HIV tedavisinde tarihi adım: Virüs hücre içinde görünür hâle getirildi

Araştırmacılar, bugüne kadar bağışıklık sistemi ve ilaçlardan gizlenebilen HIV’in, beyaz kan hücreleri içinde görünür hâle getirilmesini sağlayan yeni bir yöntem geliştirdi.

mRNA teknolojisiyle virüs “uyandırıldı”

Araştırmanın temeli, Covid-19 aşılarıyla tanınan mRNA teknolojisine dayanıyor. Bilim insanları, özel olarak formüle ettikleri yağ kapsüllerine (lipid nanoparçacıklar) yerleştirdikleri mRNA’yı, HIV’in saklandığı beyaz kan hücrelerine ulaştırmayı başardı. Bu mRNA, hücrelere virüsü açığa çıkarmaları yönünde sinyal gönderiyor.

Nature Communications dergisinde yayımlanan çalışmada, “LNP X” adı verilen yeni nesil nanoparçacık tasarımının bu hücreler tarafından kabul edildiği gösterildi. Bu hücreler, önceki nesil nanoparçacıkları almıyordu ve HIV’in burada gizlenmesi tedaviyi engelliyordu.

Araştırmanın ortak yazarı Dr. Paula Cevaal, “Daha önce bu hücrelere mRNA ulaştırmak imkânsız görülüyordu. Ancak şimdi, elde ettiğimiz sonuçlar karşısında hepimiz adeta nefessiz kaldık,” dedi.

Sıradaki adım: Virüs açığa çıkınca yok edilebilecek mi?

Bu buluş, HIV’in vücutta “uyku hâlinde” kaldığı rezervuardan çıkarılabileceğini kanıtladı. Ancak bir sonraki kritik soru hâlâ yanıt bekliyor: Bu virüs açığa çıkarıldığında bağışıklık sistemi ya da ek terapilerle tamamen yok edilebilecek mi?

Çalışma, laboratuvar ortamında HIV pozitif bireylerden alınan hücreler üzerinde yapıldı. Gerçek hastalarda denenebilmesi için önce hayvan deneyleri, ardından güvenlik ve etkinlik çalışmaları yapılması gerekecek. Bu sürecin yıllar sürebileceği belirtiliyor.

“Benzeri görülmemiş bir ilerleme”

Araştırmanın kıdemli yazarı Dr. Michael Roche, bu tekniğin yalnızca HIV değil, kanser gibi diğer hastalıklarda da kullanılabileceğini söyledi. Francis Crick Enstitüsü’nden retrovirolog Dr. Jonathan Stoye ise, bu yöntemin HIV’i saklandığı yerden çıkarmada “şimdiye kadarki en büyük ilerleme” olduğunu belirtti.

Ancak Stoye, “Bu virüsü yok etmek için rezervuarın tamamı mı yok edilmeli, yoksa büyük bir kısmı yeterli mi olacak, bunu zaman gösterecek,” uyarısında bulundu.

Öte yandan Oxford Üniversitesi Jenner Enstitüsü’nden Prof. Tomáš Hanke, bu buluşun önemini kabul etmekle birlikte, “vücuttaki tüm HIV rezervuarlarına ulaşmanın şu anda sadece bir hayal olduğunu” savundu.

40 milyon kişi için umut

Dünya genelinde yaklaşık 40 milyon kişi HIV ile yaşıyor ve çoğu, virüsü baskılamak için hayat boyu ilaç kullanmak zorunda.

HIV hâlâ her yıl milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine yol açıyor. 2023 yılında her dakika bir kişi HIV nedeniyle hayatını kaybetti.

Bu yeni çalışma, hastalığın kalıcı tedavisi yönünde bugüne kadarki en somut bilimsel ilerlemelerden biri olarak değerlendiriliyor.