Her yangın yeni ihale demek... Beslenme sırası felaket tüccarlarında: Tomruğa hücum!

Orman yangınlarının arkasında devasa bir endüstri işliyor. Yanmadan önce orman arazileri maden, enerji, turizm başta olmak üzere işletme ve tesis kurmak üzere şirketlere tahsis ediliyor. Ormanlar yandığında ‘yangın söndürme’ ihaleleri devreye giriyor. Araçlar, uçak ve helikopterler kiralanıyor. Orman yanıp kül olduktan sonra ise bu sefer sahneye tomruk ve odun tüccarları çıkıyor. Yanan bölgeler ihaleye açılıyor. Keresteci, madenci, palet, mobilya ve kağıt üreticileri anında bölgelere üşüşüyor. İrili ufaklı yüzlerce yerel tüccarın yanında Yıldız Entegre, Eti Bakır gibi büyük şirketlere uzanan bir besin zinciri bu.

Daha önce görülmemiş boyutta yaşanan yeni yangınlarla beraber yeni kazanç kapıları da açıldı şimdi. İşte yangınların sebeplerini ararken, bu devasa endüstriyi asla ihmal etmemek lazım.
Nitekim son yıllarda pek de kamuoyunun dikkatini çekmeyen bir tehlike, ormanları kuşatmış durumda.

Orman varlığı en az ülkelerden birisi olan Türkiye, ağaç ve orman ürünleri ihracatında rekorlar kırıyor, şirketler Avrupa pazarının liderliğine oynuyor.

Peki nereden geliyor bu değirmenin suyu?

Türkiye’de 2017’den sonra sanayi, kağıt, lif yonga ve yakacak odun ile maden direği ve tomruk üretimi adeta patlama yaptı. 2017’den 2023’e kadar bu alanlardaki toplam üretim yüzde 49 arttı. Maden direğinde artış yüzde 57, kağıtlık odunda yüzde 67, tomrukta yüzde 58.

Odun üretiminde tablo oldukça çarpıcı. Toplam üretim 2017-2024 arasında yüzde 41 yükseldi. Lakin detaya bakıldığında ise bunun sebebinin şirketlerin ihtiyacı olduğu hemen anlaşılıyor. Zira yakacak odundaki artış 7 yılda yüzde 10 düzeyindeyken, endüstriyel odun üretiminde artış yüzde 49.

Yani orman varlığı sadece maden, enerji ve turizm tahsisleriyle değil, aynı zamanda ucuz hammadde olarak da her geçen yıl artan miktarlarda şirketlere sunuluyor. Bu artışın en önemli sebebi ise orman yangınları. Çünkü yanan alanlar ağaç ürünü elde etmek için hemen ihale ediliyor. Arz bol olduğundan ihale bedelleri de kelepir fiyatına iniyor elbette.

Bu konuda en çarpıcı örneklerden birisi Marmaris yangınları. Dünyanın sayılı ekolojik alanlarından birisi olarak gösterilen Mamaris’te 2021 ve özellikle 2022’de tarihinde eşi benzeri görülmemiş çapta yangınlar yaşandı. 2021’de Temmuz ayının sonunda çıkan yangın tam 9 gün sürdü. Yangının sönmesinden 14 gün sonra Orman Genel Müdürlüğü ‘hasar tespiti’ yaptı. Ve 3 ayda 1 milyon metreküpe yakın ağaç kesilip, tomruklar haline getirilip taşındı. Yangına müdahalede gösterilemeyen hız hasat tespiti, ihale ve kesimde sergilendi. Benzeri 2022’de çıkan yangında da yaşandı.

Bu öylesine büyük bir Pazar ki, burada ihaleleri tek tek aktarmak ve incelemek imkansız. Ama bir fikir vermesi bakımından 2021 ve 2022’deki yangınlar sonrası açılan ağaç kesme ihalelerinden hangi sektörlerin ve kimlerin payını aldığını kabaca inceleyelim. Bir fikir verecektir…

2021 ve 2022 yıllarında 1 Haziran-1 Aralık arası, yani tam yangınlarla beraber yapılan ihalelerden en fazla pay alan şirketler şöyle:

İhale alan şirket ve şahıs sayısı 100’den fazla aslında. Çoğu Muğla, Aydın, Manisa merkezli faaliyet yürüten yerel şirketler. Hammadde satışı yapıyorlar. Taşeronlar da yoğunlukta. Sektör olarak ise palet üreticileri ağırlıkta. Bunun yanında endüstriyel odun tüccarları bulunuyor. İçlerinde büyükler de var elbette.

Cengiz Holding’e ait Eti Bakır, maden direği için ağaç kesiyor. 2022’de Değirmenyanı’ndaki yangın sonrası açılan ihaleden pay aldı. Yıldızlar Entegre ise çok fazla sayıda ihale kazananların başında geliyor. Orman ürünlerinde dünyanın en büyük 10 üreticisinden birisi. Türkiye dışında Romanya ve Slovenya’da da tesisleri var. En büyük 500 sanayi kuruluşu içinde 27’inci sırada. Qua Trading, Qua Yatırım Holding bünyesinde faaliyet gösteriyor. Borsaya da açık olan şirket yapı ürünleri ticareti yapıyor. Yangın sonrası kızılçam ormanlarından yüklü miktarda tomruk ihalesi kazandı. Muğlalı firma Gökçeoğlu Taşımacılık ise ihale sıralamasında Ser-Pal Orman Ürünleri ile beraber ilk ikide yer alıyor. Ancak şirket geçen hafta resmen iflasını açıkladı.

Türkiye’de her yerde, aralıksız odun üretimi için ihaleler düzenleniyor. Yangınlardan sonra ihale sayısı rekor düzeye çıkıyor.

Kısaca ormanlar üzerine devasa bir besin zinciri kurulu. Yanmadan önce beslenen şirketlere yandıktan sonra beslenenler de ekleniyor…