Her sözü gerçek gibi anlatanlar: Mitomaniye dair her şey

Yalan söylemek bazen bir alışkanlık, bazen bir savunma mekanizmasıdır. Ancak sürekli ve kontrolsüz şekilde yalan söyleyenler için bu durum bir psikiyatrik bozukluk işareti olabilir: Mitomani.

MİTOMANİ (YALAN SÖYLEME HASTALIĞI) NEDİR?

Mitomani, kişinin sürekli ve kontrolsüz bir şekilde yalan söyleme ihtiyacı duymasıdır. Bu yalanlar çoğu zaman herhangi bir maddi ya da somut kazanç sağlamasa da kişi, kendisini daha iyi hissetmek, dikkat çekmek veya ilgi odağı olmak amacıyla yalan söyler. Mitomaniye sahip bireyler “mitoman” ya da “patolojik yalancı” olarak adlandırılır.

YALANIN TÜRLERİ GERÇEK YALAN

Kasıtlı olarak söylenen, aldatıcı ve kötü niyet taşıyan yalanlardır. Söyleyenin faydasına, karşı tarafın zararına sonuçlanır. Güven zedelenmesine ve sosyal ilişkilerin bozulmasına yol açar.

BEYAZ YALAN

İyi niyetle, karşı tarafı korumak ya da üzmemek için söylenir. Sonucu zararsızdır. Yalanın içinde genellikle gerçeklik payı bulunur ve toplum tarafından çoğu zaman kabul edilebilir görülür.

GRİ YALAN

Niyeti ve sonucu belirsiz olan yalan türüdür. Söyleniş amacı net değildir; hem iyi niyetli hem de kötü niyetli olabilir. Sonuçları ve doğruluk düzeyi kişiden kişiye değişebilir, yoruma açıktır.

MİTOMANİ HASTASI KİŞİLER NASIL DAVRANIR?

Mitoman bireyler, hayatlarının her alanında küçük ya da büyük yalanlara başvurabilir. Gündelik hayatta önemsiz detaylarda bile gerçek dışı bilgiler sunarlar. Olayları abartarak anlatır, dramatik hikayeler kurgular, hatta bazen yaşamamış oldukları olayları yaşamış gibi aktarabilirler. Kendi yalanlarına sıkı sıkıya inanırlar ve yakalandıklarında bile ısrarla doğru söylediklerini savunabilirler. Başarısızlıklarını gizlemek, dikkat çekmek ya da beğenilmek amacıyla yalan söyleme eğilimindedirler.

MİTOMANİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

- Çok kolay yalan söylerler

- Yalanlarına kendileri de inanırlar

- Yalan söylemek günlük yaşamlarının bir parçası haline gelmiştir

- Yalan söylerken yüz kızarması, çekinme ya da pişmanlık yaşamazlar

- Yalanlarını inandırıcı hale getirmek için yoğun çaba sarf ederler

- Yakalandıklarında pişmanlık duymaz, yalanlarını başka yalanlarla örtme eğilimindedirler

- İlgi odağı olmak ister, sıradan gerçekleri bile abartarak aktarırlar

- Gerçekle hayali birbirine karıştırırlar

- Zamanla kendi yarattıkları kurgu dünyaya inanırlar

MİTOMAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ

- Yalan söylediklerinin farkında değillerdir

- Büyüsel düşünce yapısına sahiptirler (hayal ettiklerini gerçek sanabilirler)

- Çocuklarda olağan olan bu durum, yetişkinlerde psikolojik bir rahatsızlıktır

- Yalan söylerken suçluluk ya da utanma hissetmezler

- Etkileyici ve yaratıcı yalanlar kurarak kendilerini kahraman gibi gösterirler

- Zamanla önceki yalanları desteklemek için yeni yalanlar üretirler

- Genellikle kendilerini yetersiz hisseder, özgüven eksikliği yaşarlar

- Aile ve sosyal ilişkilerinde ciddi bozulmalar meydana gelir

- Stresli durumlarda yalan söyleme eğilimleri artar

- Erkeklerde ve kadınlarda eşit oranda görülür

- Genellikle ergenlikte başlar, tedavi edilmezse yetişkinliğe taşınır

- Sözlü ifadeleri güçlüdür, ikna kabiliyetleri yüksektir

- Toplumun yaklaşık binde birinde görülür

- Çoğu zaman hasta olduklarını kabul etmez, tedaviye isteksizdirler

MİTOMANİ NASIL GELİŞİR?

Mitomani, psikiyatrik tanı listelerinde ayrı bir hastalık olarak yer almasa da bazı psikolojik rahatsızlıkların belirtisi olabilir. Gelişiminde şu faktörler etkili olabilir:

- Bipolar bozukluk

- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite

- Dürtü kontrol bozuklukları

- Madde bağımlılığı

- Narsistik, antisosyal veya sınırda kişilik bozuklukları

- Takıntı bozuklukları

- Geçirilmiş kafa travması veya epilepsi gibi nörolojik bozukluklar

Mitomani, genellikle çalkantılı bir aile ortamında büyüyen, öz saygısı düşük bireylerde görülür. Gerçek benliğini koruyabilmek adına kişi, hayal ürünü bir "sahte benlik" geliştirir.

KİMLERDE GÖRÜLÜR?

- Psikiyatrik Bozukluğu Olanlar: Histrionik, narsistik, antisosyal kişilik bozukluklarıyla birlikte görülebilir

- Çocukluk ve Ergenlik Dönemi: Yalan söyleme eğilimi genellikle bu dönemlerde başlar

- Ailevi Etkenler: İlgisiz, eleştirel ya da aşırı baskıcı aile ortamları mitomaniyi tetikleyebilir

- Travma ve Stres: Travmatik yaşantılar sonrası başa çıkma yöntemi olarak yalan söylemeye başvurabilirler

MİTOMANİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Mitomani hastaları genellikle kendi istekleriyle doktora başvurmazlar. Çoğu kez çevrelerindeki bireylerin zorlamasıyla tedavi süreci başlar. Tedavide izlenecek yollar şunlardır:

- Altta Yatan Hastalığın Tespiti: Yalan söyleme davranışı başka bir psikiyatrik hastalığın belirtisi olabilir. Bu durumda ilaç tedavisi uygulanabilir.

- Psikoterapi: Uzun süreli bireysel terapi ile kişinin gerçeklik algısı güçlendirilir.

- Aile Desteği: Hasta yakınlarının da bu süreçte desteklenmesi önemlidir.

- Yargılamadan Yaklaşım: Mitoman bireylerin yalanları fark edildiğinde onları suçlamak yerine sakin ve sınır koyan bir tutum sergilemek daha yapıcı olur.

Mitomani hastalarına, doğruluk konusunda olumlu geri bildirim verilmesi, doğruyu söylemenin daha kabul edilebilir olduğunu fark etmelerine yardımcı olabilir. Tedavi süreci sabır, anlayış ve profesyonel destek gerektirir.

Görsel Kaynak: istockphoto