İki devletli çözüm fikri yeniden doğdu

Gazze Şeridi’ne yönelik saldırılarını aralıksız sürdüren ve bölgede 23 aydır ‘soykırım politikası izleyen İsrail, işgal altındaki Batı Şeria ve Doğu Kudüs’te yeni yerleşim yerlerinin inşası başta olmak üzere iki devletli çözümü imkânsız kılmak için ‘Filistin devleti’ fikrinin içini boşaltmaya çabalarken Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un işaret fişeğini yaktığı ‘Filistin’i tanıma dalgasına’ İngiltere resmen katıldı. Başbakan Keir Starmer, dün tarihi bir konuşma yaparak Filistin devletini tanıdıklarını duyurdu. İngiliz Başbakan “Bugün, Filistinliler ve İsrailliler için barış umudunu ve iki devletli çözümü canlandırmak amacıyla İngiltere resmen Filistin devletini tanımaktadır” dedi. Starmer, 6 dakika 21 saniyelik video mesajında söz konusu tanıma kararının Hamas’a bir ödül olmadığını, örgütün liderlerine yeni yaptırımlar uygulayacaklarını da söyledi.

NEDEN ÖNEMLİ

1917’de Lloyd George’un başbakanlığındaki İngiliz savaş kabinesinde Dışişleri Bakanı olarak görev yapan Arthur Balfour’un girişimiyle başlatılan ve Filistin topraklarında 1948 yılında bir Yahudi devletinin kurulmasıyla sonuçlanan Balfour Deklarasyonu’nun mimarı olan İngiltere, İsrail’in yaklaşık iki senedir Ortadoğu’da aşılmadık ‘kırmızı çizgi’ bırakmamasının ardından bu kez Filistin’in tanınması kararına imza attı. Londra’nın Paris ile birlikte attığı bu adımın, ABD destekli İsrail politikaları sebebiyle neredeyse rafa kaldırılan iki devletli çözüm fikrine can suyu verdiği değerlendiriliyor. Starmer, temmuz ayında yaptığı açıklamada İsrail’in belirli koşulları yerine getirmemesi ve Gazze’de ateşkesi kabul etmemesi halinde eylülde Filistin Devleti’ni tanıyacaklarını duyurmuştu.

NE ANLAMA GELİYOR

Tanıma sayesinde İngiltere, Filistin ile uluslararası anlaşmalar imzalayabilecek ve Filistin’in Londra’daki temsilcisi tam yetkili büyükelçi statüsüne kavuşacak. Ayrıca, bazı uzmanlara göre bu karar, İngiltere üzerinde işgal altındaki topraklarda üretilen İsrail mallarına boykot uygulama yönünde baskıyı artırabilir. Adım, aynı zamanda Filistin’in geleceğine dair bir siyasi mesaj olarak görülüyor. İsrail’in Filistin devletini tanımayı reddetmesine tepki niteliği taşıyor. Öte yandan, İsrail’in Batı Şeria’yı ilhak etmesi ya da Gazze’yi yaşanmaz hale getirerek Filistinlileri Ürdün ve Mısır’a sürmesi ihtimali uluslararası kamuoyunda ciddi endişe yaratıyor. Bu senaryolar, bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasını imkânsız hale getirebilir.

KANADA, AVUSTRALYA, PORTEKİZ

Starmer’ın açıklamasının hemen öncesinde Kanada Başbakanı Mark Carney, Kanada’nın Filistin’i tanıdığını ilan etti. İsrail hükümetinin bir Filistin devletinin kurulması ihtimalini engellemek için sistemli bir şekilde çalıştığını, Batı Şeria’da uluslararası hukuka aykırı olan amansız bir yerleşim genişletme politikası izlediğini ve Gazze’de on binlerce sivilin ölümüne, bir milyondan fazla insanın yerinden edilmesine ve uluslararası hukuku ihlal ederek yıkıcı ve önlenebilir bir kıtlığa yol açtığını belirten Carney, ülkesinin, Filistin’i bölgede iki devletli barışçıl bir gelecek inşa etmek üzere tanıdığını aktardı. Öte yandan Avustralya ve Portekiz de Filistin devletini tanıdıklarını açıkladı. Böylece Filistin’i devlet olarak tanıyan BM üyesi ülke sayısı 151’e çıktı. Öte yandan bugün New York’ta BM’nin 80’inci Genel Kurulu için bir araya gelecek liderler, Filistin sorununda iki devletli çözümün uygulanması konulu uluslararası konferansa katılacak. Konferansta çok sayıda ülkenin daha Filistin’i devlet olarak tanıma kararını duyurması bekleniyor.

BEN-GVİR’DEN ‘İLHAK’ ÇAĞRISI

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu; İngiltere, Kanada ve Avustralya’nın Filistin Devleti’ni tanıma yönündeki kararlarına ABD’den döndükten sonra yanıt vereceğini söyleyip “Bekleyin ve görün” ifadelerini kullandı. Netanyahu, işgal altındaki Filistin topraklarını gasbederek oluşturulan yasadışı Yahudi yerleşimlerinin sayısını iki katına çıkardıklarını ve bu yolda devam edeceklerini söyledi.

İsrail Dışişleri Bakanlığı da X sosyal medya platformundan yaptığı açıklamada, “İsrail, İngiltere ve bazı diğer ülkeler tarafından yapılan Filistin Devleti’nin tanınmasına ilişkin tek taraflı açıklamayı kategorik olarak reddediyor” denildi. İsrail’in aşırı sağcı Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir de, Filistin devletinin tanınmasına yanıt olarak bir sonraki kabine toplantısında Batı Şeria’nın ilhakını gündeme getireceğini duyurdu.

İSRAİL’DE FİLİSTİN İÇİN İMZA KAMPANYASI

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu öncesi, İsrail’de 60’tan fazla barış ve uzlaşı örgütü Filistin devletinin tanınması için çağrıda bulundu. En geniş barış girişimi olan It’s Time Coalition adına konuşan Ran Yaron, hazırlanan kampanya videosunda “Gazze’de savaşın bitirilmesi, esirlerin serbest bırakılması ve Filistin devletinin tanınmasının tarihi bir fırsat” mesajının verildiğini söyledi. Kampanyanın dikkat çeken isimlerinden 49 yaşındaki Maoz Inon, Ekim 2023’teki saldırılarda ailesini kaybetmesine rağmen intikam yerine barıştan yana olduğunu belirtti. “İntikam, ölüleri geri getirmeyecek; sadece şiddet döngüsünü büyütüyor” diyen Inon, uluslararası toplumu Filistin’i resmen tanımaya çağırdı.

BİLGİ NOTU

Filistin, 1920’den 1948’e kadar İngiltere’nin manda yönetimi altında kaldı. Bölgenin siyasi dengeleri ve toplumsal yapısı bu dönemde İngiliz politikalarıyla şekillendi. Bu nedenle İngiltere’nin dünkü Filistin’i devlet olarak tanıma kararı tarihsel açıdan ayrı bir anlam taşıyor.