rakip hükümet, yüksek işsizlik, yolsuz bir kamu sektörü ve parçalanmış bir güvenlik gücü var. Üretimde herhangi bir aksama veya güvenlik durumundaki herhangi bir bozulma, büyümeyi anında tersine çevirebilir. Libya ekonomisi güçlü bir toparlanma yaşıyor, ancak sürdürülebilirliği oldukça belirsizliğini koruyor.

Guyana, madenciliğin 2019'da başlamasından bu yana 1 milyar doların üzerinde gelir elde etti ve bu sadece başlangıç. ABD'li ExxonMobil şirketi ve diğer yabancı oyuncular burada madencilik faaliyetlerine başladı.

Guyana, 2019'da madenciliğin başlamasından bu yana 1 milyar doların üzerinde gelir elde etti ve bu sadece bir başlangıç. Madencilik, ABD'li ExxonMobil şirketi ve diğer yabancı oyuncularla burada başladı.

Guyana, öncekilerden tamamen farklı bir hikayeye sahip; bölgenin en fakir ülkelerinden biriyken Güney Amerika'nın en hızlı büyüyen ekonomisi haline gelmiş bir ülke. Dönüm noktası, 2015 yılında kıyı açıklarında devasa petrol rezervlerinin keşfedilmesiyle geldi. 2019'daki üretim başlangıcından bu yana Guyana bir milyar doların üzerinde gelir elde etti ve bu sadece başlangıç. ABD'li ExxonMobil şirketi ve diğer yabancı oyuncular burada madencilik yapmaya başladı.

Ülke, yeni sondaj kuleleri ve ihracat altyapısı sayesinde 2025 yılına kadar çift haneli büyüme bekliyor. Para hastanelere, okullara, otoyollara ve limanlara akıtılıyor. Tahminlere göre Guyana, 2040 yılına kadar 157 milyar dolara kadar gelir elde edebilir ; bu, nüfusu bir milyondan az olan bir ülke için küresel öneme sahip bir ekonomik şok. Ayrıca Guyana, sözde petrol lanetinden kaçınmak ve petrol zenginliğini sürdürülebilir bir ekonomik başarıya dönüştürmek için elinden gelen her şeyi yapıyor.

Üstelik ülke kronik olarak istikrarsız: hizipler arasında uzun süren iç çatışmalar, altyapı eksikliği, aşırı yoksulluk ve yüzde 100'ü aşan enflasyon.

Ülke aynı zamanda kronik olarak istikrarsız: hizipler arasında uzun süren iç çatışmalar, altyapı eksikliği, aşırı yoksulluk ve yüzde 100'ü aşan enflasyon.

Güney Sudan ilk bakışta ekonomik bir olgu gibi görünüyor; 2025'te %27'nin üzerinde bir büyüme öngörerek küresel istatistiklerin zirvesine ulaşıyor. Ancak bu rakamın ardında istikrarlı bir büyüme değil, petrol altyapısının çökmesinin neden olduğu önceki bir durgunluğun ardından gelen bir toparlanma yatıyor. 2024 yılında, Sudan'dan Port Sudan limanına giden ana petrol boru hattı patladı . Bu olay ihracatı felç etti ve hükümeti önemli bir gelir kaynağından mahrum bıraktı: petrol, ülkenin ihracat gelirlerinin %95'ini oluşturuyor . Onarımlar aylar sürdü ve bu süre zarfında devletin kamu sektörünü finanse edecek neredeyse hiçbir şeyi yoktu.

Ülke aynı zamanda kronik olarak istikrarsızdır: hizipler arasında uzun süren iç çatışmalar, altyapı eksikliği, aşırı yoksulluk ve yüzde 100'ü aşan enflasyon . Kurumlar zayıf ve devlet yönetimi çoğu zaman işlevsizdir. Dolayısıyla Güney Sudan'ın yüksek büyüme oranı ekonomik bir mucizeye değil, uzun süren bir ekonomik kabustan kısa bir uyanışa benzemektedir.