Hürmüz endişesi: Günde 17 20 milyon varil petrol bu boğazdan geçiyor

Küresel Risk Yönetimi Araştırma Başkanı Arne Lohmann Rasmussen, cuma günü İsrail’in İran’a yönelik başlattığı saldırılar üzerine LinkedIn hesabından “en büyük kabusun” Hürmüz Boğazı’nın kapanması olacağını paylaştı. Saldırılara ilk tepkiyi veren petrol fiyatlarındaki artış bir ara yüzde 10’lara kadar çıktı. Bu tepkinin arkasındaki neden sadece petrol üretilen bölgenin saldırılarla ısınması değildi, dünyanın en büyük petrol sevkıyat noktalarından Hürmüz Bogazı’nın tıpkı Rasmussen’in dikkat çektiği gibi kapanma riski, petrol yatırımcılarını endişelendirdi.

Asya’ya giden petrolün yüzde 70’inin Hürmüz Boğazı’ndan geçtiğini söylersek endişelerin nedeni daha da netleşmiş olacak.

FATİH BİROL RAHATLATTI

Petroldeki hızlı haraket ve endişeler Paris merkezli Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol’un hızlı reaksiyonuyla biraz sakinleşti. Birol dünkü açıklamasında, “IEA, İsrail-İran durumunun petrol piyasaları üzerindeki etkisini aktif olarak izliyor. Piyasalar bugün iyi tedarik ediliyor ancak gerekirse harekete geçmeye hazırız. IEA petrol güvenlik sistemi 1.2 milyar varilden fazla acil durum stoğuna sahiptir” ifadelerini kullandı.

KAPANDIĞI İDDİA EDİLDİ

Dün öğle saatlerinde bazı haber siteleri, İran ordusunun Hürmüz Boğazı’nı kapattığını iddia eden haberler geçti. Söz konusu haberlerde “İran ordusu, Hürmüz Boğazı’nı gemi trafiğine kapattığını duyurdu” denildi ve İran ordusunun resmi sosyal medya hesabından “Başka bir duyuruya kadar Hürmüz Boğazı’ndan hiçbir geminin geçişine izin verilmiyor” açıklaması yaptığı belirtildi. Ancak bu haberlerin ardından uluslararası denizcilik platformlarında dün gün boyu Hürmüz Boğazı’nın anlık gemi hareket haritaları yayınlandı. Haritalarda boğazdaki yoğun gemi trafiğine dikkat çekildi. Kafalar karıştıkça petrol de yükselişini sürdürdü.

İRAN’IN EN GÜÇLÜ KOZU

London Energy Club Başkanı Mehmet Öğütçü’ye göre Hürmüz Boğazı, İran’ın elindeki en güçlü koz. Ancak bu kozu kullanırsa önemli kayıpları da olabilir. Öğütçü, “Hürmüz’ün kapanmasıyla Bahreyn’de konuşlanan ABD’nin 5. filosu müdahale eder. Çin, Hindistan ve Körfez ülkeleri ile İran’ın arası bozulur. Kendisinin de bu Boğaz’dan ticareti var. Dolayısıyla ölüm-kalım aşamasına kadar Hürmüz kozunu kullanmaz. Ama iyi bir satranç oyuncusu olan İran bunu en sona saklar” dedi.

HÜRMÜZ İLE İRAN KENDİ AYAĞINA SIKABİLİR

Petrol piyasaları uzmanı Cem Aşıkoğlu, Hürriyet’e yaptığı değerlendirmede Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasının şu aşamada söz konusu olmadığını belirtti. Aşıkoğlu konuyla ilgili şu değerlendirmeyi yaptı:

- İran ordusunun ilk beş adamı vefat ettiği için yerine gelecek olanlar yeni plan program yapıyorlar. Boğazı da kapatabilirler ama ben kapatmayacaklarını düşünüyorum.

 Hürmüz Boğazı kapatılırsa petrol 150 dolar olur. Bundan en büyük zararı görecek olan Körfez ülkeleri. Çin de petrolünün yüzde 40’ına yakınını İran’dan alıyor. Şu anda hiçbir şey yok. Sadece denizaltılar gözlem yapıyor o da ABD gemileri yaklaşırsa saldırmak için.

 İran boğazı kapatırsa kendi ayağına sıkmış  olur çünkü gelirinin yüzde 70’i Hürmüz Boğazı’na bağlı. Hark Adası’ndaki petrolün çoğu Hürmüz’den geçiyor. Bunun da büyük kısmını Hindistan ve Çin’e yolluyor. Kapatırsa sadece kendi gemilerini geçirir. Bunu nasıl yaparlar? Orduda yönetime daha şahin insanlar mı gelecek görmek lazım.

ADINI İYİLİK TANRISI’NDAN ALAN DARBOĞAZ

 Umman Körfezi ile Basra Körfezi’ni birbirine bağlayan Hürmüz Boğazı, Avesta’da adı geçen iyilik tanrısı Hürmüz’ün adını taşıyor. Boğazın kuzey kıyısında İran, güney kıyısında ise Umman toprakları var. En dar yeri 33, en geniş yeri 95 kilometre.

 Hürmüz Boğazı bir “dar nokta” olarak kabul ediliyor çünkü sular, boğazın genişliği boyunca petrol tankerleri için yeterince derin değil. En derin yerleri Musandam Yarımadası’nın yakınında yer alıyor ve kuzeye İran kıyılarına doğru ilerledikçe geçit inceliyor. Boğazdan geçen ticari trafik genel olarak Musandam Yarımadası’nın kuzeyindeki bu dar şeritlerden geçiyor. Bu alandaki derinlikler 200 metrenin üzerine çıkıyor.

 Dünyada ticareti yapılan petrolün neredeyse yüzde 20’si, yıllık toplamda 6 milyar varilden fazla petrole karşılık gelen bir miktar Hürmüz Boğazı’ndan gemilerle aktarılıyor. Kuveyt, Irak, İran, Suudi Arabistan, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi üreticilerin ihraç ettiği petrol, Hürmüz üzerinden uluslararası pazarlara ulaşıyor.

‘KAPANIRSA ABD’NİN REZERVLERİ VAR’

Konuyla ilgili Hürriyet’in sorularını yanıtlayan Sabancı Üniversitesi İstanbul Uluslararası Enerji ve İklim Merkezi (IICEC) Koordinatörü Dr. Mehmet Doğan Üçok, Hürmüz Boğazı’nın dünya petrolünün ciddi oranda geçişini sağlayan bir darboğaz olduğunun altını çizdi. Şu anda boğaz takip edildiğinde sürekli dolaşan Amerika bayraklı gemilerin de yoğun olarak bulunduğunu söyleyen Üçok, “İran bu gerginliğin ardından boğazı evet kapatabilir. Elinde bunun için çeşitli imkânlar var. Kapatırsa ne olur, belki de İsrail çok daha sert girişimlerde bulunur. İran’ın boğazı kapatacak kadar donanımı var mı? İsrail ve ABD buna nasıl müdahale eder bunlar izlenmeli” dedi.

Üçok öte yandan bu saldırı planlanırken Hürmüz Boğazı’nın kapatılma senaryosunun da çalışılmış olabileceğini vurguladı ve şöyle devam etti: “ABD’nin elinde tuttuğu stratejik petrol rezervleri var. Bütün ülkelerin rezervleri var. Fatih Birol da bunu açıkladı. ABD şu anda Trump’ın son politikalarıyla kaya gazı ve kaya petrolü arzını da artıracağını duyurmuş durumda. Rusya’nın Avrupa’ya geçen doğalgaz arzı azaldı. Yok olma noktasına geldi. Bu durumda ne oluyor? ABD, LNG kompansesi yapabiliyor. Boşluklar dolduruluyor. Hürmüz Boğazı’nın da kapatılması hemen anormal etkiler yapar mı, evet etkisi olacaktır ama 73 petrol krizindeki gibi anormal durumlar olmayacaktır. Pek çok senaryo gerçekleşebilir. Bunu tartıp hesaplamışlardır.”