Her yıl 12 milyon kız çocuğu 18 yaşından önce evlendiriliyor

Gizem: Bugün Dünya Kız Çocukları Günü. 2012’de Birleşmiş Milletler (BM) tarafından alınan kararla, kız çocuklarının cinsiyetlerinden ötürü maruz kaldığı eşitsizlik konusundaki farkındalığın arttırılması amacıyla 11’de Ekim kutlanmaya başlamış. Bu farkındalığın 13’üncü yılında baktığımda durum hiç iç açıcı değil. Özellikle dünyadaki savaşlar en büyük problem. Birleşmiş Milletler Kadın Birimi’nin (UN Women) Toplumsal Cinsiyet Eşitliği 2025 Durum Raporu’na göre 2024 itibariyle 676 milyon kadın ve kız çocuğunun ölümcül çatışmaların 50 kilometre yakınında yaşadığı belirtildi. Bu 1990’lardan bu yana kaydedilen en yüksek düzey.

Gülay: İnsanlık sorunlarını kız çocuklarına bir gün atfederek çözemeyeceğimizi düşünüyorum. Kötümser bir bakış açısı olabilir ama birtakım genel kurullarda alınan kararlarla ne savaşlar duruyor ne o kız çocukları gibi savaşların mağdur ettiği dezavantajlı grupların yaşamında bir farklılık yaratabiliyoruz. Raporlara bakıyorum, haberleri izliyorum ve bir adım ileri gidemediğimizi görüp bir kız annesi olarak kahroluyorum.

Gizem: Ben de seninle aynı duygular içerisindeyim... UNICEF ve UN Women tarafından yayımlanan ‘Kız Çocuklarının Hedefleri: Kızlar İçin Neler Değişti? Ergenlik Çağındaki Kızların Hakları’ başlıklı rapor maalesef iç açıcı değil... Son 30 yılda eğitim gibi alanlarda kaydedilen önemli başarılara rağmen, bugün dünya genelinde milyonlarca ergen kız hâlâ okula gitmiyor, geleceğe yeterince hazır değil, sağlık hizmetlerinde eksikliklerle karşı karşıya ya da ulaşamıyor. Çocuk yaşta evliliklere, kadın sünnetine, şiddet ve istismara maruz kalıyorlar.

Gülay: Ekonomik refahın eşit dağıtılmadığı, demokrasinin gelişmediği ya da az geliştiği bütün ülkelerde faturanın büyük bölümünü kız çocukları ödüyor. Raporu ben de inceledim. Çarpıcı şu örneği paylaşmak isterim; kız çocuklarının internete erişiminin de erkeklere göre çok çok az olduğuna dikkat çekiliyor. Ama öyle bir sarmaldaki kızlar, internete kavuşturuyorsun, orada da en fazla suiistimale onlar uğruyor.

480 bini 15 yaşın altında...

Gizem: Çok önemli kuruluşlar bu eşitsizlikleri giderebilmek adına dünya genelinde çalışmalar yapıyor. UNICEF ve Plan International bunlardan bazıları. Bu yılın teması: ‘Ben kızım, öncülük ettiğim değişim’. Plan International özellikle çocuk yaşta evliliklerin önüne geçebilmek için çalışmalar yapıyor. Son raporda her yıl 12 milyon kız çocuğunun 18 yaşından önce evlendiğini duyurdular, üstelik bunların 480 bini 15 yaşın altında. Rakamlar bu gidişata acilen dur denmesi gerektiği gerçeğiyle yüzleştiriyor. Bazı alıntıları okurlarımızla da paylaşmak isterim...

2025’te yayımlanan son rapor neler söylüyor?

◊ Son 20 yılda okula gitmeyen kız çocuklarının sayısında yüzde 39’luk bir düşüş yaşanmasına rağmen dünya genelinde 122 milyon kız çocuğu hâlâ okul dışında.

◊ Dünya genelinde ergenlik çağındaki kızların ve genç kadınların neredeyse 10’da 4’ü liseyi tamamlamıyor; kırsal kesimdeki yoksul ailelerden ve marjinalleşmiş topluluklardan (sosyal, ekonomik, kültürel
ya da politik nedenlerle dışlanmış) gelen kızların okulu tamamlama olasılığı daha da düşük.

◊ Son 30 yılda okuma yazma bilmeyen ergenlik çağındaki kız ve genç kadın sayısı neredeyse yarı yarıya azalırken, yaklaşık 50 milyon ergenlik çağındaki kız ve genç kadın basit bir cümleyi okuyamıyor veya yazamıyor.

◊ Düşük gelirli ülkelerde ergenlik çağındaki kız ve genç kadınların 10’da 9’unun internete erişimi yok. Erkek akranlarının erişim olasılığı iki kat daha fazla.

◊ Günümüzde kız çocuklarının 18 yaşın altında evlenme olasılığı, 25 yıl öncesine kıyasla daha düşük. Yine de dünya genelinde her 5 kız çocuğundan 1’i çocukluk çağında evleniyor. En büyük ilerleme Güney Asya’da kaydedilirken, Latin Amerika ve Karayipler’de son 25 yılda hiçbir ilerleme kaydedilmedi.

◊ Dünya genelinde evlenmiş veya evlilik dışı birliktelik yaşamış her 4 ergen kızdan yaklaşık 1’i yakın partner şiddetine maruz kalıyor. Bugün hayatta olan 50 milyon kız çocuğu cinsel istismara maruz kalıyor.

◊ Dünya genelinde 15-19 yaş aralığındaki kız ve erkek çocuklarının üçte birinden fazlası, bir kocanın belirli koşullar altında karısını dövmesinin haklı olduğunu düşünüyor.

◊ Kadın sünneti uygulaması azalsa da 2030 yılına kadar ortadan kaldırma hedefine ulaşmak için küresel azalma oranının 27 kat daha hızlı olması gerekiyor.

◊ Dünya genelinde, doğum yapan ergen kız sayısı son 30 yılda neredeyse yarı yarıya azaldı. Buna rağmen 2025 yılında 15-19 yaş arası yaklaşık 12 milyon ergen kız çocuğunun doğum yapması bekleniyor. Gebelik riskinin daha da yüksek olduğu daha küçük ergen kızlarda (10-14 yaş) bu sayının 325 bini  aştığı tahmin ediliyor.